وقتی ترکمن‌ها از سردی هوا سوءاستفاده می‌کنند
سرما همسایگان دندانگرد را به فکر گرفتن باج از کشورمان انداخته است. بار دیگر همزمان با فصل سرما بحث افزایش قیمت گاز وارداتی ایران از ترکمنستان مطرح شده است؛ موضوعی که یادآور زمستان سرد سال ۱۳۸۶ و زمانی است که ترکمن‌ها گاز را روی ایران بستند تا مدتی ساکنان مناطق شمالی کشور مجبور به استفاده از سوخت‌های دیگر برای گرم کردن خود شوند. این بار ماجرا متفاوت است؛ کارشناسان، مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس یکپارچه درخواست ترکمنستان مبنی بر افزایش قیمت گاز وارداتی به ایران را رد می‌کنند و می‌گویند کشور ما می‌تواند بدون گاز ترکمنستان زمستان سرد را سر کند.
تعاملات گازی میان ایران و ترکمنستان به دو دهه پیش برمی‌گردد؛ زمانی که وزارت نفت ایران به منظور تامین گاز مناطق شمال شرق کشور قرارداد ۳۰ ساله‌ای با ترکمنستان امضا کرد، اما از آن زمان تا کنون اجرای این قرارداد با مشکلات زیادی همراه بوده است. از زمان امضای قرارداد صادرات گاز از ترکمنستان به ایران ۱۹ سال می‌گذرد که در این مدت این کشور به بهانه افزایش قیمت گاز، بارها به ویژه در فصل زمستان ایران را تهدید به قطع گاز کرده و در مواردی هم حتی تهدیدش را عملی کرده است که نهایتا شاهد افت فشار و قطع گاز در مناطق شمالی کشور بودیم. واردات گاز از ترکمنستان از زمانی شروع شد که کشور با کمبود گاز مواجه بود؛ با وجود داشتن بزرگ‌ترین ذخایر گاز در ایران، به دلیل به بهره‌برداری نرسیدن کامل این ذخایر، با فرا رسیدن فصل سرما افزایش مصرف گاز در بخش خانگی دچار مشکل‌هایی مانند قطع گاز یا افت فشار بود که برای جلوگیری از این مشکل در منطقه‌های شمالی کشور قرارداد واردات گاز از ترکمنستان به ایران امضا شد. تصمیمی که در آن زمان گرفته شد به نفع ایران بود زیرا قیمت واردات گاز از ترکمنستان در مقایسه با صادرات گاز به ترکیه مناسب بود و منطقی به نظر می‌رسید.
عهدشکنی ترکمنستان
از آنجا که در این ۱۹ سال ترکمنستان بارها در اجرای این قرارداد عهد شکنی کرده است، روز دوشنبه بار دیگر برای بالا بردن قیمت گاز تهدید جدیدی مطرح شد. ترکمنستان خواستار پرداخت دو میلیارد دلار از سوی ایران بابت مابه‌التفاوت افزایش قیمت گاز وارداتی است، اما از آنجایی که ماهیت قراردادهای خرید و فروش گاز بلندمدت است، در صورت اختلاف دو طرف فقط از طریق مراجعه به داور مرضی‌الطرفین می‌توانند مشکل خود را حل کنند که طبیعتا زمانی که کشور خریدار در اوج نیاز است در این شرایط اقدام فروشنده به طرح چنین مسائلی غیرمنطقی و غیر قانونی است. رئیس کمیسیون انرژی مجلس درباره ادعای مطرح شده از سوی ترکمنستان با تاکید بر اینکه مجلس شورای اسلامی این حرکت را یک باجگیری دولتی و بین‌المللی می‌داند، اظهار کرد قطعا مجلس و کمیسیون انرژی در برابر این موضوع ایستادگی می‌کند و دولت را به قطع واردات گاز از ترکمنستان ملزم می‌کند. مجلس قطع گاز از جانب ترکمنستان را یک تهدید برای کشور تلقی می‌کند و قطعا هیچ‌گونه نیازی به گاز ترکمنستان ندارد. همچنین افزود دولت ترکمنستان تاکنون بدعهدی‌هایی در این زمینه داشته و چندبار در فصل زمستان و نیاز مردم منطقه، ایران را به قطع گاز تهدید کرده و به دنبال افزایش قیمت گاز بوده، که این حرکت یک باجگیری است و قطعا مجلس و دولت زیر بار این باجگیری‌ها نخواهند رفت. کارشناسان حوزه انرژی نیز بر این باورند که گرچه حفظ تعاملات بین‌المللی به نفع کشور است اما این موضوع باعث نمی‌شود ترکمنستان بتواند از ایران باجگیری کند.
