آیا زیاد مالیات می‌دهیم؟

خبرگزاری تسنیم: مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی از بودجه ۹۷ به زبان ساده نوشت: در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷، پیش‌بینی شده است که حدود ۳۵ درصد منابع عمومی دولت از محل درآمد‌های مالیاتی تامین شود که بالغ بر ۱۲۹ هزار میلیارد تومان است. مالیات‌ها در یک تقسیم‌بندی کلی به دو دسته مالیات‌های مستقیم (مانند مالیات بر شرکت‌ها، مالیات حقوق و دستمزد، مالیت بر نقل و انتقال ملک و...) و مالیات‌های غیر مستقیم (مانند مالیات از واردات، مالیات ارزش افزوده و...) تقسیم می‌شوند. مالیات‌های مستقیم به این دلیل مستقیم خوانده می‌شوند که هدف مالیات، همان فرد یا شرکتی است که مالیات می‌پردازد. اما در مالیات‌های غیر مستقیم، پرداخت کننده مالیات، هدف مالیات نیست، بلکه واسطه دریافت مالیات از هدف دیگری است. مثلا در مالیات ارزش افزوده یا مالیات بر وارات خودرو، هدف مالیاتی، مصرف کننده نهایی کالا یا خودرو هستند، اما مالیات از وارد کننده یا فروشنده اخذ می‌شود و مالیات دهنده، معغمولا مالیات را به مصرف کننده منتقل می‌کند (مثلا روی قیمت خودرو می‌کشد). براساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ مقرر شده است که حدود ۴۶ درصد کل مالیات‌ها (حدود ۵۹ هزار میلیارد تومان) از طریق مالیات‌های مستقیم و ۵۴ درصد مابقی آن (حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان) از محل مالیات‌های غیر مستقیم جمع‌آوری شود. از میان مالیات‌های مستقیم، مالیات بر شرکت‌ها حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده که حدود ۲۸ درصد کل درآمد‌های مالیاتی است. شرکت‌ها قرار است در سال ۱۳۹۷ به این شرح مالیات بدهند: - شرکت‌های غیر دولتی: ۲۳ هزار میلیارد تومان - شرکت‌ها و موسسات دولتی: ۱۳ هزار میلیارد تومان - سازمان‌های اداره کننده نهاد‌ها و بنیادها: ۱۰ میلیارد تومان (شرکت‌های مربوط به نهاد‌ها و بنیاد‌ها به عنوان شخصیت حقوقی مستقل خودشان جداگانه مالیات می‌دهند). - شرکت‌های آستان قدس رضوی: ۳۰ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ مالیات بر درآمد افراد و مشاغل، حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که ۱۵ درصد از کل درآمد‌های مالیاتی عمومی را شامل می‌شود. ترکیب این نوع مالیات به شرح زیر است: - کارمندان دولت: ۶.۱ هزار میلیارد تومان - کارکنان بخش خصوصی: ۵.۷ هزار میلیارد تومان - اصناف و مشاغل: ۶.۱ هزار میلیارد تومان - مستغلات: ۱.۳ هزار میلیارد تومان نکته قابل توجه آن است که کارمندان بخش‌های دولتی و خصوصی تقریباً دو برابر میزان کسبه و اصناف مالیات پرداخت می‌کنند! از میان مالیات‌های مستقیم، مالیات بر ثروت آخرین قلم این دسته از مالیات‌ها به شمار می‌رود که حدود ۳.۵ هزار میلیارد تومان است. این رقم کمتر از ۳ درصد از درآمد‌های مالیاتی و حدود ۲۵ صدم درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. از مالیات بر ثروت به عنوان یکی از عوامل مهم متعادل کننده در آمد یاد می‌شود. در نظر شما این مقدار، به نسبت تولید ناخالص داخلی کشورمان و نیز درصدی که این نوع مالیات از درآمد‌های مالیاتی تشکیل می‌دهد، برای کشورمان کافی است؟ از گوگل بپرسید. از دیگر مالیات‌های قابل توجه مردم و کسبه در بودجه، مالیات بر ارزش افزوده است. در لایحه بودجه امسال، پیش‌بینی شده است که نرخ مالیات بر ارزش افزوده تغییری نکند و همان ۹ درصد سال پیش باشد از این ۹ درصد، ۱ درصد خرج هزینه‌های بهداشت و درمان می‌شود، ۳ درصد آن تحت عوارض ارزش‌افزوده صرف هزینه‌های شهر‌ها و روستا‌های محل فعالیت فعالان اقتصادی می‌شود و باقی نیز سهم منابع عمومی دولت است. البته طبق بند «ز» تبصره «۶» لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ سازمان امور مالیاتی می‌تواند مالیات ارزش افزوده گروه‌هایی از مودیان مشمول را با اعمال ضریب ارزش افزوده فعالیت آن بخش تعیین کند. ضریب ارزش افزوده هر فعالیت با پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور به تایید وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد. پیش‌بینی دولت این است که این نوع مالیات (بدون در نظر گرفتن سهم شهرداری‌ها) در مجموع حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان عاید بودجه کشور خواهد کرد که نزدیک به ۶ هزار میلیارد تومان آن برای بخش سلامت است. به طور کلی و از بابت تحقق مالیات‌های پیش بینی شده می‌توان گفت که در سال ۱۳۹۷ معادل ۱۲۹ هزار میلیارد تومان به عنوان درآمد‌های مالیاتی مقرر شده است. این رقم نسبت به رقم درآمد‌های مالیاتی قانون بودجه سال ۱۳۹۶ که حدود ۱۱۶ هزار میلیارد تومان بود، حدود ۱۰ درصد رشد داشته است. اگر نرخ تورم سال آینده را حدود ۱۰ در نظر بگیریم، اینیعنی اینکه مالیات به قیمت ثابت (تورم در رفته) عملا تغییری نکرده است. اگر پیش‌بینی تورم، بیشتر از این باشد، یعنی مالیات نسبت به قانون سال ۱۳۹۶ کمتر شده است. با توجه به پیش‌بینی عدم تحقق بخشی از مالیات‌ها در سال ۱۳۹۶، به نظر می‌رسد با ادامه روند کنونی تحقق در آمد‌های مالیاتی، در سال آتی نیز با مشکل عدم تحقق کامل درآمد‌های مالیاتی مواجه باشیم. حالا بر فرض که تمام درآمد مالیاتی سال بعد هم محقق شود، سوال این است که آیا ما به طور کل، صرفنظر از موارد خاصی که ممکن است مالیات بیش از حد بدهند، مالیات زیاد می‌دهیم؟ مقدار مالیات ستانی در ایران را نسبت به متوسط جهان و کشور‌های منطقه در نمودار زیر ملاحظه کنید.

دقت در نمودار فوق نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در مقایسه با تولید ناخالص داخلی خود، مالیات چندانی جمع‌آوری نمی‌کند و این مسئله اختصاص به سال‌های اخیر و یا رونق و رکود حاکم بر اقتصاد ندارد.