ارز تک نرخی در چند قدمی بازار

روزنامه ایران: شمارش معکوس برای یکسان‌سازی نرخ ارز و رونمایی از قیمت واحد ارز آغاز شده است. درحالی که پیش از این بارها مسئولان بانک مرکزی یکسان‌سازی نرخ‌ها را وعده داده بودند ولی اخیراً رئیس کل بانک مرکزی با تأکید بیشتری اعلام کرد که درنیمه دوم امسال این هدف عملیاتی می‌شود. تمام شواهد و راهکارها نیز حاکی از حرکت به سوی این هدف دارد که تازه‌ترین گام آن با مصوبه بانک مرکزی برای ورود بانک‌ها به بازار ارز آزاد برداشته شد، مصوبه‌ای که روز یکشنبه ابلاغ شد تا ازاین پس بانک‌ها براحتی و براساس قانون بتوانند نسبت به خرید و فروش انواع ارز و حضور دراین بازار اقدام کنند.

مانند تمام تصمیم‌ها، این مصوبه نیز موافقان و منتقدانی دارد. درحالی که بسیاری از کارشناسان معتقدند که این مصوبه باعث شفافیت و ورود ارزهای پنهان به بازار رسمی است، برخی نیز از جمله محمد خوش چهره استاد دانشگاه تهران از چگونگی نظارت بر عملکرد بانک‌ها طبق تجارب گذشته نگران هستند تا مبادا سودجویی موجب بر هم خوردن نظمی شود که حدود سه سال بر بازار ارز حکمفرما شده است.

دیگر هیچ ارزی پنهان نمی‌شود

بها‌الدین حسینی هاشمی در گفت‌و‌گو با«ایران»، تصمیم اخیر بانک مرکزی برای ورود بانک‌ها به بازار ارز آزاد را تصمیمی بسیار درست، اما دیرهنگام توصیف کرد و گفت: دو نرخی بودن نرخ ارز تاکنون صدمات بسیاری به اقتصاد ایران وارد کرده و سوء‌استفاده‌ها و رانت‌های زیادی از این محل ایجاد شده است. وی افزود: این مصوبه یک گام بلند برای یکسان‌سازی نرخ ارز و دلیلی برای جدی بودن بانک مرکزی دراین مسیر است. این کارشناس بانکی درباره آثار ورود بانک‌ها به بازار ارز آزاد توضیح داد: با اجرایی شدن این تصمیم دیگر ارز قاچاق در کشور وجود نخواهد داشت و تمام کسانی که ارز در اختیار دارند براحتی می‌توانند ارز خود را به قیمت روز در بانک‌ها به فروش برسانند.

وی با اشاره به اینکه این اقدام باعث یکپارچه شدن ارز دولتی و خصوصی خواهد شد، ادامه داد: با ورود ارز آزاد متعلق به مردم و صادرکنندگان به شبکه بانکی در واقع ذخایر ارزی رسمی و قابل دسترس کشور افزایش می‌یابد. حسینی هاشمی همچنین با بیان اینکه درسال‌های گذشته شبکه بانکی از بازار ارز کنارگذاشته شده بود، گفت: زمانی که دارندگان ارز بتوانند براحتی و با قیمت روز ارز خود را به فروش برسانند بازار شفاف می‌شود و دیگر کسی ارز خود را پنهان نمی‌کند و همین موضوع باعث جلوگیری از سوءاستفاده‌ها می‌شود.

وی تأکید کرد: با این اتفاق و تک نرخی شدن ارز امکان گشایش حساب سپرده ارزی و دریافت سود برای دارندگان ارز فراهم می‌شود. ضمن اینکه معاملات آتی و همچنین سوآپ ارزی نیز ایجاد می‌شود به این معنا که دارنده ارزی که اکنون به ارز خود نیاز ندارد می‌تواند ارز خود را در بانک‌ها به فروش برساند و زمانی که به آن نیاز داشت آن را پس بگیرد. حسینی هاشمی درپایان درپاسخ به این سؤال که وضعیت صرافی‌ها چگونه خواهد شد؟ اظهارکرد: ورود بانک‌ها به عملیات ارزی به زیان صرافی‌ها تمام نخواهد شد و هر بخش وظایف خود را انجام خواهد داد.

