بررسی عملکرد دولت‌ها در کاهش فاصله طبقاتی

ایشان درباره این مسئله فرمودند: «یکی از چیزهایی که از اوّل در انقلاب مطرح بوده است، مسئله عدالت است. عدالت یعنی کم کردن فاصله بین فقیر و غنی در کشور و مبارزه با فقر در کشور و تقسیم درست ثروت در کشور. این غیر از تفکّرات مارکسیستی است؛ این غیر از تساوی و برابری‌ای است که سوسیالیست‌ها یا کمونیست‌ها بیان می‌کنند؛ این نظر اسلام است؛ منابع اسلامی و مدارک اسلامی همه تأیید و تأکید می‌کند بر این معنا. نه اینکه ما دست بگذاریم روی ثروتِ ثروتمندان و بخواهیم این ثروت را از اینها بگیریم؛ نه، بلکه بایستی کشور را جوری اداره بکنیم که فاصله بین فقیر و غنی کم بشود. خب، این مسئله بسیار مهمی است و امروز در دنیا هم مطرح است؛ این «ضریب جینی» که در دنیا مطرح است و امروز جزو معیارها و شاخص‌های اقتصادی است، همین است؛ در واقع، به یک معنا فاصله بین فقیر و غنی است. ما باید نگاه کنیم ببینیم در این زمینه -از نظر اسلام- چقدر پیش رفته‌ایم، چقدر حرکت کرده‌ایم؛ چرا این‌جور شده. محاسبه کنیم اینها را.» شاخص ضریب جینی که رهبر انقلاب در دیدار با خبرگان به آن اشاره کردند، عددی است بین صفر و یک. ضریب جینی صفر برابری کامل را نشان می‌دهد (به طور مثال جایی که همه درآمد یکسان دارند) و ضریب جینی یک نشان‌دهنده حداکثر نابرابری است (به طور مثال جایی که تنها یک نفر صاحب تمام درآمد است). هر چه عدد ضریب جینی محاسبه شده برای یک کشور کوچک‌تر باشد، کشور موردنظر از لحاظ توزیع درآمد و ثروت در شرایط بهتری قرار دارد. بر اساس آمار بانک مرکزی از شاخص ضریب جینی، این شاخص در دو سال اول انقلاب به علت آثار سیاست‌های ناعادلانه رژیم پهلوی به ترتیب ۴۳۶/۰ و ۴۶۱/۰ بود اما از سال ۱۳۵۹ روند نزولی نسبی به خود گرفت.

بر اساس این آمار، میرحسین موسوی در سال ۱۳۶۰ دولت را با شاخص ضریب جینی ۰.۳۹۸۴ تحویل گرفت اما در سال ۱۳۶۸ با ۰.۴۰۹۲ تحویل دولت رفسنجانی داد؛ یعنی شکاف طبقاتی را بیشتر کرد. با آن که در دولت اول رفسنجانی به علت سیاست‌های تعدیل اقتصادی، ضریب جینی بیشتر شد و شکاف طبقاتی به اوج رسید اما با کنار نهادن این سیاست‌ها و اتخاذ برخی اقدامات حمایتی، دولت رفسنجانی توانست در سال ۱۳۷۶ دولت را با شاخص ضریب جینی ۰.۴۰۲۹ تحویل خاتمی دهد که نسبت به ابتدای دولت سازندگی، اندکی کاهش نشان می‌داد. در دولت اصلاحات، شاخص ضریب جینی تقریبا تکان نخورد و ثابت ماند به طوری که در سا ل۱۳۸۴ که دولت تحویل احمدی‌نژاد شد ضریب جینی نسبت به ابتدای دولت خاتمی فقط ۰.۰۰۰۶ کمتر شده بود. بر اساس این آمار، بیشترین کاهش ضریب جینی در دولت احمدی‌نژاد رقم خورد به طوری که در آن دولت شاخص ضریب جینی ۰.۰۰۷۱ کمتر شد. هرچند این رقم هم بهبود ناچیزی محسوب می‌شود اما نسبت به سایر دولت‌ها عملکرد مطلوب‌تری محسوب می‌شود. دولت روحانی نیز عملکرد ناموفقی در زمین ضریب جینی داشته است. هرچند آمار سال ۱۳۹۵ تاکنون از سوی بانک مرکزی منتشر نشده، اما آمار سه سال اول دولت روحانی، ناامیدکننده بوده است. ضمن آن که آمار مرکز آمار از ضریب جینی سال ۱۳۹۵ نیز نسبت به سال قبل از آن، ثابت باقی مانده و کاهش نیافته است.