بازنده اصلی بحران در روابط عربستان و کانادا کیست؟

خبرگزاری تسنیم: «عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته جهان عرب در سرمقاله روزنامه فرامنطقه‌ای «رای‌الیوم» نوشت: عربستان سعودی سفیر کانادا در ریاض را اخراج کرد، سفیر خود در اوتاوا، پایتخت کانادا را فراخواند، تمامی معاملات تجاری‌اش را به حال تعلیق درآورد و تصمیم به خارج کردن حدود ۱۵ هزار دانشجوی بورسیه را، که در دانشگاه‌های کانادا ادامه تحصیل می‌دهند به‌ویژه در دانشکده‌های پزشکی و علوم، گرفت. عربستان این اقدامات را در اعتراض به انتقاد دولت کانادا از نقض حقوق بشر در این کشور پادشاهی و بازداشت فعالان زن سعودی که خواهان آزادی‌های بیشتر برای زنان شده‌اند، اتخاذ کرده است. از برجسته‌ترین فعالان زن که در عربستان بازداشت شده‌اند «سمر بدوی» خواهر زندانی لیبرال «رائف بدوی»، «لجین الهذلول» که از نخستین کسانی بودند که خواهان اعطای حق رانندگی برای زنان شدند و نیز برخی فعالان دیگر مانند «عزیزه الیوسف»، «نوف عبدالعزیز»، «ایمان النفجان» و «میاء الزهرانی» هستند. دکتر «محمد الزلفه» عضو سابق مجلس شورای عربستان گفته است که ریاض با اتخاذ چنین موضعی در قبال کانادا، خواست که پیامی قوی به دیگر کشور‌های بدهد مبنی بر این‌که مداخله در امور عربستان سعودی خط قرمز است. او در گفتگو با رادیو «بی‌بی‌سی» تأکید کرد که اگر کانادا به عربستان سعودی ضرورت آزادی فوری فعالان زن را یادآوری می‌کند دلیل این بحران است؛ چرا که عربستان سعودی چنین موضعی را برنمی‌تابد. شاید از دیدگاه سعودی‌ها، دولت کانادا بیانی «غیردیپلماتیک» در زمینه درخواستش برای آزادی فوری این بازداشت‌شدگان داشت، ولی واکنش عربستان سعودی، در نظر بسیاری از ناظران، بسیار مبالغه‌آمیز و بسیار بزرگ‌تر از «جرم» کانادا توصیف می‌شود؛ چرا که مطرح کردن انتقاداتی در خصوص نقض حقوق بشر در عربستان سعودی مستحق اخراج سفرا و خارج کردن دانشجویان بورسیه نیست به‌ویژه این‌که کشور‌های بزرگی در غرب چنین انتقاد‌هایی را مطرح کرده‌اند که آخرین بار از سوی وزارت خارجه آمریکا بیان شده است. حجم مبادلات تجاری میان عربستان سعودی و کانادا سالانه بالغ بر ۴ میلیارد دلار است و تعلیق این همکاری‌ها چه‌بسا عربستان سعودی را بزرگ‌ترین بازنده کند مگر این‌که این مبلغ را با رفتن به بازار‌های کشور‌های دیگر جبران کند؛ چرا که عربستان سعودی به دوستانی نیاز دارند و در سایه شرایطی، که این کشور وارد جنگ در یمن شده و در سوریه شکست خورده است و در دروازه‌های سومین کشور یعنی ایران ایستاده است، نباید دشمنان زیادی برای خود خلق کند. ولی خسارت کانادا همواره بسیار ناچیز خواهد بود اگر به این امر توجه داشته باشیم که تولید ناخالص این کشور سالیانه بیش از ۱۶۳۵ میلیارد دلار است و در رتبه دهم کشور‌های قدرتمند اقتصادی در جهان قرار دارد. بسیاری بر این باورند که این حساسیت شدید از سوی مسئولان در عربستان سعودی درقبال مساله مداخله در امور داخلی این کشور، به نظر بیش از حد زیاد است و به نفع این کشور نیست که آن را تحریک و ادامه‌دار کند به‌ویژه این‌که این کشور در سوریه، یمن و لیبی و چه‌بسا به‌زودی در ایران برای تغییر نظام‌ها در این کشور‌ها مداخله می‌کند. عربستان سعودی، آلمان را که از قدرتمندترین کشور‌ها در جهان غرب است، به دلیل انتقاد‌های مشابه آن از مداخله ریاض در یمن از دست داد و آلمان نیز فروش سلاح به این کشور را متوقف کرد. حالا سعودی‌ها کانادا را نیز از دست می‌دهند و خدا می‌داند که سومین یا چهارمین یا پنجمین کشور کدام خواهد بود. برای این‌که انتقاد‌های کشور‌های غربی از نقض حقوق بشر در عربستان سعودی، توسط سازمان‌های بزرگ جهانی متخصص در دفاع از حقوق بشر مستندسازی شده است و ما بر این باور نیستیم که این انتقاد‌ها به دلیل چنین واکنش خشونت‌آمیز علیه کانادا، متوقف خواهد شد. عربستان سعودی از کانادا خواسته است به خاطر چنین موضعش عذرخواهی کند و چه‌بسا پاسخ دادن به این درخواست بسیار سخت باشد. در دهه هشتاد، حکومت عربستان چنین درخواست مشابه یعنی عذرخواهی را از ایتالیا، به‌عنوان پیش‌شرطی برای بازگشت سفرا بعد از اخراج کردنشان از خاک این کشور خواستار شد. بحران میان این دو کشور، که بر سر انتشار کلیپ ویدیویی مربوط به «مرگ شاهزاده» در شبکه تلویزیونی ایتالیا شکل گرفت، با «ابراز تاسف» دولت ایتالیا و نه عذرخواهی آن، حل و فصل شد. این ابراز تاسف نیز از زبان «داگلاس هارد» وزیر دولت در امور خارجه بیان شد نه از زبان «لرد کارینگتون» وزیر خارجه.