فرش ایرانی در آستانه نابودی

باشگاه خبرنگاران جوان:در دهه‌های اخیر فرش دستباف، شهرت جهانی خود را از دست داده و با گسترش تولید فرش‌های ماشینی، خانه‌های ایرانی نیز از این زیور ناب فرهنگی تهی شده است.

از گذشته‌های دور یکی از کالا‌های ایرانی که آوازه جهانی داشته، قالی دستباف بوده است. اما این هنرصنعت ملی در دهه‌های اخیر، شهرت جهانی و همچنین بازار پررونق بین المللی خود را از دست داده و از طرف دیگر با گسترش تولید فرش‌های ماشینی، خانه‌های ایرانی نیز از این زیور ناب فرهنگی تهی شده است. دلایل این اتفاق شوم را می‌توان در مسائل مختلفی جستجو کرد، برخی از کارشناسان معتقدند افزایش قیمت نهاده‌های اولیه موجب بالا رفتن قیمت فرش دستباف ودرنتیجه کاهش قدرت خرید مردم شد. اما برخی دیگر علت اصلی را تغییر سلیقه و فرهنگ مردم دنیا و ایران می‌دانند و معتقدند باید طرح ونقشه قالی‌های امروزی به روز شود. اکنون زمان آن رسیده است که فکر اساسی برای حل مشکلات فرش دستباف ایرانی کنیم و ته مانده این هنر ناب ملی را از نابود شدن نجات دهیم و این هدف حاصل نمی‌شود مگر با همکاری تمام نهاد‌ها و دستگاه‌های مرتبط بافرش و تولید کنندگان بخش خصوصی. در رقابت با حریفان خارجی فرش دستباف کم آوردیم محمود اخوان، فعال فروش و صادرات فرش دستباف در گفتگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، گفت:موانع پیش روی فرش دستباف ایرانی از دو جهت قابل بررسی است؛ یکی فرهنگی ودیگر اقتصادی. اخوان در ادامه گفتگو با تشریح موانع فرهنگی، ابراز کرد:با تغییر رویکرد جامعه ایرانی در چند سال گذشته، مردم ماهم مانند کشور‌های خارجی به سمت مدگرایی و استفاده از دکوراسیون‌های جدید رفته اند و از آنجاییکه طرح ونقش قالی‌های ما همچنان همانند صد سال پیش است، شاهدیم که رغبت جوانان به استفاده از آن کمتر شده است. فعال حوزه فرش با بیان این موضوع که این تغییر ذائقه فرهنگی تاثیر منفی بر بازار فرش دستباف گذاشته است، تاکید کرد:اینطور که بعضی‌ها تنها عامل رکود بازار فرش دستباف را کمبود نقدینگی در دست مردم می‌دانند، نیست، زیرا اگر اینطور بود افراد مرفه اجتماع، کفپوش‌های جدید را جایگزین قالی‌های ملی نمی‌کردند. وی گفت:بحران اقتصادی که چند سال پیش در غرب رخ داد موجب شد بازار صادرات فرش ایرانی افت شدیدی کند و از طرف دیگر ما هم به دلایل مختلف نتوانستیم با رقبای چابک خارجی رقابت کنیم. این فعال حوزه فرش دستباف با تاکید بر لزوم ایجاد امنیت پایدار اقتصادی در کشور، تصریح کرد:برای هر سرمایه گذاری، امنیت و آرامش شرط اول است و باید تلاش کنیم کمال استفاده را از فرصت باز به وجود آمده به عمل آوریم. وی عنوان کرد:نهاد‌های دولتی مانند مرکز ملی فرش ایران و شرکت سهامی فرش نه تنها کمک حال بخش خصوصی نیستند بلکه سنگ اندازی هم می‌کنند و به نظر می‌رسد در صنعت فرش هم مانند صنایع دیگر دست‌هایی در کار است که فعالیت‌های دولتی پرسودتر از فعالیت بخش خصوصی باشد. خانه‌های ایرانی از زیبایی فرش دستباف تهی شده است اخوان به واکاوی دلایل گرانی قالی‌های ایرانی برای خریداران داخلی پرداخت و گفت:دو دلیل اصلی موجب شد تا خانه‌های ایرانی از زیبایی فرش‌های خوش نقش و نگار ملی، باز بماند و آن دو دلیل؛ افزایش قیمت تمام