آیا بانک مرکزی نیاز به مدیریت دارایی و بدهی دارد؟

ایلنا: مدیریت دارایی و بدهی مرتبط با سرمایه‌گذاری بهینه دارایی‌ها با توجه به بدهی‌های جاری و آتی است. نقطه کلیدی مدیریت دارایی و بدهی، اندازه‌گیری ریسک‌ها و منافع دارایی‌ها و بدهی‌ها است. تحقیقات نشان می‌دهد که مدیریت ریسک‌ها دارای منافع بسیاری برای نهاد مالی است. در میان ریسک‌های مختلفی که یک نهاد مالی با آن مواجه است نظیر ریسک‌های اعتباری، نقدینگی، بازار، عملیاتی و کسب و کار، مدیریت دارایی و بدهی بر ریسک‌های مالی متمرکز بوده و به طور خلاصه، مدیریت دارایی بدهی، فرآیند فرموله کردن، کاربرد و مدیریت و تجدید ساختار مرتبط با دارایی‌ها و بدهی‌ها برای دستیابی به اهداف مالی، با توجه به بی‌ثباتی مدنظر نهاد مالی در مورد ریسک و محدودیت‌های دیگر است. اگرچه ریسک‌های کوتاه‌مدت ممکن است به دلیل اینکه دارایی‌ها، بدهی‌های کوتاه‌مدت را پوشش ندهد، افزایش یابند و بررسی آن‌ها در کوتاه مدت دارای اهمیت باشد، اما مدیریت دارایی و بدهی، ریسک‌های بلندمدت را مورد بررسی قرار می‌دهد. مدیریت دارایی و بدهی در واقع استراتژی ترکیب بهینه دارایی و بدهی را بررسی می‌کند. در این میان، مهم‌ترین نقش بانک مرکزی، مدیریت دارایی‌های ارزی است. هدف از مدیریت دارایی‌های ارزی می‌تواند فراهم کردن نقدینگی در مورد وجود کسری در بازار ارز خارجی، پوشش کسری پرداخت‌ها، یا ترکیبی از هر دو اینها، یا ایجاد بازده برای دارایی‌های خارجی باشد. مدیریت روزانه ریسک دارایی‌های ارزی در چارچوب مدیریت ریسک می‌گنجد. زمانی‌که سیاست گذاران بانک مرکزی تصمیم به تخصیص وجوه دارایی‌ها و بدهی‌ها با توجه به محدودیت‌های مختلف می‌گیرند، در واقع آن‌ها یک استراتژی هدف مدیریت دارایی و بدهی برای وجوه اتخاذ می‌کنند. با توجه به این نکته تیم دارایی‌های ارزی خارجی و مدیریت ریسک در بانک مرکزی نسبت به تخصیص دارایی و بدهی به اهداف استراتژیک مسئول هستند، بنابراین مجموعه مسئول مدیریت دارایی و بدهی، موقعیت بلندمدت را برای سرمایه گذاری دارایی‌ها و پوشش بدهی‌ها در نظر می‌گیرند. در حالت کلی طراحی مکانیسم مدیریت دارایی و بدهی دارای منافع و هزینه‌هایی است. منافع مدیریت دارایی و بدهی عبارت هستند از: درک موقعیت کلی یک نهاد مالی در حالت کلی نسبت به بدهی‌های خود، مدیریت استراتژیک جامع و سرمایه‌گذاری بدهی‌ها، توانایی کمی‌سازی ریسک‌ها در فرآیند مدیریت دارایی و بدهی، آماده‌سازی بهتر نسبت به نااطمینانی‌های آتی و بهبود کارایی در عملکرد ناشی از مدیریت دارایی و بدهی. با توجه به این منافع، بانک‌ها و سایر نهاد‌های مالی، متدولوژی مدیریت دارایی و بدهی خاص خود را طراحی می‌کنند. با وجود منافع مستتر در طراحی مکانیسم مدیریت دارایی و بدهی، اما چالش‌هایی نیز در راستای بکارگیری آن وجود دارد. اول این که هر نهاد از اهداف ریسک و قیود خاص خود برخوردار است؛ بنابراین طراحی یک مکانیسم جامع که در هر سازمانی قابل کاربرد باشد امکان ندارد و برای طراحی مکانیسم مدیریت و دارایی ضروری است مشخصات خاص همان نهاد و تصمیمات خاص در مورد تخصیص پورتفولیو نیز در نظر گرفته شود. دوم اینکه تصمیمات استراتژیک بلندمدت بستگی به عواملی داشته باشد که برای نهاد قابل پیش‌بینی نباشد. سوم اینکه ترجیحات ریسک و تغییرات آن‌ها باید به زبان ریاضی بیان شوند که این موضوع سخت است. برای بانک‌های مرکزی چالش‌های دیگری نیز در طراحی مدل مدیریت دارایی و بدهی برای دارایی‌های ارزی وجود دارد. اول اینکه تعریف منافع و ریسک‌های مرتبط با دارایی‌های ارزی ممکن است سخت باشد. باید دارایی‌های ارزی نظیر یک پورتفولیو در نظر گرفته شود، بنابراین باید ریسک مالی آن قابل سنجش و استراتژی مدیریت آن مشخص باشد. دوم اینکه هر هدف مدیریت دارایی و بدهی که خاص بانک مرکزی است نظیر اشتهای بازدهی، نوسانات ریسک، ترجیحات نقدینگی یا اهداف دیگر، بسیار حساس به عوامل داخلی و خارجی هستند. سوم اینکه ممکن است با چالش‌هایی در مورد نتایج تحقیقاتی محققان و سیاست گذاران در مورد ساختار، اندازه‌گیری ریسک، فروض و ورودی مدل وجود داشته باشد. با وجود همه این‌ها توسعه مدل دارایی و بدهی برای دارایی‌های ارزی بانک مرکزی دارای اهمیت است تا دارایی‌ها، بدهی‌ها، اهداف و قیود بیش از حد برآورد نشوند؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود، بانک مرکزی برای مدیریت مناسب دارایی‌های ارزی و ممانعت از نوسانات ارزی، فرآیند مناسب مدیریت دارایی و بدهی را طراحی کند. برای این منظور ضروری است مکانیسم طراحی مدیریت دارایی و بدهی در نمونه‌های موفق بررسی و متناسب با ساختار بانک مرکزی کشور طراحی شود.