توصیه جدی به رئیس بانک مرکزی

خبرگزاری تسنیم: مجید شاکری در این یادداشت خطاب به ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی نوشت: "جناب‌عالی از برنامه بانک مرکزی جهت ادغام چند بانک در هم رونمایی فرموده‌اید. شرایط خطیر کشور در برهه کنونی عرض پاره‌ای گزاره‌ها را خدمت آن مقام محترم ضروری می‌کند: ١ ــ ادغام اساساً در شرایطی دارای معناست که تعدادی بانک کوچک مشکلدار و تعدادی بانک بزرگ بدون مشکل وجود داشته باشد تا با ادغام ترازنامه‌های آنها سرجمع نسبت‌های مالی آنها قابل قبول باشد. اکنون در ایران کمابیش سهم دارایی سمی در ترازنامه همه بانک‌ها ــ مگر یکی دو بانک بسیار کوچک ــ یکسان است. از این باب ادغام پیشنهادی جناب‌عالی مشکلی را از نظام بانکی رفع نخواهد کرد. ٢ ــ مشکل نظام بانکی چنان که بارها فرموده‌اید تجمع دارایی موهوم و سمی در ترازنامه بانک‌هاست. ممکن است بفرمایید در وضع موجود این ادغام‌ها چه کمکی به تعیین تکلیف دارایی‌های موهوم ــ خاصه امهال‌های بی‌پشتوانه ــ خواهد کرد؟ ٣ ــ اشاره کرده‌اید که ادغام باعث کاهش هزینه‌های شعب و امکان فروش اموال مازاد ناشی از این صرفه‌جویی است. می‌توانم بپرسم چقدر امید دارید تا در وضعیت فعلی مستغلات در ایران املاک شعب حتی به‌قیمت بازار ــ و نه حتی به‌قیمت دفتری بیش از ارزش بازار ــ به فروش برود؟ تجربه فروش ١� � � ملک بانکی در بهمن ماه ٩٥ را مرور کرده‌اید؟ از آن هزار ملک چند تای آن به فروش رفت؟ ٤ ــ ممکن است پیش خود گمان کنید با ادغام بانک‌های مشکلدار فضای بازار پول نظارت‌پذیر خواهد شد. اگرچه در کلان این نگاه درست است اما تصور اینکه مانع اصلی نظارت‌ناپذیری بانک‌ها عدم ادغام آنهاست، یقیناً خطاست. تجربه ادغام بانک تات پیش چشم است. بعد از ادغام چقدر توانستید تخلفات و رفتارهای غیر قابل دفاع سهامداران ارشد تات را که به زیر تابلوی آینده کوچیده بودند کنترل کنید؟ ٥ ــ عقلاً بانک‌هایی که تصمیم به ادغام آنها دارید بانک‌های مشکل‌دار امروزند. و ضمناً به‌دلیل شدت عطش و اعسار این بانک‌های مشکلدار صاحب بالاترین نسبت سپرده به سرمایه هستند. بدیهی‌ترین واکنش سپرده گذاران به دوران گذار ادغام، جابه‌جایی بخشی از سپرده خود به بازارهای دیگر است ــ دست‌ـکم از باب انتظار عقلائی محدود شدن امکان دریافت نرخ‌های بالا در بانک تازه ــ این امر در شرایطی رخ می‌دهد که همین حالا علی‌رغم مساعی جناب‌عالی و آقای دکتر طیب‌نیا فنر جمع‌شده تورم به‌استناد تورم نقطه به نقطه فروردین و اردیبهشت، در حال باز شدن است. آیا به ریسک‌های این تصمیم اندیشیده‌اید؟ ٦ ــ بدیهی است که ادغام بانک‌های موجود منجر به بهبود ضریب کفایت سرمایه نمی‌شود. اگر بخشی از طرح شما تزریق یک ابرخط اعتباری برای بهبود ضریب کفایت سرمایه بانک تازه است، به‌نظرتان اتخاذ شیوه یک شرکت مدیریت دارایی از محل همین خط اعتباری واقعی‌تر نیست؟ ٧ ــ ضریب کفایت سرمایه اساساً وقتی مؤثر است که از آن به‌عنوان یک عامل بازدارنده ورود به بحران استفاده شود. اکنون که به‌شهادت تمامی نماگرها دو سال است در بحران جدی اعسار بانکی به سر می‌بریم افزایش ضریب کفایت سرمایه چه نفعی دارد؟ ٨ ــ رسیدن به وضع موجود دلائل واضحی دارد: خصوصی کردن خلق پول، سیاست کنترل تورم با جابه‌جایی مسیر تأمین مالی دولت از بانک مرکزی به بانک‌های تجاری، آزادی شبه‌مطلق بانکها در برداشت از ذخایر، عدم‌درک علل و لوازم تشکیل دارایی موهوم،... آیا با ادغام بانکها این مسائل حل می‌شود یا آن که با توجه به فرض منطقی باقی ماندن تمام عوامل فوق، بعد از تحمل تمام تنش‌های بدیهی فرآیند ادغام مجدداً به وضع موجود باز خواهیم گشت؟ ٩ ــ تحقیقات بسیار هم در مجموعه خود شما و هم در معاونت پژوهش سازمان بورس، نشان می‌دهد ادغام نهادهای مالی وقتی موفق است که ابتدا ادغام در رده مالکیت رخ دهد و بعد بسیار آرام بخش‌های موازی ادغام شود. اما علی‌الظاهر در طرح شما نوعی تعجیل برای رسیدن به مواهب ادغام در سطوح عملیاتی وجود دارد. توجه کنید که در تجربه‌های قبلی ادغام شما اندازه مؤسسات تحت ادغام بزرگ نبوده، یا حتی در تجربه بانک آینده به‌طرز مؤثری سایر مؤسسات ادغام‌شونده کوچکتر از تات بوده‌اند. اکنون در تمام گزینه‌های ادغامی اندازه بانک‌های ادغام شونده نسبتاً بزرگ است. به تبعات تعجیل در ادغام رده عملیاتی فکر کرده‌اید؟ ریاست محترم بانک مرکزی نظر به موارد فوق و دلائل بسیار دیگر کارشناسی، از جناب‌عالی تقاضا می‌کنم طرح ادغام بانک‌ها را متوقف نمایید. بدیهی است که ادغام بانک‌ها به‌عنوان مرحله‌ای از اصلاح نظام بانکی بعد از پایدارسازی نظام بانکی و تعیین تکلیف دارایی موهوم ــ یا دست‌کم داشتن استراتژی‌ای برای تعیین تکلیف آن ــ بسیار ستوده است. اما در شرایط موجود تصور آن که اصلاح نظام بانکی صرفاً مرادف با ادغام چند بانک است بسیار بسیار خطرناک است و به‌جز تسریع برون‌ریزی لایه‌های اجتماعی بحران دستاوردی دیگری ندارد".