شده فرش و پایین آمدن قدرت خرید جامعه به دلیل مسائل اقتصادی حاکم بر جامعه بود. وی با تشریح علل افزایش قیمت تمام شده فرش دستباف، ادامه داد:متاسفانه تمام مواد اولیه ایی را که در گذشته در داخل کشور تولید می‌کردیم، اکنون وارد می‌کنیم به عنوان مثال ابریشم خام را به چین می‌فرستیم و بعد از رنگ شدن با قیمت چند برابر گران‌تر وارد می‌کنیم و یا پشمی که در گذشته در داخل تولید می‌شد در حال حاضر از استرالیا و چین وارد می‌شود. این فعال فرش دستباف تصریح کرد:تورم بالا در اقتصاد کشور نیز موجب شده تا هر روز دستمزد کارگران بافنده قالی افزایش یافته و در نتیجه قیمت فرش هم گران‌تر شود. اخوان با بیان اینکه هنوز هم فرش دستباف ارزان قیمت در بازار پیدا می‌شود، تاکید کرد:در صورتیکه مرکز ملی فرش ایران بتواند طرح‌های تسهیلاتی نیمه تمام در حوزه فروش فرش دستباف را اجرا کند می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده نزدیک دوباره خانه‌های ایرانی به زیور قالی‌های دستباف آراسته شوند. مسئولان به داد قالی ایرانی برسند اصغر صادقی، فعال حوزه تولید وصادرات فرش دستباف در گفتگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، پیرامون مشکلات هنرصنعت ایرانی فرش گفت:در چند سال اخیر شرایط صادرات فرش دستباف روز به روز بدتر شده ودراین میان تنها تحریم‌ها مشکل ساز نبوده است. صادقی با توضیح بیشتر در مورد علل ناکامی صادرکنندگان قالی ایرانی در بازار‌های جهانی، ادامه داد:رقیبان ما توانسته اند در سال‌های گذشته، به دلیلی ارزانی مصالح اولیه، فرش ارزان قیمت تولید کنند و این در حالیست که ما مجبوریم ابریشم را از خارج از کشور وبا هزینه بالا وارد کنیم. این تولیدکننده اصفهانی اضافه کرد:قیمت تمام شده فرش‌های چینی، پاکستانی وهندی از فرش ایرانی کمتر است، ولی همچنان نتوانسته اند در بافت خود را به پای دستبافته‌های ایرانی برسانند هرچند اگر زمان به همین منوال بگذرد و با تمرین بیشتر، امکان دارد که رقبا بتوانند در بافت نیز کیفیتی مشابه فرش ایرانی ارائه دهند. صادرکننده قالی‌های ایرانی با انتقاد از عملکرد دولت در زمینه حمایت از فرش دستباف، اظهار داشت:دولت موظف است در حوزه مالیات و عوارض از بافندگان، تولیدکنندگان و صادرکنندگان قالی حمایت کند. اصغر صادقی در ادامه مطلب بالا، تصریح کرد:متاسفانه اگر قالیبافان حق بیمه خود را یک روز دیرتر پرداخت کنند از لیست بیمه شدگان تامین اجتماعی حذف می‌شوند ودر صورتیکه دوباره برای قرار گرفتن تحت پوشش بیمه درخواست کنند با این پاسخ روبرو می‌شوند که دولت بودجه کافی برای بیمه کردن افراد جدید را ندارد. غول هزار سر مشکلات بر سر راه فرش دستباف ایرانی مهدی شیرزاد، مدیرعامل یکی از بزرگترین شرکت‌های تولید وصادرکننده فرش دستباف در گفتگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی، پیرامون مشکلاتی که گریبانگیر صنعت فرش دستباف کشور است، تصریح کرد:در گذشته حدود ۲۶ میلیون نفر از راه بافت فرش ارتزاق می‌کردند، اما متاسفانه با کاهش رونق این هنرصنعت ملی شاهدیم که این تعداد امروزه به ۷ میلیون، کاهش پیدا کرده است. شیرزاد در ادامه به تحلیل دلایل اصلی عدم رونق در صنعت قالیبافی پرداخت و گفت:در سال‌های گذشته به تدریج از میزان