توافق اولیه ایران و ترکمنستان برای حل مشکلات گازی

روزنامه ایران: رسیدن به توافق اولیه در دقیقه 90. شاید بهترین جمله‌ای باشد که بتوان در مذاکرات گازی ایران و ترکمنستان گفت. قرار بود از روز یکشنبه هفته جاری ترکمنستان صادرات گاز به ایران را قطع کند. اختلاف دو کشور برمی‌گردد به سال 86 که مناطق شمالی کشورمان با سرمای شدید هوا روبه‌رو شد. این کشور به جای آنکه در صادرات گاز با ایران همکاری بیشتری داشته باشد قیمت گاز صادراتی خود به ایران را به یکباره 9 برابر کرد و قیمت‌ها از 40 دلار به ازای هر هزار مترمکعب به 360 دلار افزایش پیدا کرد. در آن زمان به جای آنکه دولت وقت مانع از سودجویی این کشور شود به خواسته آنها تن داد. حال با چرتکه‌ای که ترکمنستان انداخته ایران 8/1 میلیارد دلار بدهکار است. البته با گذشت زمان و پس از افت قیمت گاز در بازارهای جهانی، قیمت گاز صادراتی این کشور به ایران کاهش پیدا کرد که همچنان این امر ادامه دارد. در آن زمان وقتی که ایران آماده پرداخت بدهی گازی ترکمنستان می‌شود، تحریم‌ها شدت یافته و مراودات بانکی قطع می‌شود و بدین ترتیب روند پرداخت بدهی به این کشور بلاتکلیف باقی می‌ماند. پس از استقرار دولت یازدهم، ایران به صورت ماهانه اقدام به تسویه بدهی گازی خود به ترکمنستان کرد. با این اوصاف دولت یازدهم بدهی 8/1 میلیارد دلاری را قبول ندارد و خواستار ارجاع موضوع به داوری بین‌المللی است. دولت معتقد است این بدهی باید از نظر میزان و نحوه پرداخت کارشناسی شود. حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز که از چهارشنبه شب به عشق آباد رفته بود مذاکرات خود را با طرف ترکمن محور صادرات گاز به ایران آغاز کرد.

تا پنجشنبه شب گفت‌و‌گوها مطابق با دیپلماسی اقتصادی پیش رفت و ایران پذیرفت بدهی‌های گذشته را به صورت اقساط پرداخت کند.اما روز جمعه در حالی که قرار بود متن توافق طرفین به امضا برسد مسئولان گازی ترکمنستان از تعهدات و توافق‌های صورت گرفته شانه خالی کردند و همین امر باعث شد مدیرعامل شرکت ملی گاز نشست دوجانبه را ترک کند وبه سمت ایران بیاید. ولی طرف ترکمن که دید ایران در مذاکرات خود جدی است و دیگر مانند گذشته وابستگی وجود ندارد مجدداً پای میز مذاکره حاضر شد و در نهایت طرفین به توافق رسیدند. مدیر عامل شرکت ملی گاز در آخرین مصاحبه خود گفت: « توافق اولیه برای بررسی اختلاف‌های فی‌مابین شرکت ملی گاز ایران و ترکمن‌گاز به عمل آمده است.» ترکمنستان قبل از اینکه مناقشات گازی دو کشور پیش بیاید روزانه حدود 42 میلیون مترمکعب گاز به مناطق شمالی ایران صادر می‌کرد ولی با چالش‌های به وجود آمده این اواخر حجم صادرات گاز به 4 میلیون مترمکعب در روز رسیده بود.

