نظام بانکی نیازمند مدیریت بحران است

حمایت: نظام بانکی به عنوان تامین کننده بیش از 90 درصد نیازهای مالی اقتصاد کشورمان، در سال‌های اخیر دچار مشکلات زیادی شده و حالا بسیاری از این مشکلات به باور کارشناسان بحرانی شده است. بحرانی که پس از بازگشایی نمادهای بانکی در بورس بیش از هر زمان خود را نشان داد. آمار بانک‌های زیان‌ده رو به فزونی است و مشکلات ساختاری در کل نظام پولی کشورمان هم هنوز پابرجاست. کارشناسان بر این باورند با توجه به وابستگی شدید تامین مالی اقتصاد کشورمان به نظام بانکی این مشکلات و بحران‌ها باید به سرعت با یک مدل کارشناسی و منطقی مدیریت شود. به باور عموم کارشناسان اقتصادی در صورتی که مشکلات نظام بانکی رفع نشود، بخش‌های دیگر اقتصادی هم به شدت آسیب خواهند دید، یکی از مهم‌ترین مسائلی که نظام بانکی با آن دست به گریبان است، زیان‌دهی و صورت‌های مالی غیر‌شفاف است. براساس آخرین‌ خبرها، بانک‌های ملت و تجارت و صادرات با زیان‌های شدید در سال گذشته روبرو بوده‌اند و بانک‌های اقتصاد نوین و پارسیان هم به جمع این زیان‌ده‌ها اضافه شده‌اند. این در حالی است که از قبل می‌دانستیم بانک‌های دی، سرمایه، گردشگری و چند بانک دیگر هم زیان ده‌ هستند. رییس کل بانک مرکزی هم چند روز قبل این مشکل را تایید و در مورد زیان سهامداران از این ناحیه هشدار داد. کارشناسان اقتصادی ریشه زیان‌ده شدن بانک‌های مختلف را رقابت‌های ناسالم برای جذب سپرده و بالا بودن میزان معوقات و تسهیلات تکلیفی و همچنین نبود مدیریت اصولی بر فعالیت‌های بانکی می‌دانند و بر این باورند تا زمانی که بانک‌های کشور نپذیرند که دست از رقابت‌های ناسالم در بازار سود سپرده‌ها بردارند و صورت‌های مالی‌شان را شفاف کنند، این معضل ادامه خواهد داشت. البته بسیاری از کارشناسان بر این اعتقاد هستند که زیان‌دهی بانک‌ها سال‌ها قبل شروع شده و حالا کم کم در‌حال نمایان شدن است. صورت‌های مالی مشکل را نشان داد کارشناسان اقتصادی بر این باورند اخبار منتشر شده در مورد زیان‌ده شدن بانک‌ها مربوط به عملکرد اخیر آنها نیست بلکه این زیان‌دهی از قبل شروع شده اما مدیران بانک‌ها اعلام این‌ضرر را با بهره‌برداری از سیستم غیر شفاف ارایه صورت‌های مالی به تعویق می‌انداختند و حالا که بانک مرکزی بر شفاف‌سازی صورت‌های مالی تاکید کرده این مسئله هم روشن‌تر شده است. الله‌وردی رجایی سلماسی، کارشناس بانکی در‌این باره با بیان اینکه، شفاف‌سازی صورت‌های مالی بانک‌ها، دلیل آشکار شدن وضعیت نامطلوب فعلی آنها است گفت: «شرایط بانک‌ها همان شرایط قبلی است و تغییری نکرده است اما مسئله‌ای که موجب شرایط فعلی شده است، درخواست بانک مرکزی برای شفاف شدن صورت‌های مالی است.» وی با بیان اینکه، در گذشته صورت‌های مالی بانک‌ها شفاف نبوده و سودهای موهوم اعلام می‌کردند و سودی که اعلام می‌کردند مربوط به مطالبات معوق بوده است، افزود: « اما در حال حاضر بانک‌ها موظف به صورت‌های مالی شفاف، داشتن ذخیره مالی و عدم پرداخت سود موهوم شده‌اند. سودی که بانک‌ها به سپرده‌ها می‌دهند زیاد است، بانک‌ها به وکالت از سپرده گذار منابع