حمایت‌های دولتی از فرش بافان کاسته شد و کاهش تجارت خارجی و رویکرد بازار داخلی به سمت مصرف فرش ماشینی موجب شد تا روزگاران خوش دستبافته‌های ملی به افول بگراید. وی ابراز داشت:مهمترین دلیل افول فرش دستباف، قیمت قالی نیست بلکه مشکل اصلی از آنجایی آب می‌خورد که طرح محصولات تولیدی ما قدیمی است و سلیقه نسل جوان این نوع از طرح‌ها را نمی‌پسندد. شیرزاد در ادامه بحث به تشریح دلایل بیشتری در ارتباط با مشکلات فرش دستباف پرداخت و اظهار داشت:مرکزملی فرش ایران بودجه سالیانه‌ای را برای پرداخت ۷۰ درصد از هزینه‌های شرکت در نمایشگاه‌های خارجی دریافت می‌کند، اما متاسفانه این مبالغ با تاخیر طولانی و معمولا با مبالغ بسیار کمتر پرداخت می‌شود. وی همچنین با تاکید براین موضوع که بخش خصوصی نیاز به حمایت دارد، اضافه کرد:دریافت مالیات و عوارض از دلارحاصل از صادرات فرش و یا قالی‌های مرجوعی، از دلایل دیگر افت صادرات فرش در کشور شده است. هنر صنعت ایرانی در سراشیبی بازار جهانی در ادامه حمید کارگر رئیس مرکز ملی فرش ایران در گفتگو با خبرنگارصنعت، تجارت و کشاورزی، بیان کرد: فرش ایرانی در حوزه صادرات دارای موانع آزاردهنده متعددی است که یکی از آن‌ها ظهور و بروز انوع کفپوش‌های جایگزین و زیرانداز‌های صنعتی مثل فرش ماشینی، موکت، پارکت و موارد مشابه است و نکته‌ای دیگر تغییر سبک زندگی و صلاحیت مصرف کنندگان فرش در بازار‌های مختلف است. وی در ادامه افزود: نکته قابل ملاحظه در صادرات فرش تحریم ها، تنگنا‌های اقتصادی، ریسک بالای صادرات در بعضی‌های بازار‌های هدف، مشکلات نقل و انتقال ارز، افزایش هزینه‌های حمل و نقل و بیمه محصولات و مواردی از این دست است. کارگر همچنین تصریح کرد: حضور قدرتمند بعضی از رقبای ما مانند هند و پاکستان در برخی از بازار‌های هدف به ویژه با اتکا به مزیت‌هایی مثل نیروی کار ارزان و قیمت تمام شده پایین مزید بر علت است، زیرا می‌دانیم که فرش کشور‌های رقیب ما با بهای کمتری تولید و به بازار عرضه می‌شود. رئیس مرکز ملی فرش ایرانی اذعان داشت: در کنار این مسائل، مسائلی مثل سستی و کاهلی فعالان فرش در تطبیق طرح‌های و نقش‌ها و رنگ آمیزی با نیاز و سلیقه بازار امروز، تأثیر به سزایی در کاهش صادرات این هنر صنعت ایرانی داشته است. وی اظهار کرد: از طرفی تورم هم بر قیمت تمام شده فرش اثر گذاشته و مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی تنگانا‌های شدیدی را در حوزه صادرات پدید آورده است. کارگر تأکید کرد: بعضی از این عوامل از دسترس ما خارج است، مانند وقوع رکود اقتصادی در کشور‌های اروپایی که موجب شد در سال‌های گذشته فرش دستباف به عنوان یک کالای لوکس از سبد خانوار اروپایی دور شود، اما این چالش‌ها و مشکلات به معنای تسلیم شدن و رها کردن بازار نیست. وی در پایان تصریح کرد: فعالان فرش ایران حتی در بدترین شرایط تحریم و بسته شدن بازار آمریکا به سراغ بازار‌های جدید رفتند و در همین مدت حتی رقیبی مثل چین را به خریدار فرش ایرانی تبدیل کردند و همچنان امیدوار هستیم با استفاده از ابزار‌های مختلف به حوزه تجارت مانند اعزام و پذیرش هیأت‌های تجاری، برگزاری نمایشگاه‌های برون مرزی و فرآیند تبلیغات بازار‌های هدف، شاهد افزایش صادرات و توسعه آن باشیم.