فضای مجازی؛ مهارشده یا بی‌کنترل

خرم‌آبادی با اشاره به اعتراضاتی که به دادستانی کل کشور درباره کانال‌های منافی عفت و اخلاق عمومی می‌شود، اظهار کرد: از ما گله داشتند که چرا فضای مجازی تا این اندازه یله و رهاست؟ می‌گویند مگر شما به عنوان دادستان کل کشور ریاست کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه رو بر عهده ندارید؟ مگر دادستانی کل کشور معاونت امور فضای مجازی را بر عهده ندارد؟ در حالی که ما همه تلاش خود را در جهت کنترل فضای مجازی در این حد که بتوانیم با جرایمی که در این فضا ارتکاب پیدا می‌کند، به عمل می‌آوریم، اما شاکله فضای مجازی کشور به نحوی چیده شده که برای من که قاضی دادگستری هستم و باید اعمال قانون کنم، این امکان فراهم نیست. کنترل شبکه‌های اجتماعی توسط مردم و رصدگران فضای مجازی وی ادامه داد: به طور مثال کانال‌های زیادی در شبکه اجتماعی تلگرام توسط مردم و رصدگران فضای مجازی شناسایی شدند که به امور مجرمانه می‌پردازند و ما این‌ها را همه‌روزه برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که طبق قانون مسوولیت تامین اینترنت کشور را بر عهده دارد ارسال می‌کنیم. وزارت ارتباطات هم به مراجع ذی‌ربط ابلاغ می‌کند اما متاسفانه به لحاظ همان چینش فضای مجازی در کشور که تقریبا بیش از دو سوم آن در اشغال بیگانگان است و کنترل بسیاری از پایگاه‌هایی که مردم کشور ما از آن استفاده می‌کنند در اختیار بیگانگان است، ما کنترلی نداریم. دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه با اشاره به کانال‌های اعلام‌شده به وزارت ارتباطات برای اعمال فیلترینگ بیان کرد: اعلام کردیم که هشت هزار کانال مجرمانه تا کنون ارسال شده است. البته کانال‌های بیشتری را برای وزارت ارتباطات ارسال کردیم اما هشت هزار کانال هنوز بسته نشده است. در برخی خبرگزاری‌ها عنوان شده بود که تمام این هشت‌هزار کانال علیه امنیت کشور هستند که اشتباه بود. این هشت هزار کانال در زمینه اقدام علیه امنیت کشور، اقدام علیه عفت و اخلاق عمومی و علیه مقدسات در حال فعالیت هستند. معاون دادستان کل کشور در ادامه اظهار کرد: ما لیست این کانال‌ها را برای وزارت ارتباطات ارسال کردیم و آنها به شرکت تلگرام ابلاغ کردند، اما مدیر تلگرام اعتقادی به اینکه این مسائل مجرمانه هستند ندارد، چون آنها تابع قوانین ما نیستند بنابراین اقدامی در این زمینه نمی‌کنند. البته تلگرام بعضی از کانال‌های مجرمانه مستهجن که ما اعلام کردیم را بسته است، اما برای این شرکت مستهجن تعریفی دارد که با تعریف قانون ما بسیار متفاوت است. ۴۰ هزار کانال تلگرامی مجرمانه تشخیص داده شده وی با تاکید بر وجود هشت هزار کانال مجرمانه که با وجود دستور کارگروه همچنان مسدود نشده‌اند، گفت: ما سامانه‌ای داریم که در آن دستورات را به صورت الکترونیکی ابلاغ می‌کنیم. در این سامانه هر روز تعدادی کانال برای مسدود شدن می‌فرستیم. تا کنون نزدیک به ۴۰ هزار کانال تلگرامی را مجرمانه تشخیص دادیم. از بین آنها ۲۰ هزار کانال اسم خود را عوض کردند. از ۲۰ هزار کانال باقی‌مانده تقریبا ۱۲ هزار با تعریفی که تلگرام از محتوای مستهجن دارد فیلتر شده، اما هشت هزار کانال مستهجن، مبتذل، علیه مقدسات و امنیت ملی هنوز در سامانه هستند. همچنین به طور متوسط هفته‌ای ۳۳۰۰ کانال توسط مهندس جهرمی شناسایی شده که برای مسدود شدن به تلگرام می‌فرستد. خرم‌آبادی با بیان اینکه دستور فیلترینگ از مقامات قضایی سراسر کشور صادر شده، افزود: یکی از مراجعی که می‌تواند دستور فیلتر کانال‌ها و محتوای مجرمانه