را در جایی سرمایه گذاری می‌کنند و سودی که کسب می‌کنند باید بخشی را به عنوان حق‌العمل خود بردارند و بخش کمتری را به سپرده گذار بپردازند، اما به دلیل رقابت بین بانک‌ها برای جذب پول بیشتر سهم بیشتری را به سپرده گذار می‌دهند.» سلماسی با تأکید بر اینکه بانک‌ها خلاف آنچه شورای پول و اعتبار برای سود سپرده اعلام کرده، سودهای 20 و حتی تا 22درصد هم به روش‌های مختلف پرداخت می‌کنند، گفت: «بانک مرکزی سود ١٥درصد را برای سپرده‌ها اعلام کرده است ولی وقتی ضعف نظارت و کنترل باشد و مقررات اجرا نشود، شرایط این می‌شود که می‌بینیم.» وی با اشاره به اینکه بانک‌ها به سمت بنگاه داری رفته‌اند و وثایق مطمئن ندارند، تصریح کرد: «یکی از موضوعات مهم بدهی بانک‌ها به دولت است و باید بانک مرکزی مقرراتی را وضع کند که پرداخت بدهی‌ها کنترل شود اما تنها با تذکر دادن از این موضوع عبور می‌کند.» این کارشناس بانکی به نفوذ مدیران، هیئت مدیره و سهامداران بانک‌ها اشاره کرد و گفت: «این نفوذ موجب می‌شود زور کسی به آنها نرسد و بدهی‌ها همچنان باقی بماند. بنابراین قانون وجود دارد ولی ضمانت اجرایی و نظارت وجود ندارد.» وی وضعیت فعلی را نگران کننده دانست و تاکید کرد: «بانک‌ها این سودهای بالا را از سپرده‌های جدید پرداخت می‌کنند و اگر روزی ورود پول به بانک قطع شود شرایط بدی را شاهد خواهیم بود.» وضعیت فعلی باید مدیریت شود کارشناسان اقتصادی بر این باورند نهادهای ناظر از جمله بانک مرکزی باید با استفاده از ابزارهای نظارتی که در اختیار دارند، بانک‌ها را موظف کنند تا شرایط فعلی را مدیریت کنند. یکی از ابزارهای مهمی که به باور بسیاری از کارشناسان باید برای عبور از شرایط فعلی به سرعت از آن استفاده کرد، افزایش سوددهی بانک‌ها از محل ارایه خدمات است. بانک‌های کشورمان در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های کلانی روی گسترش بانکداری الکترونیکی انجام داده‌اند و خدمات مناسبی هم ارایه می‌دهند اما این خدمات سودی عاید بانک‌ها نمی‌کند. به باور کارشناسان می‌توان با تعیین کارمزد روی بسیاری از این خدمات، بخشی از هزینه‌های بانکی را از این طریق جبران کرد. از سوی دیگر شاهد هستیم که در سال‌های اخیر تعداد شعبات‌ بانکی به شدت در شهرهای بزرگ و به خصوص در مناطق گران‌ قیمت این شهرها به صورت قارچ‌گونه افزایش یافته که این خود مغایر حرکت نظام بانکی در دنیا است. کارشناسان بر این باورند بانک‌ها برای پوشش هزینه‌های خود باید به سمت کاهش و تجمیع‌ شعبه‌های متعدد حرکت کنند و هزینه‌های خود را کاهش دهند. البته این راهکارها راه‌های کوتاه مدت است و در میان مدت و بلند مدت هم بانک‌ها باید دست از رقابت ناسالم در جذب سپرده‌ها بردارند و به سمت کاهش بنگاهداری حرکت کنند. بسیاری از آنها سرمایه‌گذاری‌های کلانی هم در بخش‌ مسکن کرده‌اند و این در حالی است که بازده سرمایه در این بخش به شدت کاهش یافته و باید فکری برای رهایی از این وضعیت هم بکنند. آنچه مهم است اینکه مشکلات بانکی در کشور به شدت نیازمند مدیریت هدفمند است تا‌دیگر بخش‌های اقتصادی از این مشکلات کم‌تر آسیب ببینند.