مناظره سرپایی«خادمی» درباره مدل جدید قراردادهای نفتی

خبرگزاری تسنیم: «هدایت الله خادمی» نماینده مردم ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی که صبح امروز به منظور حضور در نشست بررسی مدل جدید قراردادهای نفتی ایران به دانشگاه تهران آمده بود، پس از لغو برگزاری این نشست در هنگام خروج، در حیاط دانشگاه با عده ای از دانشجویان همکلام شد. همکلامی وی که یکی از منتقدان اجرای IPC است با دانشجویان و دیگر حضار، با سوال و جوابهایی در موضوع قراردادهای نفتی همراه شد و مناظره ای حدوداً سی دقیقه ای بین نماینده مردم در مجلس دهم و حضار شکل گرفت. متن این سوال و جواب در ادامه می آید. البته لازم به ذکر است که برخی حضار در محل، دانشجو بوده و برخی دانشجو نبودند و به خاطر علاقه شخصی به مسئله قراردادهای نفتی در دانشگاه تهران و جمع مناظره با دانشجویان حضور پیدا کرده بودند. از اینرو برخی سوالات را دانشجویان و برخی را دیگر حضار پرسیده اند. آقای خادمی، شنیده شده که مقام معظم رهبری فرمودند که تا IPC بر اساس منافع ملی اصلاح نشود به اجرا درنیاید. خادمی: بله، ایشان در سخنرانی های اخیر خود فرمودند که تا وقتی که این اصلاحات انجام نگیرد و این کار به‌معنای واقعی کلمه، مطابق منافع کشور نباشد این اتفاق نخواهد افتاد و این نوع قرارداد بسته نخواهد شد. مجلس هم پیرو همین فرمایش ایشان به موضوع مدل قراردادها ورود کرده و در حال بررسی آن هستیم. امروز هم قرار بود در دانشگاه تهران نشستی برگزار شود تا در این مورد صحبت کنیم، ما هم آمدیم اما متاسفانه با درهای بسته روبه رو شدیم. در مورد قراردادها هم مطمئناً تا نظر مقام معظم رهبری که همان اصلاح بر اساس منافع ملی است، تأمین نشود به اجرا گذاشته نمی شود. دولت اعلام کرد که 150 مورد اصلاح روی IPC انجام شده، کافی نیست؟ خادمی: آخرین بار دولت گفت که 150 مورد اصلاح انجام شده که تا آنجایی که من خبر دارم این ویرایش پنجاه و چهارم روی IPC بود. ببینید قرارداد چند صفحه ای 54 بار ویرایش می شود و آخرین تغییراتی که روی آن داده می شود می فرمایند که 150 مورد است، اگر واقعا منتقدین نبودند و این مدل قراردادی به اجرا می رفت چه اتفاقی می افتاد؟ به نظر من کلاً این قرارداد قابل اصلاح نیست، شما وقتی که می آیی یک قرارداد 30 ساله را منعقد می کنی و بعد قابل تمدید می شود و نوشته می شود اگر فناوری آمد می توانیم ادامه دهیم، این نوع نگرش و تنظیم قرارداد برای کشورهای تحت استعمار است، نه کشوری مستقل مثل ایران که در طی سالهای زیاد توانمندی هایی در صنعت نفت بدست آورده است. خب برای تأمین مالی است. وقتی ما نمی توانیم تأمین مالی پروژه های نفتی را انجام دهیم، بهتر نیست این نوع قرارداد اجرایی شود؟ خادمی: هیچ دلیلی ندارد که ما چنین کاری کنیم. ما نیاز به تأمین مالی داریم اما راه تأمین مالی IPC نیست. ما می آییم مالکیت خود را بر مخازن نفتی از دست می دهیم و سهمی 50 درصدی به شرکت های خارجی می دهیم بدون آنکه از آنها مالیات و عوارض بگیریم، هزینه ها را باز پس می دهیم، سود هم می دهیم، پاداش هم می دهیم و هیچ جای جریمه هم برای آنها دیده نشده، این همه امتیاز و نگاه یکطرفه، تا منابع مالی بیاورند؟ خب می توانیم همین منابع را شرکت های خودمان تأمین کنند. می توانیم از بازارهای مالی داخلی و خارجی تأمین کنیم و راههای متعددی برای تأمین مالی وجود دارد که مطمئنا IPC با ایرادات ساختاری که دارد، راه مناسبی برای تأمین مالی نیست. بگذارید به زبان ساده بگویم، اینکه ما مخازن نفتی داریم و نیاز به تأمین مالی دارد، مثل این می ماند که ما اتومبیلی داریم که برای حرکت نیاز به بنزین دارد، آیا برای تأمین بنزین می رویم از کسی بنزین بگیریم که بیاید باک اتومبیل ما را پر کند اما در عوض 50 درصد از مالکیت اتومبیل‌مان را به او بدهیم؟ بعد بخواهیم با اتومبیل‌مان برویم منزل، او بگوید نه من تصمیم ندارم چون بنزین را تأمین کرده ام شما به سمت منزل خود بروید، شما از مسیر دیگری بروید! آیا این منطقی است؟ شما معتقدید که کار با شرکت های خارجی خوب نیست؟ خادمی: چرا کار با شرکت های خارجی اگر با شرایط درست بیایند در کشور بد نیست. ما می گوییم ساختار IPC مشکل دارد. البته ساختار قراردادهای بای بک که پیش از این بود هم خالی از اشکال نبود اما ایرادات اساسی IPC را نداشت. ما تجربه کار با شرکت های خارجی در پروژه های نفتی و گازی کشور را داریم. پیش از این شرکت انی ایتالیا آمد و در ایران کار کرد و رفت. در همین فازهای پارس جنوبی پروژه هایی را در دست گرفت، انجام داد و رفت. شرکت استات اویل آمد کار کرد و رفت. ما ایرادی نگرفتیم. با شرکت توتال البته بحث های وجود دارد، از اشتباهاتی که در پارس جنوبی کرد تا در خارگ، رقم بسیار زیادی برای تعمیرات اساسی دکل های حفاری گرفت و بعد گفت که شما (ایرانی ها) بلد نیستید و رفت از شرکت های خارجی کسانی را آورد و بر سر پروژه گذاشت و رقم های زیادی برای بازسازی هر کدام گرفت و وقتی تحویل داد، این دستگاهها باز هم نیاز به تأمین قطعات داشتند. این هم نتیجه انتقال تکنولوژی. انتقال تکنولوژی در هیچ زمانی در ایران توسط خارجی ها انجام نگرفته، این انتقال تکنولوژی و فناوری که مرتب به عنوان تبلیغات کار می گویند، هیچ وقت صورت نگرفته و صورت نمی گیرد. اینکه توتال و شل و انی به عنوان شرکت های بزرگ سرمایه گذاری نفتی بیایند و مدیریت کارها را در دست بگیرند، کار را به شرکتهای خدمات رسان در پروژه های نفتی می دهند و هیچ الزامی در مدل جدید قراردادهای نفتی نیست که از شرکت های ایرانی برای کارهای خدماتی هم استفاده شود؛ می تواند سیمان کاری را به "شلم برجر" بدهد و دکل را از "سایپم" بیاورد و ... هیچ جا نمی تواند پیش بینی انتقال تکنولوژی صورت بگیرد. بحث از دست رفتن حق مالکیت در IPC چطور رخ می دهد؟ خادمی: وقتی نوشته شده اگر در مواردی به توافق نرسیم باید برویم در هیئت حل اختلافی در کشور انگلستان، این چه نوع حق مالکیتی است که ما نتوانیم تصمیم گیر باشیم و باید موضوع به هیئت حل اختلاف برود؟ همانطور که گفتم 50 درصد حق تصمیم گیری به شرکت خارجی داده می شود. این تمام مشکلات IPC نیست. مشکلات ساختاری این مدل قراردادی بسیار زیاد است. ما هیچ نیازی به اجرای چنین مدل قراردادی نداریم. در همه دنیا مرسوم است که برویم ببینیم چه مدل های قراردادی در نقاط مختلف دنیا اجرا شده و بهترین آنرا انتخاب کنیم. این مدل IPC یک مدل "من‌درآوردی" و معجونی از مدل های PS، بای بک، سرویس کانترکت‌ها و ... است که به نظرم نظرات شخصی است که در این الگو آمده و بر اساس آن داریم به عقب بر می گردیم. چرا ما باید چرخ را از اول تولید کنیم؟ خب برویم ببینیم در هر جای دنیا آنها که موفق بودند چگونه عمل کرده اند. از کشوری مثل نروژ الگو برداری کنیم. بهتر از نروژ می خواهیم کار کنیم؟ ما شرایطمان مثل نروژ است؟ نروژ چه الگویی دارد؟ خادمی: شرایط ما به مراتب بهتر از نروژ است. هزینه های ما به مراتب کمتر می شود و نیروی متخصص بیکار بسیاری داریم. نروژ سرویس کانتراکت ها را می آورد. مدیریت را خودش در دست می گیرد و خدمات را به شرکت های مختلف می دهد تا برایش انجام دهند و رقمی به آنها می دهد. کدام شرکت این آمادگی را دارد که اینکار را انجام دهد ؟ خادمی: مناطق نفت خیز جنوب. چرا تاکنون انجام نداده است؟ خادمی: خب باید به این شرکت اجازه دهند و بستر کار را برای این شرکت مهیا کنند. یعنی شما می فرمایید که مسئولان فعلی وزارت نفت خائن هستند که به شرکت های خارجی فضای کار می دهند به داخلی ها نمی دهند؟ خادمی: خیر، من کی گفتم که مسئولان ما خائن اند؟ من می گویم که باید رویکردها اصلاح شود. در یکی از مصاحبه های اخیر شما در سایتی این موضوع از زبان شما عنوان شده بود. خادمی: متأسفانه آن خبرنگار رعایت امانت نکرده بود و این اصطلاحات را خودشان به خبر اضافه کرده بودند که بعد به من گفت دبیرش اینکار را کرده که بعدا تماس گرفتیم و اصلاح شد. ما میادین مشترکمان توسعه پیدا نکرده، بهتر نیست برای توسعه آنها از خارجی ها استفاده کنیم. خادمی: در میدان فرزاد A ، دستگاه حفاری را زمان وزارت نفتی آقای قاسمی بر روی محل میدان در میان آبهای خلیج فارس بردیم، زمانی که ما اینکار را کردیم، عربستان در 2 هزار متری ما داشت با چهار دکل مستقر کرده کار حفاری را انجام می داد. عربستان به سرعت تعداد دکل هایش را به هشت دکل رساند اما آقایان که آمدند همان یک دکل ما را هم تعطیل کردند چرا که گفتند سریعا بروید پارس جنوبی. لایه نفتی ما برای چه دست نمی خورد و طرف قطری دارد از آن برداشت می کند؟ من می گویم خوب است که میادین مشترک توسعه یابند اما با ساز و کار درست. در IPC اولا میادین مستقل هم دیده شده، ثانیا میادین مشترک را هم باید با ساز و کار درست به شرکت های خارجی بدهیم. کما اینکه من معتقدم می توانیم میادین مشترک‌مان را هم با توان داخلی توسعه دهیم به شرطی که بسترسازی های لازم را انجام دهیم. جذب سرمایه خارجی هم کار بسیار خوبی است اما نه در قالب IPC. برای توسعه میدان فرزاد A مگر ما نیاز به فناوری جدید نداشتیم؟ خادمی: ما به کدام فناوری نیاز داریم؟ کدام فناوری را می خواستیم که برای توسعه این میدان نداشتیم؟ یعنی ما همه فناوری ها را داریم؟ خادمی: ما و همه نیازمند به روزسازی سطح تکنولوژی‌مان هستیم. کما اینکه من معتقدم چیزی نیست که ما در اکتشاف و تولید از میادین نداشته باشیم. اما به روز سازی تکنولوژی ها در بخشی از موارد که نیاز داریم با IPC محقق نمی شود. هیچ جای IPC الزام آور برای انتقال فناوری نیست. ما هم می توانیم با انعقاد قراردادهایی از فناوری شرکت های پیشرو خارجی استفاده کنیم، اما حرف ما این است که نباید برای این کار حاکمیت بر سر مخازن‌مان را به دست خارجی ها بدهیم. مگر پارس جنوبی را در سالهای تحریم با توان داخلی پیش نبردیم. قبل از آن مگر انی و توتال و استات اویل آمدند پروژه گرفتند کسی ایراد گرفت؟ حرف فقط و فقط بر سر مسائلی است که در IPC مطرح شده و حاکمیت بر سر مخازن نفتی و گازی خودمان را داریم به شراکت می گذاریم و این درست نیست. خزر را مگر ما ایرانی ها اکتشاف نکردیم؟ ما فناوری اکتشاف و توسعه در آبهای عمیق را داریم. شما چرا تا همین اواخر روی مشکلات قراردادهای نفتی صحبتی نکرده بودید؟ موضع گیری های شما ابعاد سیاسی دارد؟ یعنی علت آن، مخالف با مسئولان نفتی کشور است؟ خادمی: اولا که من سه سال است روی قراردادهای نفتی کشور دارم اظهار نظر می کنم و فقط به همین اواخر مربوط نمی شود. ثانیا اصلا من وارد مسائل سیاسی نمی شوم. برای من مهم نیست آقای احمدی نژاد رئیس جمهور باشد یا آقای روحانی. هر کسی که برای مردم کار کند محترم است. علت مخالفت من و کارشناسان دیگر با IPC مسائل فنی قراردادی و صنعت نفت است. زمانی که مدیرعامل شرکت حفاری هم بودم می گفتم که چرا شرکت های خارجی ها را آوردید به طوری که کارگرهای ساده را هم از چین و هند می آورند در حالی که ما اینهمه جوان بیکار داریم؟ من دانشجوی ارشد صنعت نفت هستم. من چهار سال خوزستان با این شرایط که می دانید درس خواندم که امروز در صنعت نفت کشور خودم مشغول باشم، چرا وزارت نفت به آمدن شرکت های خارجی فکر می کند اما به اینکه از جوان تحصیل کرده ایرانی در صنعت نفت استفاده شود توجهی نمی کند؟ خادمی: متأسفانه چندین روز است که شاهد این هستیم دانشجویان نخبه نفتی ما مثل کارگران ساده جلوی مجلس تجمع کرده اند که به مطالباتشان رسیدگی نمی شود. ما این انتقاد را به گوش مسئولان نفتی کشور رساندیم. اساسا یکی از انتقادها به IPC همین است که داریم پس از اینهمه سال فعالیت در نفت، کار را به خارجی ها می سپاریم در حالی که خودمان نیروی انسانی متخصص داریم، شرکت های توانمند داریم و به جای اینکه شرکت های خارجی را بیاوریم در کنار اینها، داریم می آوریم بر رأس امور یک پروژه تا به جای به کارگیری متخصصان داخلی، متخصصان شرکت های خارجی کار را در دست بگیرند. آن هم برای 30 سال. در مجموع ببینید مجلس به موضوع قراردادهای نفتی ورود کرده و تمام تلاشمان را می کنیم که آقایان را متوجه کنیم که مسیر اعتلای صنعت نفت از راه IPC نمی گذرد و اگر IPC با این شرایط اجرایی شود کشور ما دچار مشکلات بسیاری می شود.