شکلات‌ساز‌ها در منگنه احتکار و قاچاق

روزنامه آرمان امروز- حجت صالحی: هر چند وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید بازار شکر متعادل شده است، اما برخی گزارش‌ها از ادامه روند گرانی و کمیابی شکر در بازار حکایت دارد. در این میان، علاوه بر اینکه شهروندان عادی از نوسانات بازار شکر ضرر می‌بینند، صنف شیرینی فروش‌ها و کارخانه‌های تولید شکلات هم به مشکل برخورده‌اند. این در حالی است که این کارخانه‌ها علاوه بر زیان دیدن از نوسانات شکر با مشکل دیگری نیز دست و پنجه نرم می‌کنند: قاچاق شکلات خارجی به کشور. اواسط مرداد سال جاری بود که بازار شکر دچار نوسانات قیمتی شد و شاهد آن بودیم که این کالای اساسی تا حدودی کمیاب و حتی نایاب شد. همین کمیاب و نایاب شدن شکر باعث تغییرات در قیمت و میزان عرضه آن شد. کافی است به یکی از بنکداران سطح شهر مراجعه کنید تا اعلامیه های «شکر نداریم» آنها را ببینید. اگر شکری هم در یک بنگاه یافت شود، با قیمت هایی ارائه می‌شود که با شنیدن آن‌هاج و واج می‌مانید. البته برخی توزیع نشدن شکر دولتی را علت گرانی شکر می‌دانند و برخی دیگر وجود دلالان، واسطه گران و محتکران را دلیل این گرانی قلمداد می کنند. این در حالی است که ایران از جمله کشورهایی است که حجم زیادی از شکر را در داخل خود تولید می‌کند. حتی به گفته مسئولان بلند مرتبه وزات جهاد کشاورزی بیش از ۷۵ درصد شکر ایرانیان در داخل کشور تولید می‌شود. بر اساس گزارش سازمان کشاورزی آمریکا تولیدات ایران در سال‌ ۲۰۱۶ یک‌ میلیون و ۳۵۰ هزار تن برآورد شده که بر اساس این پیش‌بینی انتظار می‌رود مصرف شکر از ۲۰۵۰ تن به ۲۶۷۵ میلیون تن در سال جاری برسد که بیش از یک میلیون تن آن از طریق واردات برآورد می‌شود. آمارها نشان می‌دهد ایران از نظر تامین شکر مصرفی جامعه مشکلی ندارد، اما سوالی که همواره پیش می‌آید، این است که چرا قیمت این محصول استراتژیک همواره در نوسان است؟ قند و شکر از جمله پر‌نوسان ‌ترین محصولات بورس کشور طی دو سال اخیر بوده‌اند و با کاهش تورم در کالاهای مصرفی از دو سال قبل شرکت‌ های این صنعت که اغلب اهرم‌ های مالی و عملیاتی قدرتمندی در ساختار مالی خود دارند، مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند. باید توجه داشت که گرانی شکر فقط مربوط به این محصول نیست، بلکه بسیاری از صنایع را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به طور کلی، مصرف‌کنندگان اصلی قند و شکر در کشور خانوارها، کارخانه‌های شیرینی، کیک و شکلات‌سازی، کارخانه‌های نوشابه‌سازی و نوشیدنی‌ها، کارخانه‌های داروسازی، صنوف شیرینی‌پزی و مصارف دام و طیور هستند که مهم‌ترین‌ آنها را خانوارها و کارخانه‌ها تشکیل می‌دهند. بنابراین اگر شکر گران شود بسیاری از صنایع هم خود به خود دگرگون می‌شوند. این در حالی است که ایران یکی از پرمصرف‌ترین‌های شکر در جهان محسوب می‌شود. در این زمینه سرانه مصرف ایرانیان دو برابر بیشتر از استاندارد بین‌المللی برآورد می شود. احتکار موجب دگرگونی بازار شکر اگرچه در سال گذشته ۵/۱ تن شکر تولید و رکورد در این بازار شکسته شد، اما از هم گسیختگی بازار این کالا و افزایش بیش از هزار تومانی قیمت آن در دو ماه گذشته و به طور کلی تمام تابستان، نشان می‌دهد همچنان بازار ملتهب است. به نظر می‌رسد این التهاب مصنوعی است و عده ای می‌خواهند با این اقدام از طرفی قیمت ها را افزایش دهند و از طرفی دیگر مجوز واردات بیشتر شکر را از وزارت جهاد کشاورزی دریافت کنند. احتکار بهترین و به صرفه‌ترین کاری است که دلالان و واسطه گران انتخاب کرده اند. گفته شده احتکار شکر در انبارها یکی از عوامل اصلی این نابسامانی‌هاست که به گفته دبیر انجمن تصفیه کنندگان شکر این ادعا نادرست است. غلامحسین بهمنی با اشاره به اینکه کمبود عرضه در برابر تقاضا نوسانات اخیر بازار را رقم زده، اظهار داشت: واردات و عرضه شکر در بورس از سوی بازرگانی دولتی و انجمن قند و شکر انجام می شود و از آنجا که واردات دست بخش خصوصی نیست، احتکار شکر منتفی است. سوالی که مطرح می‌شود این است که اگر احتکار نیست پس چرا در بازار قند و شکر فروخته نمی‌شود؟ چرا شهروندان برای خرید شکر از هر مغازه ای دست خالی بازمی‌گردند؟ کافی است از مردم بپرسید در چند ماه اخیر توانسته اند قند و شکر خود را از بنکداران خریداری کنند یا خیر؟ بررسی های میدانی «آرمان امروز» نشان می‌دهد برخی بنکداران حتی چند کیلو قند و شکر را هم به مشتری نمی‎‌فروشند. به جز احتکار چه دلیل دیگری می‌توان برای گرانی عنوان کرد؟ ۶ ميليارد دلار شكر در کمتر از ۱۰ سال وارد شده است یکی دیگر از عواملی که بازار شکر را به مرز نابودی کشانده است، واردات بی‌رویه این محصول استراتژیک است. آمارها نشان می‌دهد در حالی که تعرفه واردات شکر سفید و شکر خام در نیمه نخست سال ۱۳۸۴ به ترتیب ۱۵۰ و ۱۳۰ درصد بوده، از آبان تا بهمن همان سال به ۵۰ و ۳۰ درصد رسیده است. این روند نزولی در ماه های بعد هم ادامه داشته است، به طوری که از بهمن سال ۸۴ تا فروردین سال ۸۵ به ۲۰ و پنج درصد و از فروردین ۸۵ تا آذر ۸۶ به ۱۰ و چهار درصد کاهش داشته است که کمترین تعرفه واردات در تاریخ قند و شکر ایران بوده است. این در حالی است که در همین سه سال ۴۴۰۴ تن شکر وارد ایران شده است. البته باید توجه داشت که در سال های ابتدایی دهه ۸۰ واردات به صورت دولتی انجام می‌شده، اما از سال ۸۴ به بعد سهم واردات شکر در بخش دولتی کاهش چشمگیری داشته است. واردات شکر در سال ۸۵ به بالاترین میزان خود یعنی ۲۵۲۷ هزار تن رسید که با توجه به میزان تولید داخلی ۱۲۵۸ هزار تن در سال مورد نظر میزان شکر وارد شده بیشتر از میزان مورد نیاز وارداتی بوده است. البته واردات شکر در سال ۹۱ حدود ۱۶۸۰ هزار تن بوده که پس از سال های ۸۵ و ۸۹ بیشترین میزان واردات در سال های اخیر بوده است. این در حالی است که تعرفه واردات بسیار بالای شیرینی شکلات باعث شده تا قاچاق این محصولات به حد بسیار زیادی افزایش داشته باشد. دبیر انجمن تولیدکنندگان بیسکوییت، شیرینی و شکلات می‌‎گوید: تعرفه واردات شیرینی و شکلات بین ۴۰ تا ۷۰ درصد است و این یکی از خواسته‌های ما از دولت است که شیرینی و شکلات قاچاق حداقل از فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای تحت نظارت دولت جمع‌آوری شود. بنابراین این موضوعات نشان می‌دهد که تعرفه کالاها نیز به سود و منفعت عده ای وابسته به قدرت تعیین می‌شود. افرادی که هر زمان بخواهند تعرفه ها را به پایین ترین میزان و حتی صفر می‌رسانند تا سود های میلیارد دلاری دریافت کنند، اما تعرفه برخی کالاها را به قدری بالا می‌برند که قاچاق آن محصول، بازار را دگرگون کند. این مساله نشانگر آن است که عده ای از التهاب بازار پول به جیب می‌زنند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد از ابتداي سال ۸۴ تا پايان سال ۹۳ بيش از شش ميليارد دلار شكر وارد ايران شده است كه رقمي قابل توجه است. اين ميزان ارز براي واردات ۸/۱۳۵۱۴ هزار تن شكر سفيد و خام از كشور خارج شده است. از طرفی ما شاهد آن هستیم که تولید داخلی میزان قابل توجهی از مصارف ایرانیان و همچنین صنایع مرتبط را تامین می‌کند و دیگر نیازی به واردات نیست. میزان واردات در حد بسیار پایینی به بازار لطمه نمی‌زند، اما حجم وارداتی که در بالا بررسی کردیم نشان می‌دهد این میزان برای تامین قند و شکر کشور نبوده و تنها برای نفع شخصی شخص یا اشخاصی بوده است. از طرفی دیگر باید به این موضوع توجه داشت که با توجه به تولید داخلی و واردات بی رویه ای که داریم چرا باز هم محصول شکر در بازار موجود نیست؟ با وجود آنکه وزارت جهاد کشاورزی عنوان می‌کند که بازار شکر متعادل است، پس چرا شکر در بازار نایاب است و اگر هم یافت شود با قیمتی بسیار بالا فروخته می‌شود؟