اشتغال؛چه فرقی است بین «عددسازی» و «عددبازی»؟

روزنامه خراسان: با نزدیک شدن به انتخابات، بازارِ مناظره ها و مجادله های رسانه ای بر سر عملکرد دولت و مقایسه آن با عملکرد دولتهای پیشین داغ شده است؛ مناظراتی که احتمالا در مناظرات رودرروی نامزدها نیز تکرار می شود. در این میان موضوع اشتغال به خاطر اهمیت استراتژیکی که دارد (از نظر اجتماعی و اقتصادی) بیش از همه مورد توجه است.

برخی رسانه های منتقد دولت، می گویند مرکز آمار با "عددسازی" و تغییر آمار تعداد افراد شاغل در سال 91 عملکرد دولت قبل را کم کرده و عملکرد دولت فعلی را بهبود بخشیده است؛ ادعایی که البته قابل پذیرش نیست. تغییرات ایجادشده نیز نتیجه اعمال ضرایب جدید حاصل از سرشماری های 5 ساله بر نمونه گیری های سالانه است. البته توضیحات مرکز آمار در این رابطه کامل و شفاف نیست اما ادعای دستکاری آمار اشتغال قابل پذیرش نیست، چرا که مرکز آمار یک نهاد تخصصی آماری است و اعتبار خود را فدای چنین مسائلی نخواهد کرد.به این ترتیب - در منطقی ترین حالت سنجش میزان اشتغالزایی در هر دولت- مشخص می شود که دولت فعلی به طور متوسط سالانه 413 هزار شغل و دولت قبلی سالانه حدود 90 هزار شغل ایجاد کرده است. خب! حالا این ارقام معیار درستی برای سنجش عملکرد دولتهاست؟ منظور اساسی از نگارش این یادداشت پاسخ به همین سوال است. به نظر نگارنده این "عددبازی" ها بخش کوچکی از واقعیت را نشان می دهد و تفاوت چندانی با آن "عددسازی" ها ندارد.اگرچه آمار رسمی معتبر است و برای تحلیل ها باید استفاده شود اما سنجش عملکرد دولتها با این ارقام خطای بالایی به همراه دارد. در ادامه به 3 دلیل این ادعا اشاره می‌کنم:

1- اشتغال از عوامل مختلفی در بازار اثر می گیرد؛ از انتظارات کارفرمایان تا قیمتهای جهانی و نرخ های سود و میزان جانشینی بین نیروی کار و سرمایه. سیاست های دولتها هم می تواند در رشد یا افول اشتغال نقش داشته باشد که آمار خام آن را نشان نمی دهد.

2- نکته دیگر در مورد کیفیت و توزیع اشتغال بین بخش هاست؛ ممکن است در دوره ای تعداد بالایی شغل ایجاد شود اما پایدار نباشد. مثلا در دو سال 94 و 95 که شاهد اشتغالزایی 600 تا 700 هزار نفری بودیم؛ 80 درصد مشاغل مربوط به بخش خدمات بود که ممکن است به سرعت از دست برود و سهم اشتغالزایی در بخش صنعت منفی بود.

3- نکته آخر اینکه برای سنجش عملکرد دولتها بهتر است که طرح ها و سیاست های آنها را بررسی کرده و نتایج هرکدام بر اشتغال را بیازماییم. مثلا طرح بنگاه های زودبازده در دولت قبل اشتغالزایی پایدار و قابل توجهی نداشت. همچنین دولت فعلی تاکنون 6 طرح و بسته اشتغالی ارائه کرده است که یا اجرا نشده و یا نتیجه ای در بر نداشته است و در مورد نتایج هیچکدام هم گزارشی ارائه نکرده است و اخیرا هم از طرح جدید خود رونمایی کرده است! چه فرقی است بین "عددسازی" منتقدان دولت و "عددبازی" دولتی ها؟ ای کاش در مناظرات انتخاباتی صریحا بگوییم که این طرح را اجرا کردیم و این نتایج را به دنبال داشت؛ این تعداد شغل به تفکیک بخش های مختلف و با تشریح کیفیت و پایداری آن؛ همین.