صادرات زعفران ایرانی با برند افغانستان به هند

خبرگزاری میزان: زعفران یکی از محصولات مهم صادراتی کشور است که نقش مهمی در افزایش صادرات غیر نفتی و ارزآوری زیادی نیز برای کشور دارد. اما با تمام این تفاسیر آنچنان که باید به این محصول در کشور ما از بعد تجارت و بدست آوردن بازار‌های صادراتی توجه نشده و علی رغم اینکه زعفران دنیا را ایران تامین می‌کند، اما هیچ برنامه ریزی درستی برای صادرات آن صورت نگرفته است. در این راستا گفت‌وگویی با محسن احتشام رئیس شورای ملی زعفران انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید. سطح زیرکشت و تولید زعفران کشور چه مقدار است؟ احتشام: بیش از ۱۰۵ هزار هکتار سطح زیر کشت زعفران در کشور است و طی سال گذشته ۳۵۰ تن زعفران در کشور تولید شده است. آیا تمام توسعه سطح زیرکشت زعفران، مربوط به استان‌های خراسان رضوی و جنوبی است یا در سایر استان‌ها هم صورت گرفته است؟ احتشام: کشت زعفران در حال حاضر از استان‌های خراسان رضوی و جنوبی خارج شده و در بسیاری از استان‌ها و شهر‌ها از جمله کرمانشاه، اصفهان، یزد، گرگان، اردبیل، کاشان و شاهرود، زعفران کشت می‌شود، اما این توسعه بدون توجه به ایجاد و توسعه بازار‌های صادراتی صورت گرفته است. طی چند وقت اخیر شاهد کاهش قیمت زعفران در بازار بودیم این کاهش به چه دلایلی صورت گرفته است؟ احتشام: یکی از دلایل این کاهش را می‌توان به افزایش میزان تولید و سطح زیر کشت اشاره کرد که از سال ۹۰ به دلیل خشکسالی‌هایی که وجود داشته هر ساله ۵ هزار هکتار به سطح زیرکشت اضافه شده و به ۱۰۵ هزار هکتار رسیده است یکی دیگر از دلایل کاهش قیمت را می‌توان به عدم توسعه بازار مرتبط دانست، طی این سال‌ها متاسفانه نه به فکر توسعه بازار بودیم و نه به فکر اینکه سرانه مصرف زعفران در داخل و خارج را افزایش دهیم. چکاری باید صورت می‌گرفت که انجام نشده است؟ احتشام: یکی از کار‌ها توسعه فرهنگ استفاده از زعفران است که ما چه در داخل و چه در خارج از کشور آن را توسعه ندادیم و اگر این اتفاق می‌افتاد بالطبع بازار‌های صادراتی توسعه پیدا می‌کرد و هم مصرف زعفران بیشتر می‌شد، در حال حاضر توازن بین عرضه و تقاضا وجود ندارد به نحوی که در سال ۹۴ و ۹۵ حدود ۳۵۰ تن زعفران تولید شد، اما میزان صادرات ۲۰۳ تن بود و مصرف داخل کشور نیز در سال بیش از ۴۰ تن نیست. دلایل اینکه بازار‌های صادراتی ما آنچنان که باید توسعه پیدا نکرده به چه علت است؟ احتشام: یک از دلایل آن تحریم است که طی سال‌های گذشته با توجه به این موضوع در نقل و انتقال پول و حضور در برخی بازار‌های با محدودیت مواجه بودیم و از طرفی با رقبای جدیدی از جمله افغانستان و چین هم مواجه شدیم که وارد این بازار شدند اما، با توجه به تمام این مشکلات تولیدکنندگان با ایثار بازار‌های صادراتی را حفظ کردند از طرفی طی این سال‌ها نه تنها از صادرکنندگان حمایت نشد، بلکه مشکلات نرخ ارز، نرخ سود تسهیلات بانکی و عدم پرداخت مشوق‌های صادراتی جزو موانع صادرات زعفران بود و صادرکنندگان به تنهایی و بدون حامی در حال فعالیت بودند، از طرفی علی رغم اینکه ۱۰ سال قبل طرح جامع زعفران توسط سازمان‌های مربوطه نوشته شده است اما، اجرایی نشد و به سرانجام نرسید. دولت در راستای حمایت از کشت زعفران طرح خرید توافقی را به اجرا درآورده نظر شما در این باره چیست؟ احتشام: در این طرح به هیچ عنوان به بخش خصوصی و صادرکنندگان توجه نشده و هیچ مشورتی از آن‌ها گرفته نشده است و سازمان تعاون روستایی به همراه یک شرکت به عنوان مشاور این خرید را برعهده دارند، با اجرای این طرح یک تفاوت قیمت بوجود آمده است، در حالیکه در بازار قیمت زعفران سه میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است اما، سازمان تعاون روستایی آن را به قیمت ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان خریداری می‌کند، دلالان در این بین زعفران را از کشاورز خریداری و بعد به قیمت ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان به تعاون روستایی می‌فروشند و در این میان از همه بیشتر منتفع می‌شوند. آیا نسبت به این موضوع واکنشی نشان ندادید؟ احتشام: به این طرح اعتراض و اعلام کردیم که طرح خرید را بدون پرداخت پول به صادرکنندگان محول کنید تا آن‌ها این طرح را مدیریت کنند اما، توجهی نشد در حال حاضر سازمان تعاون فقط محصول را خریداری و دپو می‌کند و هیچ برنامه‌ای برای صادرات ندارد. نظرتان درباره عرضه زعفران در بورس چیست؟ احتشام: در حالی که قیمت زعفران در بازار حدود سه میلیون ۷۰۰ تومان است و سازمان تعاون روستایی ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان بیشتر از قیمت بازار زعفران را خریداری می‌کند با چه توجیهی و با چه قیمتی می‌خواهد آن را در بورس عرضه کند که مشتری آن را خریداری کند. با توجه به اینکه ۹۳ درصد از تولید زعفران توسط ایران صورت می‌گیرد چند درصد از سهم تجارت آن به کشور ما اختصاص دارد؟ احتشام: در حال حاضر فقط ۱۷ تا ۱۸ درصد بازاری که تحت برندینگ که ارزش افزوده کسب می‌کند در اختیار ایران است و بیشتر این بازار دست اسپانیا، ایتالیا، سوئیس و امارات است که از قدیم برند‌های خود را جا انداختند و لیدر بازار هستند و این موضوع برای ما یک معضل است که نتوانستیم جایگاهی برای زعفران خود ایجاد کنیم که هر زمان اسم زعفران می‌آید تداعی کننده نام ایران باشد. چرا سهم ما از این بازار در مقابل حجم عظیم تولید بسیار ناچیز است؟ احتشام: یکی از دلایل این مساله این است که هنوز پروسه سنتی در صادرات زعفران ما حاکم است و علی رغم اینکه سرمایه گداری خوبی طی این چند ساله صورت گرفته و بیش از ظرفیت تولید، ظرفیت بسته بندی ایجاد کردیم اما، از بنگاه‌ها حمایت نشده تا بتوانند با رقبا رقابت و بتوانند زعفران را به نام ایران معرفی کنند،‌ای کاش سازمان تعاون روستایی به جای ورود به پروسه خرید آن را به صنعت زعفران واگذار می‌کرد و در مقابل از این صنعت حمایت می‌کرد تا به سمت برندسازی و بازاریابی رفته و بتوانند این محصول را به نام ایران معرفی کنند. چه راهکاری باید در این مورد اندیشید؟ احتشام: ایران در تولید زعفران مزیت مطلق هستیم که باید آن را به مزیت رقابتی تبدیل می‌کردیم، کاری که اسپانیایی‌ها ۴۰ سال قبل آن را انجام دادند و آن را به اسم خود معرفی کردند، در حال حاضر سالانه ۵۰ تن زعفران از ایران به این کشور صادر می‌شود و در آنجا با بسته بندی جدید به بازار و به نام اسپانیا عرضه می‌شود و اگر ما هم این استراتژی را پیاده می‌کردیم می‌توانستیم خریدار زعفران سایر کشور‌ها باشیم و از برندمان استفاده کنیم. در حال حاضر نیز زعفران ایران از طریق مشهد به افغانستان می‌رود و از آنجا به اسم افغانستان به هند صادر می‌شود، چون تعرفه ترجیحی بین آن‌ها برقرار است و تعرفه صادرات زعفران به هند از افغانستان صفر درصد است در حالیکه صادرات زعفران از ایران به هند ۳۵ درصد است. یکی از معظلاتی که زعفران با آن مواجه است قاچاق پیاز به کشور‌های مجاوراست، آیا اطلاعی از قیمت‌های خرید و فروش آن دارید؟ احتشام: اطلاعی از قیمت پیاز‌های زعفرانی که قاچاق می‌شوند ندارم اما، افرادی که به این ذخیره گاه استراتژیک خیانت می‌کنند قطعا با قیمت بالا از آن‌ها خریداری می‌شود که دست به چنین کاری می‌زنند. در حال حاضر چه تعداد در بخش زعفران اشتغال دارند؟ احتشام: هم اکنون فقط در خراسان جنوبی ۳۶ هزار نفر و در خراسان رضوی نیز ۱۵۰ هزار نفر امرار معاش می‌کنند، زعفران یک محصول اشتغالزا است هم در بخش تولید و هم در بخش فراوری و بسته بندی آن باید از این محصول شغل ایجاد کنیم.