کالای چینی جای کفش تبریز را تنگ کرد

خبرگزاری مهر: وقت آن رسیده است که فرش تبریز را جمع کنیم و ببریم در خانه‌های خارجی پهن کنیم؛ وقت آن رسیده است که کفش تبریز را بپوشیم و به کشور‌های خارجی برویم. این نظر کارشناسان است که «بهترین روش بردن فرهنگ و آداب و رسوم یک شهر، استفاده از نماد‌های آن است». تبریز خوشبختانه جزو شهر‌هایی است که برند‌های گردشگری زیادی دارد. وقتی اسم تبریز را می‌بریم، ناخودآگاه خیلی چیز‌ها در ذهن تداعی می‌شود؛ مثل فرش، مثل کفش، مثل کوفته، مثل آجیل، مثل قرابیه، شکلات و .... وقتی واژه فوتبال می‌شنویم یاد برزیل می‌افتیم، وقتی واژه گل بیان می‌شود، یاد هلند می‌افتیم، وقتی حرف غذا‌های تند می‌شود، هند است که در ذهن‌مان شعله می‌کشد؛ اما چه چیز تبریز دقیقا این‌چنین است؟ اما مهم‌تر از اینکه تبریز را با چه چیز‌هایی می‌شناسیم، این است که چه چیز‌هایی را با تبریز می‌شناسند. آیا یک پیرمرد فرانسوی وقتی روی فرش تبریز راه می‌رود، تصور می‌کند که دارد در کوچه‌پس‌کوچه‌های تبریز قدم برمی‌دارد؟ آیا وقتی یک زن انگلیسی کفش تبریز را می‌پوشد، کارگاه‌های کفش‌دوزی تبریز مقابل راهش سبز می‌شود؟ چه جواب منفی غم‌انگیزی مقابل این سؤال‌ها نقش می‌بندد. کارشناسان معتقدند محصولات تبریز در سطح جهان آن‌چنان‌که باید، برندسازی نشده‌اند. منظورشان این است که وقتی واژه «فوتبال» می‌شنویم یاد برزیل می‌افتیم، وقتی واژه «گل» بیان می‌شود، یاد هلند می‌افتیم، وقتی حرف غذا‌های تند می‌شود، هند است که در ذهن‌مان شعله می‌کشد؛ اما چه چیز تبریز دقیقاً این‌چنین است؟ سال گذشته که از نمایشگاه نوروزی صنایع‌دستی تبریز در عمارت ساعت بازدید می‌کردم، به‌دقت تمام محصولات موجود را زیرورو کردم، ظروف سفالی زیبا، دستبند‌های متفاوت، قالیچه‌های خوش‌رنگ و خوش‌بافت ... همه را زیر و رو کردم، اما نشانی از نام تبریز نبود؛ پس انتظار اینکه محصولات تبریز جهانی شوند، فعلاً انتظار نابجایی است. این وضعیت در بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان، یعنی بازار تاریخی تبریز هم حاکم است. شما اگر به «تیمچه مظفریه» که مرکز فروش فرش‌های دستباف تبریز است سر بزنید، به‌سختی می‌توانید آرم تبریز را به‌عنوان نقشی ماندگار در فرش‌ها پیدا کنید. حالا که تبریز امسال به‌عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام انتخاب‌شده و سفره «سفر» در این شهر پهن است، به نظر می‌رسد باید بحث برندسازی و معرفی برند‌ها را جدی بگیریم. یک محبت کوچک، اما مهم بر گردن تبریز رسول تقی‌زاده، فعال گردشگری می‌گوید: «اینکه نام و نشانی تبریز روی محصولات تولیدی تبریز باشد، می‌تواند کم‌ترین، اما مهم‌ترین محبت تولیدکنندگان و هنرمندان به تبریز باشد.» او برای خبرنگار مهر توضیح می‌دهد: «وقتی محصولی مثل یک شامپو یا خمیردندان از کشور خارجی وارد می‌شود، ما می‌بینیم که به چه‌اندازه مشخصات محل تولید روی آن نوشته شده است و همین باعث می‌شود وقتی آن محصول را می‌بینیم یا حتی نام آن را می‌شنویم یاد مبدأ تولیدکننده آن بیفتیم و طبیعتاً وقتی کیفیت آن محصول بالاست، ما تصور می‌کنیم تمام محصولاتی که در آن کشور یا شهر تولید می‌شوند، از کیفیت بالایی برخوردار هستند.» تقی‌زاده ابراز تأسف می‌کند «تبریز که به‌عنوان پایتخت جهانی فرش