را بدهد، کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه به ریاست دادستان کل کشور است که جلسات سنتی خود را با حضور وزرا یا معاونان آنها برگزار می‌کند. این کارگروه ۱۲ عضو دارد و ما نرم‌افزاری نوشتیم که اگر مردم موردی را برای فیلتر پیشنهاد کردند، در این سامانه گذاشته شود که برای اعضا فرستاده شده و این پیشنهاد اگر ۲۴ ساعت در سامانه بماند و همه اعضا آن را مشاهده نکنند، با ‌اکثریت چهار نفری برای فیلتر فرستاده می‌شود. دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در پاسخ به اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر اعلام نظر شخصی دبیر کارگروه بیان کرد: وزیر گفته‌اند که بنده در این زمینه تخصص ندارم در حالی که دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی دارم و پایان‌نامه خود را در زمینه جرائم آی‌تی نوشتم. اینکه وزیر می‌گوید معیار ما سیاست‌های دولت است، باید گفت اینجا باید قانون اجرا شود. ما هیچ موردی را برای فیلتر نمی‌فرستیم مگر اینکه در این سامانه از ۶۶ مورد مصادیق قانونی آمده باشد. چرا اجازه می‌دهید ارتباطات مردم در بستر بیگانگان برقرار شود؟ معاون دادستان کل کشور با بیان اینکه اظهارات وزیر مبنی بر اینکه می‌گوید طرز تفکر ما بر مسدود کردن هر فضایی است، یک تهمت است، افزود: ما می‌گوییم شما متصدی اینترنت و ارتباطات این کشور هستید. چرا اجازه می‌دهید ارتباطات مردم در بستر بیگانگان برقرار شود. این موضوع چند ضرر دارد از جمله اینکه آنها دستورات ما را اجرا نمی‌کنند. زمانی که در فضای مجازی کشور ما جرمی مرتکب شوند، از مجاهدین و معاندین می‌توانند به راحتی فعالیت کنند. خرم‌آبادی اظهار کرد: به شخصه تا کنون یک سایت و کانال را برای بسته شدن ارسال نکردم. اینکه آقای وزیر گفتند من نظر شخصی خودم را گفتم اشتباه کردند. تمام کانال‌هایی که از طریق سامانه می‌فرستیم برای اعضای کارگروه باز است. تا زمانی که حداکثر اعضا با فیلتر این کانال‌ها موافقت نکنند هرگز برای فیلتر ارسال نمی‌شود. مواردی هم که مقام قضایی دستور می‌دهد در سامانه با شماره نامه و شعبه‌ای که دستور داده، ارسال می‌شود. من قانونا نمی‌توانم درباره فیلتر شدن سایت‌ها نظر شخصی بدهم و هشت هزار کانالی که در سامانه هستند نظر اکثریت اعضایی که باید رای بدهند را دارد. وی در ادامه بیان کرد: از ابتدای انقلاب تا کنون هرچه کتاب علیه نظام و انقلاب اسلامی نوشته شده در یک کانال به صورت آنلاین در اختیار مردم قرار دارد برای اینکه اساس این مملکت را به هم بریزند. ما ممیزی کتاب داریم و اگر بخواهند کتابی را منتشر کنند باید مجوزهای زیادی را بگیرند اما در اینجا همه چی به وفور یافت می‌شود. بیش از ۳۰ درصد از این هشت هزار کانال یعنی حدود دو هزار کانال فعالیت مجرمانه علیه امنیت این کشور می‌کنند و اساس این مملکت را به هم ریختند و ما تنها می‌گوییم تلگرام دستورات ما را اجرا نمی‌کند. فشار به شبکه‌های خارجی باعث اجرای دستورات می‌شود دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه با بیان اینکه دستور مقامات قضایی باید توسط وزیر اجرا شود، اظهار کرد: وزیر یک شبکه خارجی را به داخل کشور آورده که ۴۰ میلیون آدم در این شبکه فعالیت می‌کنند و آنها دستور را اجرا نمی‌کنند. در حالی که ‌اگر به آنها فشار بیاورند، دستورات را اجرا می‌کنند. اصلا چرا ما باید این امکان را فراهم کنیم که خارجی‌ها به ما خدمات دهند. یکی از لازمه‌های شبکه ملی اطلاعات این است که ارتباطات مردم ما در این بستر انجام شود. معاون دادستان