تأملی در رشد اقتصادی ۸ درصدی

ارتباط میان نرخ تورم و نرخ بیکاری در اقتصاد توسط منحنی فیلیپس بررسی می‌شود، به طوری که طبق این منحنی در کوتاه مدت بین نرخ تورم و نرخ بیکاری رابطه‌ای معکوس وجود دارد یعنی اگر سیاستی منجر به کاهش تورم شود، بیکاری را افزایش خواهد داد. حال شاخص‌های اقتصادی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ درباره نرخ بیکاری و تورم نشان دهنده این واقعیت هستند که نرخ بیکاری از ۴ / ۱۰ به ۱۲ / ۵ درصد رسیده و در همین دوره با گزارش رسمی دولت تورم ۲۸ درصد کاهش یافته است. این واقعیت‌های اقتصادی نشان می‌دهد اولاً منحنی فیلیپس در اقتصاد ایران صادق بوده است، ثانیاً حرکت در منحنی فیلیپس به سمت چپ و بالا بوده است و این حرکت بر اساس تئوری‌های اقتصادی به معنی اعمال سیاست‌های انقباضی شدید است.

حال از منظری دیگر به رشد اقتصادی ۸ درصدی اعلام شده می‌پردازیم. یکی از روابط کلیدی اقتصاد کلان که بیانگر رابطه بین رشد اقتصادی و بیکاری است، قانون اُکان می‌باشد. این قانون هم از نظر تجربی و هم از نظر تئوری دارای اهمیت است. بر اساس این قانون به ازای یک درصد کاهش نرخ بیکاری، تولید واقعی (رشد اقتصادی) تقریباً ۳ درصد قابل افزایش است. با توجه به اینکه در طول دولت یازدهم هم بیکاری افزایش یافته و هم طبق ادعای دولت رشد اقتصادی افزایش یافته است پس بر خلاف قانون اُکان حرکت کرده‌ایم و به عبارتی این قانون اقتصادی نقض شده است. در بیان این واقعیت با فرض صحت رشد اقتصادی اعلام شده، می‌توان گفت: رشد اقتصادی منجر به کاهش بیکاری نشده است، لذا این رشد در بخش واقعی و تولیدی کشور که همه مردم بتوانند لمس کنند رخ نداده بنابراین ما با رشدی مواجه هستیم که فقط در بخش نفت رخ داده است. از سویی دیگر، مشاهده می‌شود بخش صنعت با رکود گسترده مواجه است. پس با توجه به اینکه رشد اقتصادی منجر به کاهش نرخ بیکاری نشده و بخش صنعت با رکود مواجه بوده است لذا پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نزدیک اقتصاد ایران دچار بیماری هلندی شود. در اقتصاد کلان عارضه‌ای وجود دارد که به نام بیماری هلندی مشهور است. این نامگذاری به این دلیل انجام شده است که اولین بار این عارضه برای کشور هلند در سال ۱۹۶۰ رخ داد. بیماری هلندی در اقتصاد یک مفهوم اقتصادی است که برای توضیح رابطه بین اکتشاف منابع طبیعی نفت و گاز و کاهش عملکرد بخش تولیدی در اقتصاد یک کشور غنی استفاده می‌شود. نتیجه بیماری هلندی کاهش تولید، کاهش اشتغال و افزایش بیکاری خواهد بود.

در جمع بندی مطالب فوق یادآور می‌شویم از آنجایی که با توجه به روابط اقتصادی ما شاهد سیاست‌های انقباضی جهت کنترل تورم بوده‌ایم، اینکه رشد اقتصادی منجر به کاهش بیکاری نشده، لذا قانون اُکان برقرار نبوده است و نیز با توجه به این واقعیت که رشد اقتصادی ناشی از رشد بخش نفت بوده و بخش صنعت با رکود مواجه است و از طرفی شاهد هجوم شرکت‌های خارجی برای فروش محصولاتشان هستیم، لذا این ترس وجود دارد که در آینده‌ای نزدیک اقتصاد کشور با بیماری هلندی مواجه شود و درنتیجه کاهش تولید و کاهش اشتغال، کاهش ارزش پول ملی و نیز افزایش بیکاری را شاهد باشیم.