دستباف انتخاب‌شده، حتی روی فرش‌هایش نام و نشانی از تبریز دیده نمی‌شود» و او این موضوع را کم‌لطفی تولیدکنندگان می‌داند. اما هنرمندانی هم هستند که به خاطر همین اسم تبریز روی محصولات، برخی اوقات میزان فروش‌شان کاهش می‌یابد یا حتی از فروش بازمی‌مانند. قید معامله را زدم وقتی گفتند باید اسم تبریز را از روی محصول حذف کنید جلیل مثنی، هنرمند تبریزی که به ساختن سماور‌های مسی با شکل و شمایل عجیب و مشکل شهرت دارد، در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: «یک‌بار یک مشتری پیش من آمد و خواست یکی از سماور‌های گران‌قیمتم را به او بفروشم، پول خوبی هم می‌داد، اما تنها شرطش این بود که اسم تبریز روی سماور هک نشده باشد.» او می‌گوید وقتی این شرط را شنیده، فوراً قید معامله را زده است: «من هر کاری می‌کنم برای تبریز است و می‌بینید که حتی طرح سماورهایم را هم از مکان‌های تاریخی تبریز انتخاب می‌کنم.» فکر کنید اگر روی تمام محصولات برند و نام تبریز باشد، شاید اوایل باب میل برخی‌ها نباشد، اما بی‌شک مدت‌زمان زیادی طول نمی‌کشد که همان خیلی‌ها فقط به خاطر همین اسم اقدام به خرید کالا می‌کنند. بردن محصولات تبریز به نمایشگاه‌ها یعنی بردن تبریز به آنجا رضا خلیلی، مدیرعامل سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز هم اهمیت موضوع برندسازی را این‌گونه بیان می‌کند: «اگر ما یکی از سوغات و محصولات اصیل تبریز را در یک نمایشگاه ارائه کنیم، در واقع به این معناست که ما تبریز و فرهنگ و هنر مردم را آنجا عرضه می‌کنیم.» او به خبرنگار مهر شرح می‌دهد: «اگر ما بتوانیم در زمان مناسب برند‌های شهر خود را بشناسیم، روی آن‌ها کار کنیم و به‌صورت جهانی عرضه کنیم قطعاً موفق خواهیم شد تبریز را بیش‌ازپیش در عرصه‌های جهانی معرفی کنیم.» از طرف دیگر رهبر معظم انقلاب شعار سال ۹۷ را «حمایت از کالای ایرانی» عنوان کرده‌اند که همین موضوع نیز دلیل مهم‌تری برای توجه به محصولات داخلی و به‌تبع معرفی شایسته آن‌هاست. اما وقتی به بازار تبریز سر می‌زنیم و در جریان امور تولیدکنندگان کفش و فرش تبریز قرار می‌گیریم، می‌بینیم که تولیدکنندگان با مشکلات زیادی مواجه هستند. قطعاً اگر برند‌های تبریز جایگاه خودشان را در بازار جهانی پیدا کرده بودند، تولیدکنندگان هم با چنین مشکلاتی مواجه نبودند. حجت‌الاسلام روحانی، رئیس‌جمهور نیز چندی پیش در جریان سفر به استان آذربایجان شرقی به‌صورت سرزده در بازار کفش تبریز حضور یافت و پای صحبت تولیدکنندگان نشست. هرچند پس‌ازاین حضور جلساتی نیز برای بررسی مشکلات تولیدکنندگان کفش تبریز برگزار شد، اما همچنان تولیدکنندگان نقد‌های زیادی به اوضاع بازار دارند. چالشی به نام محصولات کپی عمده‌ترین مشکلی که تولیدکنندگان کفش و چرم تبریز عنوان می‌کنند، واردات بی‌رویه کفش‌های چینی است که با قیمتی ارزان و کیفیتی نازل، بازار فروش کفش چرم و اصیل تبریز را به هم زده است. همچنین تولید فرش‌های چینی با شکل و شمایل و رنگ فرش تبریز تبدیل به یکی از چالش‌های مهم کارگاه‌های بافت فرش در تبریز شده است. با همه این‌ها، بر کسی پوشیده نیست که چگونه برخی کشور‌های خارجی با تبلیغات و با استفاده از قدرت رسانه‌ای از کاه «کوه» می‌سازند. وقت آن رسیده است که ما هم داشته‌هایمان را عیان کنیم.