روزنامه آرمان امروز - حسین حلاج: راه‌ها در دنیای باستان از جایگاه ویژه ای در تمدن سازی و برقراری مبادلات فرهنگی و تجاری بین تمدن‌ها برخوردار بوده اند. در این میان «جاده ابریشم» با قدمتی بالغ بر ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد و ۱۸۰۰ سال بعد از میلاد یکی از اثرگذار ترین راه‌های ارتباطی است که نه تنها خاستگاه بسیاری از تحولات فرهنگی، تجاری و سیاسی در دوران کهن بوده است، بلکه از پس تاریخ، پیوند دهنده مروادات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در دوران کنونی به حساب می‌آید.
جاده ابریشم از شهرستان «توان هوانگ» در کشور چین آغاز و بعد از عبور از سمرقند و بخارا وارد مرو می‌شد. بعد از سرخس و شهرهای این مسیر به ری رسیده و بعد از آن به تبریز و ایروان می‌رفت. این جاده در نهایت در ترابوزان که یکی از بندرهای شام بود پایان می‌گرفت. اهمیت این جاده در دوره ساسانی برای ایران آنچنان بود که این دولت در قبال صادرات ابریشم چین به بیزانس، از آنها مقادیر بسیاری طلا و نقره دریافت می‌کرد و همین موضوع همواره توازن قوا را به نفع ایرانیان حفظ می‌کرد.
مبادلات ایران و چین
موقعیت جغرافیایی ایران به گونه ای است که با تمامی سرزمین‌هایی که در دوران کهن در راه ابریشم قرار داشته اند، مرزهای مشترک و مراودات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی دارد. چنانچه میزان و حجم تبادلات اقتصادی ایران با این کشورها را در نظر بگیریم، مشخص می‌شود که احیای جاده ابریشم تا چه حد برای ایجاد و تحکیم روابط اقتصادی و سیاسی بین کشورهای این حوزه مهم، استراتژیک و اثر گذار است. در حال حاضر حجم مبادلات اقتصادی و تجاری ایران با چین معادل ۴۰ میلیارد دلار است و این میزان تنها در نیمه اول سال جاری حاصل شده و گمان می‌رود تا پایان امسال با رشدی معادل ۵۰ درصد به مبلغی معادل ۶۰ میلیارد دلار برسد. این حجم از تبادلات اقتصادی بین ایران و چین بنا به گفته وزیر امور اقتصادی و دارایی کشور، بیش از ۱۰۰ برابر طی ۳۰ سال اخیر رشد داشته است. اهمیت گسترش روابط و مبادلات تجاری با چین از چنان درجه‌ای برخوردار است که طرح احیای جاده ابریشم در ایران و از سوی رئیس‌جمهور این کشور در سفر سال گذشته او به تهران صورت گرفت. در حال حاضر همکاری‌های ایران و چین در موضوعات نفت و گاز، صنایع فولاد، ماشین سازی و بسیاری از عرصه‌های تجاری در حال گسترش است.
همسایه‌های جاده ابریشم
علاوه بر چین، روابط اقتصادی ایران با دیگر کشورهای حوزه جاده ابریشم هم از سطح مطلوبی برخوردار است. در نیمه اول سال جاری سطح مبادلات اقتصادی ایران و افغانستان به بیش از ۵/۲ میلیارد دلار بالغ شده است. از سویی مسئولان اقتصادی دو کشور در تلاشند تا این میزان از مبادلات اقتصادی را دستکم تا سال آینده ۱۰۰ درصد افزایش دهند. در همین حال میزان مبادلات اقتصادی ایران با کشورهای آذربایجان و ارمنستان در مجموع سالانه بالغ بر ۸۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود که امکان افزایش بیش از یک میلیارد دلاری در سال را دارد. گذشته از این، عمده مبادلات تجاری ایران در حوزه جاده ابریشم بعد از چین، با کشور روسیه است که بنا بر آمار و ارقام سالانه بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار پیش بینی شده است. بنا به گفته الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه، عمده این همکاری‌ها در حوزه انرژی است و رسیدن به این هدف و سرمایه‌گذاری می‌تواند ارزش سطح روابط اقتصادی تهران و مسکو را بسیار افزایش دهد. در مسیر جاده ابریشم، مبادلات تجاری ایران و ترکیه نیز اهمیت راهبردی بسیاری دارد. در حال حاضر میزان مبادلات تجاری بین ایران و ترکیه بالغ بر ۵/۱۴ میلیارد دلار در سال می‌شود و قرار
است این میزان از مبادلات تجاری طی سال آتی میلادی افزایش بیشتری به ویژه در حوزه انرژی داشته باشد. عراق هم به عنوان یکی از کشورهای پیوند خورده با جاده ابریشم جدید، نقطه اتصالی به کشورهای عربی است. در حال حاضر حجم مبادلات تجاری ایران و عراق بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار در سال است و قرار است این میزان به ۲۰ میلیارد دلار در سال افزایش یابد. گذشته از این، ایران در حال حاضر هر چند روابط اقتصادی محدودی با کشورهای تاجیکستان، ترکمنستان و قزاقستان دارد، اما به دلیل اینکه به عنوان یک پل ارتباطی این کشورها را با آب‌های آزاد متصل می‌کند، این روابط محدود اقتصادی در واقع شکلی استراتژیک برای ایران و این کشورها ایجاد کرده است و همین موضوع است که احیای دوباره جاده ابریشم را از اهمیتی راهبردی برخوردار می‌کند.