کل کشور با بیان اینکه بیش از ۸۰ درصد پهنای باند اینترنت این کشور در اختیار بیگانگان است و این برای کشور ما قابل قبول نیست، گفت: ما در مسائل هسته‌ای و نانو به جایگاه رفیعی در دنیا رسیدیم و آنها به ما تعظیم کردند اما در حوزه فضای مجازی خار و ذلیل هستیم. مقام معظم رهبری بارها فرمودند که این فضا غیرقابل‌کنترل است. برای من که مجری قانون هستم قابل قبول نیست که هشت هزار دستور در کشور غیرقابل‌اجرا بماند. اگر ما شبکه‌ای را در داخل کشور داشته باشیم، مجرمان به خود اجازه خلاف نمی‌دهند. دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه با بیان اینکه فیلترینگ در کشور ما معنی ندارد و آقایان اجازه دادند که تمام فیترشکن‌ها در فضای مجازی آزاد باشد، خاطرنشان کرد: قسمت اعظم فضای مجازی کشور غیرقابل‌کنترل است به این علت که شبکه ملی اطلاعات به نحوی که در مقررات ما تعریف شده، تحقق پیدا نکرده است. روی تلگرام و اینستاگرام هیچ کنترلی وجود ندارد. تمام اطلاعات تلگرام مربوط به ایران است. ما می‌گوییم وزیر در کار خود بسیار کوتاهی کرده است. شبکه ملی اطلاعات برای این است که ارتباطات مردم در بستر آن انجام شود. تلگرام و اینستاگرام، قاچاق‌های فضای مجازی هستند خرم‌آبادی در پایان سخنانش اظهار کرد: اگر وزیر ارتباطات و معاونانش تلاش کنند تلگرام و اینستاگرام به داخل ایران بیاید، همین شبکه‌هایی که یک میلیون کاربر دارند به ۱۰ میلیون خواهند رسید. ما در فضای فیزیکی جلوی واردات بی‌رویه و قاچاق را گرفتیم. تلگرام و اینستاگرام هم قاچاق هستند و تا زمانی‌که جلوی قاچاق گرفته نشود و به طور مجانی در اختیار مردم قرار گیرد،‌ کانال‌ها و شبکه‌های داخلی رشد نخواهند کرد. در طرف دیگر این مناظره، محمدجواد آذری جهرمی در ابتدا با اشاره به آمار ترافیک داخلی نسبت به بین‌الملل اظهار کرد: در ابتدای دولت میزان ترافیک مصرفی کاربران این بود که ۹۰ درصد از اینترنت جهانی و ۱۰ درصد از محتوای داخلی تامین می‌شد. امروز این نسبت ۶۰ به ۴۰ است. از آن ۶۰ درصد اینترنت، ۲۵ درصد ظرفیت مربوط به سرویس تلگرام و ۱۵ درصد مربوط به اینستاگرام است. مجموع این دو سرویس ۴۰ درصد می‌شود و ۴۰ درصد از ۶۰ درصد، یعنی ۲۴ درصد کل را شامل می‌شود. مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت در ادامه با تاکید بر وجود تعابیر متفاوت به این موضوع که این سرویس‌ها در اختیار بیگانگان است و ما تحت نفوذ آنها هستیم، اظهار کرد: در همین فضای تلگرام، کانال مقام معظم رهبری را با یک میلیون فالوئر داریم. کانال اینستاگرامی ایشان ۱.۵ میلیون فالوئر دارد. بسیاری از مسئولان ما در این فضا هستند و بسیاری از پیام‌های جهانی و فرهنگ‌سازی‌های درونی ما از همین چارچوب شروع می‌شود. محتوا توسط کاربران تولید می‌شوند، نه ارائه‌دهندگان سرویس معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه کسی که سرویس ارائه می‌کند، خودش تولیدکننده محتوا نیست، بلکه او تنها پلتفرم را ایجاد می‌کند، گفت: محتوا توسط کاربرانی که در این شبکه هستند تولید می‌شود. همان‌طور که در جامعه بعضی رفتار خوب و عاقلانه دارند و برخی رفتار غیرمعقولانه و مجرمانه دارند، در فضای مجازی هم همین چارچوب وجود دارد. طبیعتا وظیفه ما این است که اجازه دهیم رفتار سالم ادامه پیدا کند و رفتار مجرمانه را کنترل کنیم. جهرمی در ادامه با ریشه‌یابی وجود شبکه‌های اجتماعی خارجی در ایران اظهار کرد: باید دید چرا این سرویس‌ها امروز به این وضعیت رسیدند؟ چرا تلگرام و اینستاگرام با همین ضریب ۲۴ درصد وجود دارند و به نوعی تبدیل به قطب در کشور شدند که مدیریت کردن آن به مقوله‌ای مهم تبدیل شده است؟ یکی از دلایل این است که زمانی که ما باید نیاز مردم را پیش‌بینی می‌کردیم و مسیر حرکت تکنولوژی را نگاه می‌کردیم، فکر نکردیم و عقب ماندیم. از ابتدای کار به مخالفت پرداختیم وی با بیان اینکه این موضوع برای امروز و دیروز نیست و از ۱۰ سال پیش باید این موضوعات فکر می‌کردیم، افزود: ما باید زیرساخت‌های فنی را برای سرویس‌دهندگان داخلی تهیه می‌کردیم. اهمیت این موضوه نه از دید امنیتی، بلکه از بعد اقتصادی است. این مسائل اشتغال‌زا و درآمد‌زاست. این درآمد و اشتغال باید درون جامعه ما باشد. اما زمانی که باید به این موضوعات فکر می‌کردیم، به مخالفت پرداختیم. اکنون که به مسیر رشد جهانی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم کشور ما در حوزه توسعه تلفن‌های همراه که بازار اصلی شبکه ملی اطلاعات است و می‌تواند محتوا تولید کند، ۱۲ سال از دنیا عقیبم. مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت ادامه داد: البته در این سه سال به اندازه همه آن سال‌ها کارشده و عقب‌ماندگی‌ها جبران شده است. اما وقتی کار ۱۲ ساله را در سه سال می‌کنیم طبیعتا آفاتی هم دارد. بخشی از آن این است که ما زیرساخت‌‌ها را آماده نکردیم و امروز تولیدکننده و ارائه‌دهنده سرویس مشکلات زیادی دارند. مشکل بعدی این است که ما با سرویس‌های بین‌المللی تعامل صحیحی نداشتیم و برخورد اولمان با آنها سلبی بوده و از همان ابتدا آنها را بستیم. جهرمی با بیان اینکه امروز کاربرد سرویس‌ ویدیوی معروف دنیا یعنی یوتیوب در کشور ما به وسیله تلگرام انجام می‌شود، گفت: مردم همان نیازی که از این سرویس دارند را از طریق تلگرام رفع می‌کنند. ما شرکت‌ها و سرویس‌های داخلی در حوزه ویدیو داریم که خوب هم رشد کردند. سرویس ویدیویی آپارات محتوا تولید می‌کند اما همان ویدیویی که در آپارات هست، در یوتیوب بیشتر بازدید دارد. ما نه مشکلات سرویس‌های داخلی را برطرف کردیم و نه با سرویس‌های خارجی خوب برخورد کردیم و آنها اکنون به قطب تبدیل شدند. معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به اینکه آیا فضای مجازی آنطور که مطرح می‌شود، بی‌قانون است، گفت: مقررات ما برای سرویس‌های داخلی ۶۶ مصداق مجرمانه دارد. ما این مصادیق را تنها برای سرویس‌های داخلی اعمال می‌کنیم. اما برای سرویس‌های خارجی که سرویس‌دهنده بین‌المللی هستند، این مقررات اعمال‌ نمی‌شود. مسائل فرهنگی ما الزاماتی دارد که برای ما محترم است و باید به آنها پایبند باشیم اما برای آنها مساله نیست و وقتی با آنها وارد تعامل می‌شویم، یک خلا ایجاد می‌کند. اعمال زور باعث نابودی سرویس‌های داخلی می‌شود وی ادامه داد: شما این مقررات را برای سرویس‌های داخلی با حداکثر زور اعمال می‌کنید که نابود می‌شوند اما سرویس‌های خارجی به زندگی خود ادامه می‌دهند و هیچ مشکلی هم برایشان ایجاد نمی‌شود، زیرا نهایت اقدامی که می‌کنیم فیلتر است. این فیلتر چه ضرری برایشان دارد؟ سرویس وی‌چت در ابتدای دولت با رای کارگروه مسدود شد و بعد از انسداد به ما گفتند برای مذاکره برویم. در حالی که مدیر وی‌چت گفت که پیش از آن ۳.۴ میلیون کاربر ایرانی داشتم و اکنون که ۲.