سود ۶۲۵ میلیاردی طلای سرخ

روزنامه آرمان امروز- حجت صالحی: وضعیت طلای سرخ که روزگاری ایران تنها تولیدکننده با کیفیت‌ترین نوع زعفران بود، خوب نیست. مشکلاتی نظیر صادرات زعفران ایران توسط افغانستان و قاچاق پیاز زعفران و دامپینگ چینی‌ها باعث شده زعفران ایران دیگر رنگ و بوی گذشته را نداشته باشد. از طرفی این فرصت وجود دارد که با کم آبی پیش رو ما به زعفرانمان بیشتر از گذشته اهمیت بدهیم. در سال‌های اخیر ایران با تولید سالانه بیش از ۲۵۰ تن زعفران به ارزش بالغ بر ۶۲۵ میلیارد تومان مقام اول تولید و تجارت این محصول در جهان را به خود اختصاص داده بود و زعفران ایرانی به ۴۶ کشور دنیا صادر می‌شد، اما امروز دست در بازار بیشتر شده و افغانستان و چین و اسپانیا باعث شده‌اند که دیگر ایران قطب زعفران جهان نباشد. در این گزارش مشکلات امروز طلای سرخ ایران را بررسی می‌کنیم. آمارهای منتشر شده از سوی بانک جهانی نشان می‌دهد بخش صنعت ایران در دوره ۲۰ ساله منتهی به ۲۰۱۳ رشد متوسط ۵/۵ درصدی داشته و بالاترین رشد سالانه در این دوره در سال ۱۹۹۶ به میزان ۹/۱۷ درصد بوده است. در چهار سال نیز بخش صنعت با رشد منفی مواجه شده است که عبارتند از ۱۹۹۵ با رشد منفی ۹/۱ درصد، ۱۹۹۸ با رشد منفی ۸/۳ درصد، ۲۰۱۲ با رشد منفی ۴/۶ درصد و ۲۰۱۳ با رشد منفی ۹/۲ درصد. صنعت کشت زعفران یکی از وزنه‌هایی است که نرخ صادرات غیرنفتی ایران را در یک دهه اخیر بالا نگه‌ داشته است. زعفرانی که طی سال‌های اخیر با مشکلات ریز و درشتی همراه بوده که اگر به آن توجه نشود، بار دیگر باید به صادرات نفتی و مشتقاتش دل خوش کنیم. مشکلات صادراتی که در چند سال اخیر برای این ماده گران قیمت به وجود آمده، باعث شده ما از این صنعت غافل شویم و تقریبا از قطب این صنعت دور شویم. البته به دلیل این مشکلات ما در این سال‌ها شاهد نوسانات قیمتی زعفران هم بوده ایم. به گفته نایب رئیس شورای ملی زعفران متاسفانه درحال حاضر بازار در شرایط رکود به سر می‌برد و قیمت طلای سرخ حداقل چهار میلیون و ۹۰۰ هزار تومان و حداکثر شش میلیون تومان است. البته می‌توان به این نکته هم اشاره کرد که برخی زعفران ارزان‌قیمت را در انبارهای خود نگه داشته اند و با سوء استفاده از نوسانات قیمتی زعفران احتکار شده را وارد بازار کرده و به هر قیمتی که دلشان می‌خواهد به فروش می‌رسانند. غلامرضا میری با بیان اینکه قدرت خرید مردم نسبت به گذشته کاهش زیادی یافته و همین امر یکی از دلایل رکود بازار زعفران است، اظهارداشت: زواری که به مشهد می‌آیند نیز ترجیح می‌دهند سوغاتی‌هایی جز زعفران خریداری کنند. همچنین این موضوع باعث شده تا مردم زعفران بی کیفیتی را که در کشورهایی نظیر افغانستان و چین تولید شده و به هر شکلی وارد کشورمان شده خریداری کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد افغانستان در زمینه صادرات تحت حمایت‌های جدی بین‌المللی قرار گرفته است و درحال حاضر این کشور در بازارهای جهانی وضعیت بهتری نسبت به ایران دارد. درست است که ایران ۹۵ درصد تولید زعفران جهان را در اختیار دارد، اما برای صادرات راه هموار نیست و ما مجبوریم از طریق افغانستان زعفران خود را به کشورهای دیگر صادر کنیم. موضوع تعرفه‌ها نیز در این زمینه مشکل‌ساز شده است. به عنوان مثال هندوستان از افغانستان هیچ تعرفه‌ای برای ورود زعفران افغانی دریافت نمی‌کند، اما ایران برای روند صادرات به این کشور باید ۳۸ درصد عوارض پرداخت کند. حال چه شده که امروز زعفرانمان به این روز افتاده، خود جای سوال است و باید بررسی شود؛ به این دلیل که زعفران برای ایران حکم وزنه صادرات غیرنفتی را دارد و اگر به صادرات این محصولی که از همه نظر برایمان سود آور است، بی توجه باشیم از صنایع