نیازی به گاز ترکمنستان نیست
با توجه به اینکه بسیاری از فازهای پارس جنوبی به بهره‌برداری رسیده است و شاهد افزایش تولید گاز در کشور هستیم کشور دیگر مانند قبل نیازی به واردات گاز ندارد. از طرفی ایران صادر کننده گاز به ترکیه است و می‌تواند در صورت خرید گران‌تر گاز از سوی ترکمنستان، قیمت صادرات گاز به ترکیه را افزایش دهد. فازهای مختلف میادین گازی در زمینه تولید گاز به بهره‌برداری رسیده و این موضوع باعث خودکفا شدن ایران در زمینه گاز شده است. بنابراین تهدیدهای این چنینی از سوی ترکمنستان دیگر کارساز نیست و این کشور نمی‌تواند بیش از این بر افزایش قیمت گاز پا فشاری کند. علاوه بر این، مسئولان کشور هم تصمیم جدی درباره مقابله با دندانگردی ترکمنستان گرفته‌اند و حاضر نیستند زیر بار حرف غیر منطقی آنها بروند. ترکمنستان اگر عاقلانه رفتار کند نباید با در نظر گرفتن شرایط تامین گاز ایران و موضع محکم کشور در مقابل تهدیدها، بر خواسته خود پا فشاری کند زیرا ممکن است مشتری مهم و مناسبی مانند ایران را از دست بدهد و این در شرایطی است که گزینه دیگری جز ایران روی میز ندارد و کشورهای دیگر در انتظار گاز ترکمنستان نیستند. با اینکه تهدید ترکمنستان با واکنش‌های جدی از طرف مسئولان دولتی همراه بوده است و وضعیت تامین گاز در کشور نگران کننده نیست اما با این‌حال حتی اگر نیازی به گاز نداشته باشیم و مازاد بر مصرف هم تولید گاز کنیم، بهتر است ارتباط خود را با کشورهای همسایه حفظ کنیم، زیرا داشتن ارتباطات اقتصادی با کشورهای همسایه باعث افزایش ارتباطات سیاسی می‌شود که نتیجتا عامل کمک‌کننده‌ای است که ایران از گوشه‌گیری در تعاملات بین‌المللی خارج شود.
پیشگیری قبل از وقوع
گر چه کشور ایران با دارا بودن حدود ۳۴ تریلیون میلیارد متر مکعب، ۲/۱۸ درصد از کل ذخایر گازی جهان را در خود جای داده و بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گازی جهان به شمار می‌رود، اما نبود یک الگوی صحیح مصرف در کشور که همه از آن پیروی کنند باعث شده است تا با ورود به فصل سرد سال و متعاقب آن افزایش مصرف گاز خانگی، مشکلات فراوانی از جمله قطع گاز و افت فشار آن در مناطق مختلف کشور به وجود آید و در حالی که روزانه ۳۲ میلیون متر مکعب گاز از ایران به دیگر کشورها صادر می‌شود، همچنان برخی از استان‌های کشور از جمله در شمال و شمال شرقی ایران با مشکل کمبود گاز دست و پنجه نرم می‌کنند. یکی از مشکلاتی که همیشه در ایران وجود دارد این است که پیشگیری قبل از وقوع حادثه معنی ندارد، یعنی معمولا از وقوع بحران پیشگیری نمی‌شود و در بیشتر مواقع مسئولان بعد از به جای ماندن آسیب‌های جانی و مالی فراوان به فکر حل مشکل می‌افتند. در این زمینه موارد زیادی از جمله طوفان تهران، زلزله بم، تخریب بناهای تاریخی تخت جمشید، بحران آب، ترافیک جاده‌ای، کاهش قیمت جهانی نفت و... را می‌توان مثال زد. این موارد حوادث طبیعی و غیرطبیعی هستند که آسیب‌های جانی، فرهنگی، اجتماعی، مالی و اقتصادی زیادی را بر جای گذاشته‌اند. در این میان، استفاده از منابع طبیعی و مصرف نعمت‌های خدادادی هم وضعیت بهتری ندارند و در این زمینه هر سال با بحران گاز، آب و... مواجه می‌شویم. نکته حائز اهمیت این است که گروه‌های مسئول هم توجه زیادی به این امر نشان نمی‌دهند و همیشه درست در فصل سرما به دنبال راهی برای جلوگیری از هدر رفت منابع گازی می‌گردند. با این حال اقدامات آنها هم از صحبت در رسانه‌ها فراتر نمی‌رود و در نهایت با تعطیلی ادارات و مدارس قصد دارند تمام بحران را برطرف کنند. باید توجه داشت که چنین تصمیماتی شاید به صورت مقطعی فقط درصد کمی از مصرف گاز را کاهش دهد، اما در بلندمدت اثرات سوء اقتصادی فراوانی را به یادگار می‌گذارد.
دیدگاه تان را بنویسید