ماجرای عجیب سوآپ نفت عراق

خبرگزاری تسنیم: سوآپ نفت شمال عراق موضوعی است که ایران و ترکیه هر دو به انجام آن از خاک خود تمایل دارند؛ چرا که هم به درآمدزایی و سوددهی قابل توجه آن فکر می‌کنند و هم از نظر مسائل ژئوپلیتیک دارای اهمیت است. در این خصوص، خبر‌ها حاکی از مذاکرات مستمر مسئولان ترکیه با مسئولان عراق برای سهم گیری بیش از پیش ترکیه از سوآپ نفت عراق است، اما در سمت ایران اوضاع کمی متفاوت است. میادین نفتی شمال عراق (اربیل، سندی، کرکوک و...) برای صادرات نفت دو راه پیشِ‌رو دارند؛ یکی اینکه از طریق خاک ایران اقدام به سوآپ نفت کرده به‌طوری که در مرز ایران و عراق نفت را تحویل ایران داده و ایران مطابق آن را در بنادر خلیج فارس تحویل مشتریان عراق دهد. راه دوم سوآپ نفت شمال عراق از طریق ترکیه است، به‌طوری که نفت عراق از طریق ترکیه به دریای مدیترانه راه یابد. قرار بود با قراردادی که در ماه پایانی پاییز سال گذشته بین ایران و عراق به امضا رسیده، از ابتدای ژانویه ۲۰۱۸ به میزان ۶۰ هزار بشکه در روز نفت تولیدی کرکوک از طریق ایران سوآپ شود. پس از عدم تحقق این امر، انتهای فوریه ۲۰۱۸ زمان آغاز عملیات سوآپ ۶۰ هزار بشکه‌ای نفت عراق از خاک ایران اعلام شد، اما با اتمام فوریه نیز این مهم محقق نشد. ماه مارس نیز به پایان رسید و در حالی که چهارمین ماه سال ۲۰۱۸ آغاز شده، هنوز خبری از آغاز سوآپ نفت خام شمال عراق از خاک ایران نیست. بیژن زنگنه وزیر نفت بیست و سوم اسفند ۹۶ (۲۲ روز پیش) در حاشیه مراسم امضای قرارداد توسعه میادین نفتی آبان و پایدار غرب در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی در خصوص چرایی عدم آغاز سوآپ نفت عراق از خاک ایران گفت: "کار‌های عملیاتی لجستیک سوآپ نفت شمال عراق از خاک ایران در حال حل شدن است. " وزیر نفت با بیان اینکه "سوآپ نفت شمال عراق از خاک ایران منتفی نشده است"، گفت: "کار‌های هماهنگی کامیون‌ها در حال انجام است و هر زمان که کامیون‌ها آماده شوند ما آماده سوآپ هستیم. " از این تاریخ ۲۲ روز می‌گذرد و هنوز خبری از آغاز این سوآپ نیست و این سوال مطرح می‌شود که آیا ایران بار دیگر با سُستی دیپلماتیک مسئولان نفتی، یک موقعیت استراتژیک را در مقابل رقبای منطقه‌ای خود از دست می‌دهد؟ و یا مسائلی پشت پرده در میان است که موجب عدم اجرای این قرارداد شده است؟ اگرچه سوآپ ۶۰ هزار بشکه‌ای نفت میادین تولیدی شمال عراق نسبت به میزان تولید نفت در این منطقه رقمی نسبتاً کوچک است، اما اجرایی شدن این قرارداد به افزایش ثبات در منطقه، درآمدزایی پایدار کشور از این بخش و نزدیک شدن بیش از پیش روابط تجاری و سیاسی دو کشور می‌انجامد و زمینه سازی برای افزایش میزان سوآپ نفت عراق از خاک ایران در فاز‌های بعدی خواهد بود.