۴ میلیون آنها آنلاین هستند، دلیلی برای مذاکره نمی‌بیند. جهرمی با اشاره به آمار هشت هزاری مطرح‌شده توسط دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه بیان کرد: این لیست به دست ما نرسیده است. چندین بار دادستان کل کشور در حد ۱۵۰ و ۲۰۰ لیست برای ما فرستاده و ما هم به آن پاسخ دادیم. ممکن است از بین آنها ۲۵ لیست مانده باشد که ما در مذاکراتمان نتوانستیم برای بستن آن اقدامی کنیم و پروتکل‌هایی که بین ما بوده، بسته نشده است. مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت خاطرنشان کرد: هفته‌‌ای ۳۳۰۰ کانال که مصداق داعش، کودک‌آزاری، خشونت دارد مسدود می‌شود که ماهانه حدود ۱۳ هزار کانال می‌شود. بالغ بر دو سال است که ما این کار را به طور متوسط انجام می‌دهیم. روز اول فقط غیراخلاقی بوده، روز دوم به ضد دین و پس از آن به داعش رسیده، سپس به خشونت و کودک‌آزاری رسیده است. مرحله به مرحله پیش رفته و سعی کردیم این کانال‌ها را ببندیم. به ما تفویض شده در مواردی که در مصادیق به فساد آشکار می‌رسد مستقیم عمل کنیم و ما هم عمل می‌کنیم. ما آمار این هشت هزار کانال را بررسی کرده و منتشر می‌کنیم. موضوع کانال‌ها در کارگروه مطرح نشده جهرمی با بیان اینکه روال سامانه کارگروه فیلترینگ و آنچه درباره آن رای‌گیری می‌شود درباره سایت است و کانال‌های تلگرامی عمدتا در سامانه به صورت آنلاین رای‌گیری نمی‌شوند، گفت: وزارت ارتباطات عضو کارگروه است اما عضو اظهار نظر در سیستم آنلاین نیست و این انتقاد جدی به سیستم نظام آنلاین وارد است. همچنین موضوعی که آقای واعظی اشاره کردند این است که آن کانال‌هایی که ما باید می‌بستیم، بستیم و اگر مواردی هست که باید بیشتر بررسی شود، در جلسه کارگروه مطرح نشده و باید مطرح شود. معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: در چارچوب فضای مجازی توهین‌هایی به مقدسات ما، به مقامات ما و علیه امنیت ملی انجام می‌شود که ما آنها را تایید نمی‌کنیم و پیگیری هم می‌کنیم، اما ما نمی‌توانیم برای مردم تعیین تکلیف کنیم که به چه سرویسی بروند. ما باید شرایط را برای آنها فراهم کنیم. مردم این فضا را انتخاب کردند. حالا یا ما باید آنها را برگردانیم یا با نگاه ریشه‌ای آن را حل کنیم. وی با بیان اینکه ما مقرر کردیم کانال‌های مستهجن و برخی مبتذلات را ببندیم، افزود: اما گاهی جا انداختن برخی ابتذالات برای سرویس‌های بین‌المللی دشوار است، وقتی زمینه معامله‌ای با آنها نداریم و آنها تنها سرویس ارائه می‌دهند و تنها مقابله ما هم فیلتر کردن است. در حالی که ما باید حاکمیت خود را در این فضا گسترش دهیم. کما اینکه از روز اول شروع کرده و امروز به این نقطه رسیدیم. آن وقت می‌توانیم مذاکره کنیم. جهرمی خاطرنشان کرد: منافقان از ابتدای انقلاب هر طور که توانستند به ما دست‌اندازی کردند. اگر امروز تلگرام نبود اینها کارشان را نمی‌کردند؟ آیا این کتب بدون شبکه‌های مجازی منتشر نمی‌شد؟ بله تفاوت این است که سرعت انتشار موضوعات بیشتر شده و این خصلت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است که سرعت در آن بالاست. اما کلام حق هم با همین سرعت در این فضا منتشر می‌شود. وی با بیان اینکه باید برای بستن کانال‌های معاند تلاش کنیم، افزود: اما فرض کنیم مدیر پیام‌رسان تلگرام فیلتر را نپذیرد، کما اینکه تا کنون هم در برخی مواقع نپذیرفته و برای بستن کانال‌هایی خصوصا در حوزه سیاسی و امنیت ملی ما اقدام نکرده است و ما هم از این موضوع خوشنود نیستیم. اینکه ما سرویس‌ها را ببندیم نتیجه‌ای نخواهد داشت زیرا مردم ما این سرویس را انتخاب کردند. معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: پیام‌رسان یک فضای اقتصادی سالانه سه هزار میلیارد تومان درآمد برای بخش داخلی خواهد داشت. ما قبول داریم که در این زمینه هنوز عقب هستیم اما در این دوره کوتاهی نبوده است.