ایران قلب جاده ابریشم
بررسی‌ها نشان دهنده این واقعیت است كه در طرح احیای جاده ابریشم، ایران یكی از مهم‌ترین و زیربنایی ترین بخش‌های این طرح خواهد بود كه رئیس‌جمهوری چین تلاش بسیاری برای اجرایی شدن آن دارد. ایران از نظر چین، عنصر مركزی در كمربند اقتصادی جاده ابریشم است، تا آنجا که توسعه و افزایش قدرت اقتصادی ایران در این حوزه باعث می‌شود تا حجم تجارت صورت گرفته در این جاده با یک چهارم از کل تجارت خارجی چین در سطح جهان برابری کند. ایده «یك كمربند - یك جاده» راهبرد توسعه جدیدی است که ایران به طور جدی در صدد اجرایی کردن آن است و نقش بسزایی نیز در احیای جاده ابریشم ذیل این ایده ایفا می‌کند. نقش پر رنگ ایران در این طرح تا آنجاست که بهمن سال گذشته یک قطار باربری، اولین بار از مسیر ریلی ابریشم و از شهر «یی وو» در شرق چین به تهران عزیمت كرد. اشتیاق چین برای همکاری‌های گسترده با یاران برای احیای جاده ابریشم آن چنان است که سبب شد تا ایران به عنوان هیات موسس به عضویت بانك سرمایه‌گذاری توسعه زیرساخت آسیا (AIIB) درآید كه تابستان سال گذشته اساسنامه آن امضا شد. برآوردها نشان می‌دهد كه چنانچه طرح جاده ابریشم اجرایی شود ایران محل انتقال و گذر
۱۲ میلیون تن كالا در سال خواهد بود. «شی جین پینگ» رئیس‌جمهوری خلق چین پیش بینی كرده كه در مدت یك دهه از راه اندازی این مسیر، ارزش تجاری آن برای كشورهای قرار گرفته در این مسیر كه یكی از آنها ایران است به ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار برسد.
جاده گفت‌وگوی تمدن‌ها
در ماه‌های اخیر که توافق چند کشور از جمله قزاقستان، ترکمنستان و ایران برای بازگشایی مجدد مسیر ابریشم جدید چین نهایی شد، اولین کریدور ریلی راه ابریشم با رسیدن قطار پکن به تهران افتتاح شد که شامل ۳۲ دستگاه کانتینر کالای تجاری متنوع بود. احیا و گسترش راه ابریشم منافع بسیاری برای ایران به عنوان چهارراه ارتباطی و مسیری مطمئن بین شرق دور و آسیای میانه در بر دارد. این مسیر جدید به عنوان گذرگاهی تجاری مسیر ترانزیت بسیاری از کشورهای منطقه بوده و رشد اقتصادی ایران را تضمین می‌کند. جاده ابریشم، شاهراهی است که ایران را به اروپا متصل می‌کند و این اتفاق می‌تواند اقتصاد ایران را از بن بست خارج و به سمت توسعه و پیشرفت هدایت کند. این جاده علاوه بر پیشینه تاریخی خود، در روند پیشرفت تمدن جهان نقش مهمی ایفا کرده است و اهمیت این موضوع آنچنان است که در سال‌های اخیر از سوی سازمان یونسکو به «جاده گفت‌و‌گو» ملقب شده است.
دیدگاه تان را بنویسید