دلایل پر شدن شکاف هزینه و درآمد خانوارها

روزنامه آرمان؛ محمدصادق جنان‌صفت*: براساس گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار در سال ۹۴ مجموع کل هزینه ناخالص یک خانوار شهری ۳۵ میلیون و ۲۶۵ هزار و ۷۵ تومان و کل درآمدهای ناخالص آن ۳۵ میلیون و ۲۵۸ هزار و ۵۶۱ تومان بوده است.

شاید عده‌ای عقیده داشته باشند که با این شرایط، پولی برای پس‌انداز خانوارها باقی نمی‌ماند، اما باید توجه داشت که هزینه خرید مسکن، خودرو و... هم جزو هزینه‌ها محاسبه شده‌اند. نکته تازه‌ای که در این آمار نسبت به سال ۹۳ ملاحظه می‌شود، پر شدن شکاف بین هزینه‌ها و درآمدهای خانوارهاست و ما برای اولین بار در یک دهه اخیر شاهد از بین رفتن فاصله درآمدها و هزینه‌های خانوارها هستیم.

دلیل اصلی این موضوع را می‌توان مربوط به کاهش نرخ تورم در مدت اخیر دانست. از طرف دیگر درآمد خانوارها از طرق مختلف همچون فعالیت سرپرست خانوار در چند شغل و یا فعالیت همزمان چند نفر در خانواده، رشد داشته است. در گزارش روز گذشته بانک مرکزی نکته قابل توجه دیگری به چشم می‌خورد و آن کوچک شدن بعد خانوار است. به عبارت دیگر امروزه به طور میانگین ۳۸/۳ نفر خانواده‌های ایرانی را تشکیل داده‌اند. این امر نشان می‌دهد که خانواده‌ها به سمت تک فرزندی شدن پیش می‌روند که دلایل آن تفاوت دارد. برخی از خانواده‌ها به دلایل فرهنگی و اجتماعی از داشتن فرزند بیشتر اجتناب می‌کنند و دلایل اقتصادی و روانی هم می‌تواند در وقوع این اتفاق موثر باشد.

البته پژوهش‌ها نشان می‌دهد که میزان سواد زوجین هم نقش پررنگی در این زمینه دارد. از ۱۰ سال پیش از وقوع انقلاب اسلامی در ایران گام‌های موثری در زمینه افزایش سواد برداشته شد، اما اکنون که حدود ۳۸ سال از عمر انقلاب می‌گذرد ما هنوز به میزان قابل قبول سواد در سطح جامعه دست نیافته‌ایم. اکنون نرخ بی سوادی در کشور ما بالاست و علاوه بر آن، اگر افرادی را که فقط شش کلاس سواد دارند را جزو بی‌سوادها محاسبه کنیم، آمار مربوط به این موضوع در کشور اسفناک می‌شود. نکته دیگر در گزارش بانک مرکزی که توجه هر کسی را به خود جلب می‌کند، نرخ پایین استفاده از اینترنت در میان‌ شهرنشینان ایرانی است که بر این اساس ۹/۳۷ درصد خانواده‌ها از اینترنت بهره‌مند می‌شوند.

با توجه به اینکه بیش از ۱۰ سال است که ما قصد تشکیل دولت الکترونیک را داریم، ۹/۳۷ درصد استفاده از اینترنت نرخ پایینی به حساب می‌آید. همانطور که گفته شد مجموع کل درآمدهای ناخالص خانواده‌های شهری در سال گذشته ۳۵ میلیون و ۲۵۸ هزار و ۵۶۱ تومان برآورد شده است. بنابراین در شهرهای بزرگی همچون تهران، مشهد، اصفهان و مراکز استان‌ها درآمد ماهانه خانوارها حدود سه میلیون تومان رقم می‌خورد که با توجه به هزینه‌ها، درآمد کمی به نظر نمی‌آید.

به علاوه آنکه این رقم، میانگین درآمد دهک‌های ده‌گانه شهرنشینان است و کم‌درآمدترین و پردرآمدترین افراد در آن محاسبه شده‌اند. در شرایط کنونی می‌توان گفت که ۲۰ درصد دهک پردرآمد جامعه شهری در ایران حدود ۱۴ برابر کم‌درآمدها در ماه سود کسب می‌کنند و شکاف عمیقی بین دهک‌های پایین و بالای جامعه به وجود آمده است. حال باید منتظر ماند تا مرکز آمار ایران جزئیات این آمار را منتشر کند تا تحلیل‌های اساسی‌تر ارائه کرد. این شیوه آماردهی حدود ۴۰ سال است که در ایران استفاده می‌شود و احتمال خطا در آن به کمترین حد آن رسیده است. پس امید می‌رود با استفاده از این روش شکاف درآمدی جامعه هم برطرف شود.