موبایل‌های سفری که دیگر ارزان تمام نمی‌شود

خبرگزاری فارس: دوره آزمایشی طرح رجیستری گوشی موبایل از 3 مردادماه آغاز شده است. این مرحله شامل تست‌هایی در شبکه اپراتورهای موبایل به مدت 2 تا 3 هفته است و پس از آن در دوره 2 ماهه‌ای بدون دخالت مشترکان سخت افزار طرح در شبکه اپراتوری تست می‌شود که در نهایت شاید رجیستری با دخالت واقعی مشترکان موبایل از مهرماه اجرا شود. اخبار درباره آغاز این طرح تا دیروز ضد و نقیض بود تا اینکه وزیر ارتباطات رسما آغاز پایلوت رجیستری موبایل از 3 مرداد را اعلام کرد. پیش از این در حالی که ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز آغاز اجرای آزمایشی طرح از 3 مرداد را اعلام کرده بود وزارت ارتباطات به عنوان مسؤول اجرا و اطلاع‌رسانی این طرح، این خبر را رد کرد و به دلیل این تناقض گویی‌ها اخیرا کمیته اطلاع رسانی درباره این طرح تشکیل داده است. اگرچه موافقان و مجریان رجیستری می‌گویند مطالعات برای اجرای این طرح از یک سال و نیم پیش در حال انجام است، اما بنابر استدلال وزارت ارتباطات و بسیاری از منتقدان هنوز ابهامات بسیاری در این طرح وجود دارد که پیش از آغاز باید شفاف‌سازی و رفع شوند. بنابراین اکنون این طرح رسما آغاز نشده اما کسب اطلاع خبرنگار فارس، برای نخستین بار اطلاعات تازه‌ای را از ابعاد این طرح به دست می‌دهد که ابعاد متعدد طرح را نمایان می‌کند. پاسخ به اصلی‌ترین ابهام درباره رجیستری/ چگونه راه جعل IMEI مسدود می‌شود؟ در طرح فعلی رجیستری گوشی موبایل قرار است IMEI (شماره سریال) گوشی‌های وارداتی پس از ثبت در گمرک، به سامانه‌ای در وزارت صنعت منتقل و سپس به مسؤول اجرا (وزارت ارتباطات برای استفاده اپراتورها) ارسال شود. همچنین قرار است آنچه برای استفاده در اختیار اپراتورها قرار می گیرد برای جلوگیری از امکان جعل، شناسه‌ای ترکیبی باشد. این شناسه از ترکیب دو شناسه یکتای IMEI گوشی و شناسه یکتای سیم کارت (MSISDN) به علاوه یک شناسه دیگر برای موارد استثنا ساخته می شود. نخستین پرسش اسامی درباره رجیستری امکان تغییر IMEI است. در تجربه قبلی اجرای رجیستری در سال 85 بازار تعمیرکاران گوشی موبایل رونق گرفت زیرا آنها با تغییر IMEI گوشی‌های قاچاق به IMEI یک گوشی مجاز وارداتی، اقدام به فروش کالای قاچاق می‌کردند. در نتیجه این اقدام امکان پیگیری گوشی مسروقه نیز از بین می‌رفت زیرا در یک نمونه 120 هزار گوشی تنها با یک IMEI ثبت شده بود. در روش جدید، فرض بر این است که با جدیت در ثبت شماره سریال‌ها، تخلف ثبت سریال برای چند گوشی حادث نشود و در نتیجه استفاده از یک IMEI تنها برای یک گوشی امکان‌پذیر باشد. البته این بخش از استراتژی طراحان درباره راه‌حل «زیرمیزی» برای ثبت غیرقانونی IMEI گوشی‌های قاچاق در گمرگ یا سامانه وزارت صنعت تضمینی ندارد. اما طراحان طرح معتقدند حتی در صورت کمترین احتمال در جعل IMEI با شناسه ترکیبی متشکل از IMEI و MSISDN تغییر شماره سریال گوشی به تنهایی فایده‌ای نخواهد داشت. زیرا شبکه فقط به زوج معتبر سیم کارت و گوشی سرویس می دهد. مشتری چگونه اصالت گوشی را تشخیص می‌دهد؟ پرسش دیگر درباره تشخیص اصالت گوشی‌ توسط خریدار هنگام خرید است. در این طرح قرار است گوشی‌هایی که از مجاری قانونی وارد کشور نشده‌اند و به اصطلاح قاچاق محسوب می‌شوند فعال نشوند. در نتیجه تشخیص گوشی قانونی از قاچاق اهمیت پیدا می‌‌کند. اما تجربه شکست خورده طرح شبنم برای استعلام کالای اصلی از کالای قاچاق نشان داد استعلام پیامکی اصالت یک کالا هنگام خرید خیلی مؤثر نبوده است. در طرح فعلی رجیستری باز هم روش اجرا بر پایه استعلام پیامکی گذاشته شده است اما این بار منطق طراحان طرح این است که الزام بلااستفاده بودن گوشی قاچاق خریدار را ناگزیر به استعلام می‌کند. برای استعلام نیز چند روش کد دستوری و پیامک در نظر گرفته شده است. در این پیامک مشخصات دقیق گوشی شامل نام، برند و اصالت ورود ارائه می‌شود. طبق پیش بینی این طرح، فروشنده موظف است در آخرین مرحله (بعد از انتخاب نهایی مشتری) اجازه دهد مشتری سیم کارت در گوشی بگذارد و اصالت گوشی را استعلام کند و اگر قصد دارد همان سیم کارت را به گوشی جدید متصل کند، کد دستوری ثبت سیم کارت را ارسال کند. تکلیف خریدهای اینترنتی و هدیه/ فعال شدن گوشی قانونی هم مستلزم قرار دادن سیم‌کارت در گوشی است؟ تا این مرحله امکان جعل IMEI وجود ندارد و تردیدی در تشخیص اصالت گوشی نیست. اما این پرسش مطرح است که به دلیل استفاده از شناسه ترکیبی متشکل از IMEI و MSISDN آیا فعال شدن گوشی مستلزم قرار دادن سیم‌کارت در گوشی است؟ در این طرح پیش بینی شده که خریدار پس از حصول اطمینان از قانونی بودن گوشی، گوشی را خریداری می‌کند و پس از قراردادن سیم‌کارت، گوشی فعال می‌شود. در نتیجه خریدار الزامی برای سیم‌کارت انداختن هنگام خرید ندارد زیرا اصالت گوشی از قبل تأیید شده است. در خرید اینترنتی نیز فروشنده اینترنتی یک کد فعاسازی را پیش از دریافت کالا به مشتری ارسال می‌کند تا خریدار با یک سیم کارت کد فعالسازی را برای اصالت گوشی استعلام کند. در نتیجه برای خریدهای اینترنتی یا خریدهای هدیه مانعی ایجاد نمی شود و پس از خرید به محض انداختن اولین سیم‌کارت گوشی فعال خواهد شد. تکلیف گوشی‌های سفری از دیگر پرسش‌هایی که در وهله اول درباره این طرح به ذهن می‌رسد، تکلیف گوشی‌های سفری، میهمان و موارد مشابه است. بسیاری از مسافران کشورهای خارجی در بازگشت به علت تفاوت قیمت گوشی داخل و خارج، اقدام به خرید گوشی از خارج می‌کنند. در این طرح IMEI گوشی‌های سفری در پایانه ورودی ثبت می‌شود. در این دسته از گوشی‌ها، مسافر هنگام وارد شدن به کشور باید برای ثبت گوشی خود، هزینه ای بیش از هزینه رسمی واردات گوشی را پرداخت کند. همان طور که قبلا اشاره شد شناسه مورد استفاده اپراتورها قرار است از ترکیب دو شناسه یکتای IMEI گوشی و شناسه بین‌المللی مشترک موبایل MSISDN به علاوه یک شناسه دیگر برای موارد استثنا ساخته شود. یکی از کاربردهای این شناسه برای موارد استثنا گوشی‌های سفری است که نشان دهنده تفاوت ورود گوشی‌های سفری از گوشی‌های عادی است و البته هنوز مشخص نیست که چه شناسه‌ای از گوشی خواهد بود. تکلیف گوشی‌های میهمان یکی دیگر از نتایج تجریه رجیستری موبایل در سال 85 بلاتکلیفی گوشی‌های مهمان بود که گوشی‌های مسافران به ایران غیرفعال می‌شد. از برخی میهمانان نیز نمی‌توان توقع ارائه IMEI برای فعال سازی گوشی را داشت. در این طرح پیش‌بینی شده IMEI گوشی خارجی (ثبت نشده) روی MSISDN متعلق به خارج‌ (گوشی و سیم‌کارت هر دو خارجی باشند) بدون محدودیت سرویس دریافت کند تا مهمانانی که به ایران می‌آیند با مشکل موبایل مواجه نشوند. البته مدت زمان فعال بودن گوشی میهمانان خارجی در ایران از مدت زمان اقامت وی یا زمان روادید وی در ایران تبعیت می کند. *تکلیف گوشی‌های دو سیم‌کارت به دلیل استفاده از شناسه ترکیبی IMEI و MSISDN برای فعال شدن گوشی، تکلیف گوشی‌های دو سیم‌کارته از دیگر سوالات درباره این طرح است. اینکه دو سیم‌کارت با دو MSISDN متفاوت چگونه در گوشی فعال خواهد شد؟ در این طرح پیش بینی شده که در ترکیب IMEI و MSISDN ، یک MSISDN به عنوان اصلی و چند MSISDN فرعی (تا سقف 5 عدد) تعریف شود. با این کار امکان استفاده از چند سیم‌کارت برای یک گوشی فراهم است. فعلا محدودیت تعداد سیم‌کارت نهایی نشده است. تکلیف تعویض یا فروش گوشی‌ همچنین استفاده از شناسه ترکیبی IMEI و MSISDN برای فعال شدن گوشی، سوالی را درباره تعویض گوشی نیز مطرح می‌کند. اینکه پس از فعال شدن یک گوشی با یک سیم‌کارت، درصورت تعویض یا فروش گوشی صاحب جدید گوشی باید چه کند؟ در این طرح امکان تغییر MSISDN در ترکیب IMEI و MSISDN ثبت شده برای گوشی پیش بینی شده است. مشترک باید پیامکی برای این درخواست اعلام کند تا MSISDN سیم‌کارت خود را تعریف و در صورت درخواست MSISDN های فرعی را نیز ثبت کند. در هنگام فروش نیز فروشنده با ارسال پیامکی اعلام می‌کند که قصد واگذاری گوشی خود را دارد. اما این مراحل به این معنی است که هر سیم‌کارت برای فعال شدن در یک گوشی لازم است جزء سیم‌کارت‌های ثبت شده برای آن گوشی باشد که در نتیجه برای مواردی مانند تست یک سیم‌کارت کار پیچیده می شود. انگیزه تعرفه گمرکی برای قاچاق اما موضوع مهمی که حتی می‌‌تواند نتیجه این طرح را تغییر دهد تعرفه گمرکی واردات گوشی تلفن همراه است. در حال حاضر مجموع تعرفه رسمی واردات گوشی موبایل شامل 5 درصد تعرفه گمرکی و 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده است که با سایر هزینه‌ها تا 22 درصد نیز می رسد. بسیاری معتقدند حتی تعرفه‌ 15 درصدی نیز برای قاچاق انگیزه‌ساز است و باید تعرفه گمرکی به کمتر از 5 درصد کاهش یابد یا مالیات بر ارزش افزوده به جای واردکننده از عمده فروش اخذ شود. تاکنون درباره تعرفه گمرکی همزمان با اجرای رجیستری تصمیمی اتخاذ نشده است و این بخش از کار در ابهام است. هشدار به خریداران؛ بابت رجیستری شدن گوشی هزینه ای پرداخت نکنید شاید برخی فروشندگان گوشی و تجار از موقعیت بازار سوءاستفاده کنند و برای مثال با سوء استفاده از عدم آگاهی مشترکان هنگام فروختن گوشی از آنها هزینه رجیستر کردن، دریافت کنند. اما مردم مطلع باشند در هر مرحله‌ای از طرح رجیستری اخذ هر هزینه‌ای برای فعال کردن گوشی در شبکه غیرقانونی و بی فایده است. یادآوری مهم؛ گوشی های موجود در بازار و در اختیار مردم قاچاق نیستند بر این اساس تمام گوشی های موجود در بازار و در دست مردم تا پیش از آغاز رسمی طرح مجاز محسوب می شوند و حتی اگر گوشی آنها قاچاق وارد بازار شده باشد، مشکلی برای صاحب آن به وجود نمی آید، اما بعد از آغاز طرح مردم باید مراقب باشند اصالت گوشی خود را به روش های ذکر شده بررسی کنند.