چالش‌های فرمول جدید قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها

١٤٥- (پلی‌اتیلنP + نفتاP) × ٢٥% = اتانP البته اینکه درواقع مبانی رسیدن به چنین فرمولی چه بوده و به استناد کدام رفرنس‌های بین‌المللی تهیه شده، مبهم است، اما حداقل چنین استنباط می‌شود مبنای چنین فرمولی عمدتا، محاسبه معکوس از روی صورت‌های مالی شرکت‌های سودآور صنایع پتروشیمی مصرف‌کننده اتان و متعادل‌کردن سود آنها براساس نظر تهیه‌کنندگان فرمول بوده است.

اما واقعیت موجود در جهان این است که تا سال ۲۰۱۰ میلادی مبنای محاسبه نرخ اتان، قیمت نفت خام بود. با افزایش قیمت نفت خام و افزایش تولید اتان ناشی از Shale gas، مبانی محاسبه به گاز طبیعی تغییر یافت و از آن زمان تاکنون، نرخ اتان براساس ترکیبی از ارزش حرارتی و نرخ استحصال اتان از گاز طبیعی محاسبه می‌شود.

اما از سوی دیگر، عربستان سعودی به واسطه جبران کسری بودجه خود، در سال ۲۰۱۶ قیمت اتان مصرفی صنایع پتروشیمی را از ٠,٧٥

قیمت‌گذاری رسمی اتان در ایران براساس فرمول از سال ۱۳۹۰ و براساس بند ۲ ابلاغیه مورخ ١٨/٩/١٣٨٩ معاون اول رئیس‌جمهور و نسبتا منطبق با رویه‌های جاری در سایر نقاط جهان، براساس ارزش حرارتی و بر مبنای قیمت متان به اضافه هزینه استحصال اتان صورت گرفت که بر آن اساس قیمت هر تن اتان به شرح زیر تعیین می‌شد: Ethane price (USD /tonne) = Natural gas price x ١,٨ x ٧.٩ x ١.٣ که در این فرمول ١,٨ نسبت ارزش حرارتی اتان به متان، ٧.٩ ضریب تبدیل سنت در مترمکعب به دلار به ازای هر تن و ١.٣ هزینه استحصال اتان از گاز طبیعی پیش‌بینی شده بود.

لازم است به این موضوع توجه داشته باشیم که محصول نهایی پس از اتیلن حاصله از کراکینگ اتان لزوما پلی‌اتیلن نیست و می‌تواند اتیلن گلایکول‌ها، وینیل استات، آلفا الفین‌ها یا سایر محصولاتی باشد که اساسا هیچ‌گونه هم‌گرایی یا تناسبی با قیمت پلی‌اتیلن ندارند و عمدتا قیمت تمام‌شده کاملا متفاوتی نسبت به پلی‌اتیلن دارند. همین یک اشتباه محاسباتی به‌تنهایی می‌تواند شرکت‌های تولید‌کننده محصولات غیرپلی‌اتیلنی را با حاشیه زیان مواجه کند، هرچند که وابستگی قیمت اتان به نفتا نیز نیازمند ارائه استدلالات کافی و اقناعی است و این شاید برای اولین‌بار در جهان باشد که چنین ترکیب قیمت‌گذاری‌ای ارائه شده است. مسئله دوم تعیین کف قیمت برای اتان است. ابلاغیه قیمت می‌گوید حتی اگر قیمت نفت به‌شدت کاهش یافت یا قیمت پلی‌اتیلن در جهان با روندی نزولی مواجه شد، قیمت اتان نباید کمتر از ۲۲۰ دلار باشد. گزارشات مستند بین‌المللی از کاهش ۱۰ تا ۱۵درصدی قیمت انواع پلی‌اتیلن‌ها در ۱۰ سال آتی خبر می‌دهند و هم‌زمان در نظر بگیرید قیمت نفت روی مبالغ پایین باقی بماند که با همین فرمول جدید قیمت اتان می‌تواند حتی به زیر ۱۸۰ دلار کاهش یابد. حالا دلیل ثابت نگه‌داشتن کف قیمت واقعا نیازمند ارائه توضیحات منطقی است. در صورت اجرائی‌شدن این ابلاغیه قیمت‌گذاری، حاشیه سود شرکت‌های پلیمری که واحد اتان‌کراکر دارند، تا میزان موردنظر طراحان فرمول، کاهش خواهد یافت و شرکت‌های دارنده اتان‌کراکری که محصولاتی غیرپلی‌اتیلن تولید می‌کنند، مثل‌ ام.‌ایی‌.جی

درخصوص سرمایه‌گذاری خارجی نیز به احتمال قریب‌به‌یقین باب ورود سرمایه‌گذار در شاخه پایین‌دست اتان مادامی‌که این فرمول برقرار باشد بسته خواهد شد.

از آنجا که تأمین این میزان سرمایه از محل درآمدهای دولت پیش‌بینی نشده است، تأمین آن تنها از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم یا غیرمستقیم خارجی ممکن خواهد شد. از سوی دیگر در شرایطی که به استناد تحلیل بیزینس‌مانیتور، ریسک تجارت و سرمایه‌گذاری در کشور ما کماکان بالاست و رتبه چهار در بین ۱۸ کشور منطقه را داراست و همچنین سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای ریسک اعتباری ایران را بالا و جزء ۳۷ کشوری دارای رتبه شش ریسک اعتباری و در کنار کشورهای آنگولا، اتیوپی، نپال و کنگو ارزیابی می‌کند، اگر هدف جذب سرمایه‌های خارجی را داریم، راهی جز ارائه مشوق‌های ویژه به سرمایه‌گذاران و در رأس آن تعیین قیمت رقابتی و بلندمدت برای خوراک نخواهیم داشت خصوصا اگر بدانیم این شاخص ریسک اعتباری برای کشور عربستان و قطر معادل دو است.

بعد از اجرائی‌شدن برجام و پس از آن موفقیت در توسعه تولید و فروش نفت، انتظار آن است که با دوراندیشی و بلندنگری و ارائه طرح‌های مشوق ازجمله قیمت‌گذاری رقابتی و بلندمدت خوراک، نهضت جذب سرمایه خارجی در صنعت پتروشیمی آغاز شود و ان‌شاءالله طعم شیرین این اقدام جسورانه و ملی را ملت بزرگ ایران به‌زودی احساس کند.