راه‌های جایگزین تأمین گاز

با توافق صورت گرفته دیگر صادرات گاز به مناطق شمالی کشور قطع نخواهد شد. البته در صورت شکست مذاکرات، ایران برنامه‌های جایگزین در نظر گرفته بود. آن‌طور که مجید بوجارزاده سخنگوی شرکت ملی گاز اعلام کرد در صورت قطع صادرات گاز از ترکمنستان استان‌های گلستان، مازنداران و گیلان با قطع گاز روبه‌رو نخواهند شد چرا که دولت از طرق دیگر گاز خانگی مردم را تأمین می‌کند. بر این اساس قرار شده بود برای گاز صنایع و نیروگاه‌ها با اولویت گاز‌رسانی به خانه‌ها محدودیت‌هایی در نظر گرفته شود.به طور متوسط روزانه صنایع در مناطق شمالی کشور بین 85 الی 100 میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کنند لذا قرار بود حدود 15 میلیون مترمکعب از سهم آنها کم شود تا شبکه خانگی با محدودیتی روبه‌رو نشود. استفاده از گاز مایع و آماده باش بودن شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هم از دیگر راهکار‌ها بود. همچنین بنا شده بود سی ان جی سه استان قطع شود و به جای آن مردم از بنزین استفاده کنند. لذا این حجم از مصرف می‌توانست وارد شبکه مصرف خانگی شود. نیروگاه‌ها نیز قراربود با محدودیت مصرف روبه‌رو شوند.البته این محدودیت به هیج عنوان به منزله قطع گاز نبود. سخنگوی شرکت ملی گاز با تأکید بر اینکه مردم مناطق شمالی کشور با کمبود گاز روبه‌رو نخواهند شد ادامه داد: واحدهای صنعتی ـ خدماتی مانند نانوایی‌ها، بیمارستان‌ها و... سوخت دوم دارند لذا آنها می‌توانند به جای گاز از سوخت دیگری استفاده کنند. بدین جهت با هدایت کردن گاز این بخش‌ها به خانه‌ها یقیناً مشکل قطعی گاز نخواهیم داشت.

دیگر نیازی به گاز ترکمنستان نداریم

در این میان استان‌های همسایه شهرهای شمالی کشور هم می‌توانستند به نوبه خود در گازرسانی سهیم باشند. بوجارزاده می‌گوید:سمنان، تهران، قزوین، زنجان و اردبیل هم می‌توانند کمک بسیار خوبی در گاز‌رسانی به مناطق شمالی کشور باشند. از سویی اگر مشترکان گاز کشور یک درجه از گرمای محیطی خود کم کنند 6درصد در کل گاز کشور صرفه‌جویی صورت می‌گیرد و این رقم 30 الی 40 میلیون مترمکعب گاز است. وی در ادامه خبر داد که اوایل تابستان سال آینده خط انتقال گاز دامغان به نکا و گیلان به مازندران که اکنون 50 درصد پیشرفت فیزیکی دارد به اتمام می‌رسد. همچنین کمتر از 4 ماه پیش خط تقویتی لاکان-رشت آغاز شد که 20روز پیش به بهره‌برداری رسید.این امر هم کمک قابل توجهی به تأمین گاز آن منطقه خواهد کرد.از سال آینده ایران دیگر به واردات گاز نیاز ندارد.

ما تسلیم باج خواهی نخواهیم شد

اعضای کمیسیون مجلس هم درباره اتفاقی که رخ داده اینگونه اظهارنظر کردند. عبدالحمید خدری عضو کمیسیون انرژی در مجلس شورای اسلامی گفت: ایران در برابر باج خواهی گازی ترکمن‌ها نباید تسلیم شود و باید موضع عزت و اقتدار خود را حفظ کند. وی یادآور شد: دولت قبل با سهل‌انگاری در انعقاد قرارداد با ترکمن‌ها، یک میلیارد و 800 میلیون دلار بدهی غیرمنطقی برای ایران برجای گذاشته و این مسأله هنوز بررسی نشده و در نخستین جلسه آینده کمیسیون اقتصادی به آن خواهیم پرداخت.به هر ترتیب نیاز ایران به گاز ترکمنستان به کمترین میزان رسیده و تداوم واردات گاز از این کشور برای ایران دارای کمترین ضرورت است و برخی مدیران نفتی ترکمن، با هدف اعمال فشار به تهران، تهدید به قطع گاز در صورت دریافت نکردن فوری طلب گازی مربوط به سال‌های 87- 86 کرده‌اند. ایران با تکمیل خطوط در دست ساخت و انتقال گاز می‌تواند براحتی و بدون نگرانی از افت فشار، گاز مناطق شمال و شمال شرق کشور را تأمین کند. ایران به‌عنوان بزرگترین مشتری گاز ترکمنستان به شمار می‌رود که از 20 سال گذشته تاکنون اقدام به واردات گاز از این کشور کرده است.به‌دلیل مسیر کوتاه خط لوله صادرات گاز ترکمنستان به ایران، صادرات گاز این کشور به ایران با کم‌ترین هزینه انجام می‌شود، اما سایر مشتریان گازی ترکمنستان مزیت‌های ایران را ندارند.چین، اروپا و پاکستان مشتریان جدید گاز ترکمنستان به شمار می‌روند که هزینه صادرات گاز به آنها به دلیل نیاز به خط لوله چند هزار کیلومتری، هزینه سنگینی را به دنبال دارد.

سیاست گازی ترکمنستان به ضرر خودش تمام می‌شود