اجرا به شرط نظارت و مدیریت بازار

محمد خوش چهره اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز در گفت‌و‌گو با«ایران» دو نوع دیدگاه درباره ورود بانک‌ها به بازار آزاد ارز مطرح می‌کند. به گفته وی دردیدگاه خوش بینانه این اقدام باعث شفاف‌سازی و بهبود عملکرد بازار ارز می‌شود ولی دردیدگاه واقع بینانه و براساس تجارب گذشته این مصوبه آثار مثبتی به همراه نخواهد داشت. وی توضیح داد: براساس تئوری و مدل‌های جهانی ورود بانک‌ها به بازار ارز اقدامی صحیح و درست است ولی درصورتی که نظارت کافی و دقیقی برعملکرد آنها نباشد این اقدام آثار منفی به همراه خواهد داشت. بنابراین دولت و بانک مرکزی باید درابتدا صلاحیت بانک‌ها از نظر توانمندی و سلامت را احراز کنند.

به گفته وی درشرایط نرمال و با نظارت دقیق اگر بانک‌ها عملیات ارزی انجام دهند، تمام عملیات غیرشفاف و رانت از بین می‌رود. به دلیل اینکه صرافی‌های مجاز فعالیت محدودی دارند، بانک‌ها می‌توانند دراین زمینه کمک خوبی برای تقویت بازار ارز باشند. این استاد دانشگاه ادامه داد: اما درشرایطی که نظارت کافی برعملکرد بانک‌ها وجود نداشته باشد، تجربه نشان داده است که بانک‌ها برای کسب سود وارد جریانی می‌شوند که به نفع بازار نیست. وی با اشاره به اینکه اگر در سال‌های اخیر نظارت و کنترل دولت بر بازار ارز نبود به طور قطع نرخ ارز بیش از ارقام فعلی بود، اظهارکرد: این نگرانی وجود دارد که ورود بانک‌ها باعث برهم خوردن ثبات و نظم بازار ارز شود. خوش‌چهره درپایان خاطرنشان کرد: نظارت دقیق، مدیریت بازار و سلامت بازیگران مهم ترین کلید واژه‌های کنترل بازار ارز است.

یکسان‌سازی نرخ ارز در آستانه اجرا

وی درگفت‌و‌گو با «ایران» گفت: درسال‌های 1390 و 1391 به دلیل شرایط خاص به وجود آمده بانک‌ها درکنار خانوارها برای کسب سود به خرید و فروش ارز در بازار آزاد رو آوردند و بازار ثبات و نظم خود را از دست داد و برهمین اساس بانک مرکزی فعالیت آنها را محدود کرد. وی ادامه داد: اما درشرایط حاضر که منابع ارزی بیشتر و بازار از ثبات بهتری برخوردار است ورود بانک‌ها به این بازار موجب عملکرد بهتر آن می‌شود. وی با اشاره به اینکه تصمیم بانک مرکزی برای وارد شدن بانک‌ها به بازار ارز تصمیم درست و منطقی است، افزود: مگر اینکه درآینده شرایط بازار تغییر کند یا منابع ارزی محدود شود که دراین صورت بانک مرکزی به طور قطع درتصمیم خود تجدیدنظر خواهد کرد.

ندری درخصوص ضرورت نظارت برعملکرد بانک‌ها در بازار ارز توضیح داد: به طور حتم بانک مرکزی ابزارهای نظارتی را دراین بخش پیش‌بینی کرده است ولی به نظر می‌رسد بانک‌ها مانند سال‌های گذشته انگیزه‌ای برای سفته بازی دراین بازار نداشته باشند. مهم ترین اقدامی که دراین شرایط باید انجام شود این است که اجازه ندهیم اقتصاد ملی از تعادل و وضعیت نرمال خود خارج و منابع به سمت سفته بازی هدایت شود. این کارشناس اقتصادی در ادامه با اشاره به تأثیر این اقدام در یکسان‌سازی نرخ ارز اظهارکرد: این مصوبه بانک مرکزی گام بزرگی در جهت تک نرخی کردن ارز است و درصورت ثبات شرایط به نظر می‌رسد وعده یکسان‌سازی نرخ ارز در نیمه دوم سال‌جاری محقق شود.

به گفته وی دراین بخش بانک مرکزی استراتژی صحیحی به کار گرفته و با کمترین هزینه یکسان‌سازی نرخ ارز عملیاتی می‌شود. ندری خاطرنشان کرد: تاکنون دو بار یکسان‌سازی نرخ ارز را یک بار در دهه 70 و بار دیگر در ابتدای دهه 80 شمسی تجربه کرده‌ایم که بار نخست ناموفق ولی بار دوم موفقیت‌آمیز بود و می‌توان از این تجارب در جهت یکسان‌سازی دائمی ارز بهره برد.