دیگر هم غافل می‌شویم. حسرت صادرات زعفران در کمین ایران چین در یک دهه اخیر از کشورهایی بوده که به هر قیمتی بازارها را خراب کرده و به سود دهی رسیده است. موضوع مورد نظر در گزارش امروز ما دست درازی چشم بادامی‌ها به صنعت پولساز زعفران ایران بوده است. قاچاق پیاز زعفرانی که در طول یک سال‌ اخیر تا امروز صورت گرفته، زنگ خطری است برای صنعت زعفران ایران. می‌دانیم که چین کالاهای کشورهای دیگر را با کیفیتی نازل تولید کرده و با قیمتی نازل‌تر به بازارهای جهانی عرضه می‌کند. به طور کلی پیاز زعفران تحت هر عنوانی نباید از کشور خارج شود و اگر این وضع ادامه یابد، قطعا ایران تولید و صادرات زعفران را از دست می‌دهد. این موضوع از خطرناک‌ترین مسائلی است که باید به آن توجه داشت؛ چرا که چین یکی از بزرگ‌ترین کشورهایی است که با دامپینگ انحصار کالا را به دست می‌گیرد. تصور کنید این روند ادامه داشته باشد و پیاز زعفران ایران به چین قاچاق شود. چین زعفرانی بی‌کیفیت تولید کرده و به بازار می‌فرستد. طبیعی است که با قیمت بالای زعفران مردم به سمت زعفرانی می‌روند که قیمت پایین‌تری دارد. وقتی چند سال متمادی از زعفران‌های ارزان قیمت چینی استفاده کنند، طبیعی است دیگر کسی به دنبال زعفران ایرانی که قیمت گران اما واقعی دارد، نمی‌رود. اگر هر چه زودتر از این مساله جلوگیری نکنیم، شاید روزی برسد که تولیدکنندگانمان مجبور به تعطیلی تولید و کشت خود شوند و مجبور شویم از چینی‌ها زعفران اعلای ایرانی خریداری کنیم! اگر فکری نکنیم چین همان‌طور که چنین بلایی را به سر بسیاری از کالاها آورده است، بر سر زعفران هم می‌آورد. اگر حواسمان را جمع نکنیم، ۱۰ سال دیگر زعفران خودمان را با قیمتی چند برابر از چینی‌ها می‌خریم و آن وقت است که چیزی جز حسرت برایمان باقی نمانده است. زعفران نجات‌بخش اقتصاد ایران در خشکسالی باتوجه به مشکل کم آبی و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، زعفران محصول بسیار مناسبی است و کشاورزان کشورمان می‌توانند با تغییر الگوی کشت، این محصول با ارزش و گران قیمت را با اطمینان بکارند. همچنین با توجه به اینکه ما در معرض خشکسالی قرار داریم و همواره بر جلوگیری از صادرات آب مجازی تاکید می‌شود، زعفران بهترین گزینه است؛ به این دلیل که زعفران ماده ای با ارزش محسوب می‌شود که گل آن بسیار کم آب بر است. کارشناسان بر این باورند که نیاز آبی کم از مهم‌ترین مزایای کشت زعفران است و این محصول در هر سال زراعی فقط دو بار نیاز به آبیاری دارد و در صورت بارندگی این نیاز به حداقل می‌رسد. نوع و کیفیت آب این محصول چندان هم مهم نیست و با آب شور هم سازگاری دارد. مقدار برداشت محصول زعفران هم به‌طور معمول در سال‌های اولیه کشت یک تا دو کیلوگرم در هر هکتار است و در سال‌های چهارم و پنجم به بیش از شش کیلوگرم در هکتار نیز می‌رسد و شرایط اقلیمی منطقه برای رشد زعفران بسیار مساعد است و زعفران گیاهی است که در مناطق خشک و نیمه گرمسیری رشد می‌کند. شرایط کم آبی و بحران خشکسالی‌های اخیر باعث شده تا این محصول در میان کشاورزان آذربایجان غربی نیز جا باز کند. البته در سال‌های اخیر طرح کاشت زعفران در منطقه سردسیری و کوهستانی آذربایجان غربی توسط یک بانوی ارومیه‌ای رسانه‌ای شد که مورد توجه و استقبال نیز قرار گرفت. در مجموع می‌توان گفت زعفران می‌تواند نجات‌بخش ایران در بحران بی‌آبی باشد که ما دیر یا زود دچارش می‌شویم. در حال حاضر ما مشکل تولید نداریم و مشکل کشورمان راه ناهموار صادرات است. اگر بتوانیم تعاملات خود با جهانیان را توسعه دهیم، زعفرانمان دیگر از کانال افغانستان صادر نمی‌شود و می‌توانیم از درآمدهای افسانه‌ای این طلای سرخ نهایت بهره‌مندی را داشته باشیم.