یکسان سازی نرخ ارز چقدر دوام می‌آورد؟

خبرگزاری تسنیم: به نقل از پایگاه خبری المانیتور، روز ۱۱ آوریل دولت ایران در یک اقدام ناگهانی اقدام به یکسان سازی نرخ ارز کرد تا ضمن جلوگیری از کاهش بیشتر ارزش ریال، ثبات را به بازار ارز برگرداند و موجب تقویت بانک‌ها شود. اما سوال اینجاست که چرا این کار در این مقطع زمانی صورت گرفت و این اقدام تا چه حد موفقیت آمیز خواهد بود؟ پاسخ کوتاه این است که این اقدام تنها گزینه پیش رو در شرایط پیش آمده بود. پایدار ماندن ارز تک نرخی بستگی به توانایی مقامات دولتی در کنترل بازار ارز در ماه‌های آینده خواهد داشت. یکسان سازی نرخ ارز یکی از وعده‌های دیرینه‌ای بوده که دولت روحانی از همان سال‌های نخست استقرار به دنبال انجام آن بوده است. ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی ایران در مقاطع مختلف ضرب الاجل‌های مختلفی را برای یکسان سازی نرخ ارز تعیین کرده بود. اما تصور می‌شد که پیش شرط یکسان سازی نرخ ارز از سرگیری روابط بانکی بین المللی بعد از اجرای برجام است؛ حال آنکه این مسئله آنگونه که امید می‌رفت محقق نشده است. تمایل ایرانی‌ها برای حفظ ارزش دارایی‌ها یا سود بردن از نوسانات ارزی موجب تشدید افت ارزش ریال شد و ارزش هر دلار آمریکا در اوایل ماه جاری میلادی تا ۶۰ هزار ریال بالا رفت. بدین ترتیب ارزش ریال ایران نسبت به اواسط ماه سپتامبر گذشته بیش از ۶۰ درصد افت داشت. با یکسان سازی نرخ ارز، اکنون ارزش هر دلار آمریکا ۴۲ هزار ریال تعیین شده، اما به گفته سیف این نرخ ثابت نخواهد بود. سیف همچنین گفته یکسان سازی نرخ ارز بهترین تصمیم در قطع زمانی فعلی بوده است. کمال سید علی، مدیر صندوق ضمانت صادرات ایران در این باره گفت: «بر اساس شرایطی که در بازار ایجاد شده، نرخ ارز با استفاده از اسکناس‌های محدود تعیین شده و معاملات واقعی بسیار کم شده است... افزایش قیمت ارز منطقی نبود، زیرا بانک مرکزی ارز در بازار تزریق نمی‌کرد.» سید علی در پاسخ به این سوال که چرا یکسان سازی نرخ ارز چنین ناگهانی صورت گرفت گفت، وقتی پس از سال‌ها نرخ رسمی و نرخ بازار آزاد نتوانست با هم برابر شود، گزینه دیگری جز رساندن ناگهانی این دو نرخ به یکدیگر وجود نداشت. به گفته سید علی، رگولاتور پولی کشور قبل از یکسان سازی «بازار هدف واقعی» را که همان مسافران، دانشجویان و بیماران نیازمند ارز هستند را گم کرده بود، زیرا صرافی‌هایی که نظارتی بر عملکرد ان‌ها نبود عنان بازار را در اختیار گرفته بودند و بازار از دلالان پر شده بود. با تصمیم جدید بانک مرکزی، دولت تلاش دارد ارزش پول ملی را حفظ کند، از خروج مقدار عظیمی ارز از کشور جلوگیری نماید و با مهار فعالیت‌های دلالی، بازار را به سمت تقاضای واقعی هدایت نماید. سعید لیلاز، تحلیلگر اقتصادی نیز در این باره گفت: «دولت هیچ چاره دیگری جز یکسان سازی نرخ ارز نداشت... دولت برای تثبیت اوضاع هم در نظر بین المللی و هم شرایط داخلی باید این کار را انجام می‌داد.» به گفته لیلاز، نباید این اقدام را از زاویه دید صرفا اقتصادی نگریست، زیرا یکسان سازی نرخ ارز دارای ابعاد امنیتی و سیاسی نیز هست. برخی در ایران بحران ارزی به وجود امده را به فشار‌های ناشی از آمریکا نیز نسبت می‌دهند. لیلاز گفت، یکسان سازی نرخ ارز «حداقل دو تا سه ماه» دوام خواهد داشت وحتی دولت هم احتمالا بر این اعتقاد نیست که این سیاست در دراز مدت پایدار خواهد ماند. با این حال، هم لیلاز و هم سید علی معتقدند که اگر دولت بتواند عرضه و تقاضا را در بازار ارز مدیریت کند، یکسان سازی نرخ ارز می‌تواند یک سیاست پایدار باشد.