واردات و خودتحریمی، شرط نقد شدن پول نفت/ تحریم‌های بانکی چگونه اقتصاد ما را کنترل می‌کنند؟

سرویس اقتصادی فردا؛ سیدحامد دشتکی: یکی از موضوعات بسیار مهم پس از برجام، افزایش فروش نفت ایران بوده است. اما نکته ای که هنوز نیز به طور شفاف مشخص نشده است، نحوه دسترسی ایران به پول های نفت و یا حتی پول های بلوکه شده است. علاوه بر نبود آمار شفاف، این موضوع که بعد از اجرای برجام هیچ یک از بانک های بزرگ حاضر به همکاری با ایران و ایجاد روابط کارگزارانی نشده اند و گفته های بسیاری از مسئولین، گزارش های مجلس و وزارت خارجه صرفا حکایت از همکاری برخی بانک های کوچک و متوسط با سقف تبادل پایین پول دارد و پاسخ به این سوال که آیا ایران می تواند پول نفت را آزادانه خرج کند یا نه همچنان نامشخص است.

علاوه بر این ابهام، دولت در مدت اخیر تمایلی شدیدی به وارات از سایر کشور ها نشان داده است در این مدت تعرفه واردات 8 کالای مهم کشاورزی کاهش چشمگیر داشت و تقریبا همه به زیر 10 درصد کاهش پیدا کرد، بر واردات لوازم خانگی از ترکیه تعرفه ترجیحی وضع شد و واردات ماشین در دو ماه اخیر افزایش چشمگیر یافت.

وجود چالش همکاری بانک های بزرگ و نقل و انتقال پول، این سوال را مطرح کرده است که آیا بانک مرکزی به علت همکاری نکردن بانک های بزرگ و به این دلیل که بانک ها حاضر به پذیرش ریسک هر نوع همکاری از ترس درگیری با نهادهای تحریمی نیستند، پول نفت را با واردات بیش از حد مواد مواد مصرفی وصول و نقد می کند؟

به هرحال بانک مرکزی باید شفاف کند که آیا پول نفت، اکنون آزادانه و در هر فعالیتی از جمله دادن بودجه های عمرانی و... مصرف می شود، یا اینکه صرفا این پول هزینه تامین عذا و سایرکالاهایی می شود که اکثرا در ایران نیز تولید می شود و واردات آنها نهایتا می تواند باعث کاهش قیمت مواد مصرفی در بازار شود؟

عدم تک نرخی شدن ارز، پایین آوردن بیش از حد تعرفه واردات کالا، تخصیص ارز با قیمت پایین تر از بازار برای واردات و باقی ماندن پول در بانک هایی که برخی از آنها حتی برای نگه داری پول از ایران هزینه می گیرند و... عواملی است که باعث تقویت این شائبه شده که، با توجه به عدم رفع تحریم های بانکی و عدم همکاری بانک های بزرگ با یران به علت ترس درگیری تراکنش هایشان با نهادهای باقی مانده در تحریم های ثانویه، وضعیت قبل و بعد از برجام تغییری چندانی نکرده است و تنها حواله های ارزی برای واردات مشخص به روز شده است که قطعا نتیجه مطلوبی برای اقتصاد ایران ندارد. در واقع در پسابرجام ایران تنها می تواند کالاهای خاصی را از کشورهای خاصی وارد کند تا پول خود را نقد کند و در غیر این صورت، پول نفت همچنان در بانک های خارجی بلوکه می ماند و بعضی از آنها حتی برای نگهداری این پول، از این مبلغی را نیز دریافت می کنند. این چرخه باطل عملا مبادله نفت در برابر غذا و سایر کالاهای نهایی است.

علاوه بر این، عدم برقراری روابط بانکی به علت ترس از تحریم های باقی مانده، باعث شده تا تنها کسانی بتوانند از سرمایه گذاری های محدود و یا حتی واردات کالا بهره ببرند که درگیر هیچ نوع همکاری با نهادهای باقی مانده در تحریم نباشند، که نهایتا منجر به منزوی شدن هرچه بیشتر این نهادها که عمدتا از پایه های قدرت نظام هستند، در طولانی مدت می شود. بانک های داخلی و خارجی نیز تنها حاضر به شرکت در فعالیت هایی از این دست هستند و ریسک همکاری با نهادهای تحریمی را نمی پذیرند. نامه بانک ملت به یکی از نهادهای تحریمی و عدم ارائه خدمات ارزی به آن نهاد، موید همین نکته است. در واقع پس از برجام، از یکسو واردات کالا و سرمایه های محدود به ایران کنترل می شود که کاملا مشخص، محدود و در چارچوب سیاست های تحریمی آمریکا باشد و از سوی دیگر تنها کسانی می توانند از سود این اقدامات استفاده کنند که اقدام به خود تحریمی کرده باشند. اقدام اخیر بانک تجارت در خرید و نصب نرم افزار در جهت عدم خدمات دهی به تروریست ها(لیست تحریم) با نظارت صندوق بین المللی پول و تخصیص ارز با قیمت پایین تر از قیمت بازار برای گشایش ال سی جهت واردات می تواند شاهدی بر این موضوع باشد. به نظر می رسد، آمریکا با نگه داشتن تحریم های بانکی ثانویه، هم از داخل و هم از خارج اقتصاد ایران را به سمت منافع خود کانالیزه کرده است. نکته ای باید بیش از پیش مورد توجه مسئولین قرار گیرد.