«طرح تحول اقتصادی» ناپخته‌‌ شاهزاده‌ خام سعودی

خبرگزاری فارس: «عبدالباری عطوان»، نویسنده و تحلیلگر برجسته جهان عرب و سردبیر روزنامه «رأی الیوم» چاپ لندن، طی یادداشتی به ارزیابی مصاحبه شبکه خبری سعودی «العربیه» با «محمد بن سلمان»، جانشین ولی‌عهد عربستان پرداخت که در آن، بن سلمان از راهبردهای جدید حکومت عربستان در حوزه‌ها و سطوح مختلف این کشور و دیدگاهش به آینده اقتصادی عربستان با از بین بردن تمرکز بر درآمدهای نفتی پرده‌برداری می‌کند. عطوان در این‌ خصوص با بیان اینکه دو مصاحبه‌ اخیر بن سلمان با شبکه العربیه را دنبال کرده، می‌نویسد: شاهزاده سعودی به ظاهر با اعتماد به نفس نشان می‌دهد و به سوالات از پیش مطرح شده براحتی پاسخ می‌گوید، در غیر این صورت بویژه در صورت پخش مستقیم، حقایق دیگری برملا می‌شد. مهمترین مطالب مطرح شده توسط بن سلمان در برنامه «چشم انداز عربستان 2030» فروش حداقل 5 درصد از سهام «آرامکو»، پروتمندترین شرکت نفتی جهان و ایجاد صندوق ذخیره ارزی با قدرت سیطره و کنترل 10 درصد از قدرت سرمایه گذاری جهان بود. بن سلمان برای اولین بار افشا کرد که عربستان سومین بودجه نظامی جهان را دارد و تلاش خواهد کرد، 50 درصد از نیازهای نظامی کشورش در داخل تامین شود که ترسیم کننده شکل قراردادهای آتی عربستان با کشورهای غربی با تاکید حضور و فعالیت آنها در داخل این کشور است. جانشین ولی‌عهد عربستان همچنین از افزایش پذیرش حجاج از 8 میلیون نفر کنونی به 30 میلیون نفر تا سال 2030 خبر داد که درآمد مالی هنگفتی برای حکومت سعودی ایجاد خواهد کرد و موجب کاهش میانگین بیکاری در این کشور از 11.6 درصد به 7 درصد خواهد شد. * * * عطوان بر این باور است که دیدگاه‌های بن سلمان که از آنها به عنوان نقشه راه آینده عربستان یاد کرده، ظاهری «پر زرق و برق» روی کاغذ یا حین پخش از تلویزیون دارد، اما در این تردید نیست، عملی کردن این تئوری‌ها با موانع بسیاری مواجه است و همین موجب می‌شود تا نتایج حاصله، همانند دیدگاه‌های نظامی بن سلمان در یمن و سوریه بسیار متفاوت باشد. دیدگاه‌های بن سلمان شاید اگر قبل از ورود عربستان به جنگ‌های کنونی منطقه‌ای مطرح می‌شد، زمینه‌های رشد و پیشرفت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی عربستان در داخل را ایجاد می‌کرد، با وجودی‌که در آنها نشانی از اصلاحات سیاسی مشاهده نمی‌شود، اما در شرایط کنونی نمی‌تواند راهگشا باشد. نکته قابل تامل در اظهارات بن سلمان وجود برنامه‌های دقیق و ایجاد تغییرات گسترده در بخش‌های مختلف حکومتی مانند دستگاه قضایی و امنیتی در چارچوب رسیدگی به وضعیت عدالت اجتماعی و مبارزه با فساد است، اما به نظر می‌رسد، جانشین ولی‌عهد عربستان همچون اسلاف خود «زنان» در جامعه را نادیده گرفته و هیچ اشاره‌ای به آنها و نقشی که در جامعه دارند، نمی‌کند. همچنین بن سلمان دیدگاه‌های خود را با تاخیر ارائه کرد، چون این دیدگاه‌ها پس از کاهش 70 درصدی قیمت نفت مطرح شد که کاهش ذخایر ارزی عربستان از 732 میلیارد دلار به 611 میلیارد و بروز بحران بی‌سابقه کسری بودجه در این کشور را به دنبال داشت. از سویی درست است که فروش 5 درصد از سهام شرکت آرامکو رقم بسیار ناچیزی از منظر برخی از تحلیلگران عربستانی است، اما سوال این است که چه کسی ضامن عدم فروش مجدد بخش‌هایی دیگر از سهام این شرکت در چارچوب روند خصوصی سازی جهت تامین نیازهای مالی ریاض و تامین بودجه صندوق پیشنهادی شاهزاده سعودی در آینده است؟ بن سلمان در طول مصاحبه خود همواره مردم عربستان را دغدغه اصلی خود عنوان و بر تامین رفاه جامعه تاکید کرده است و این فی نفسه امری قابل تحسین است، اما نباید این دیدگاه برای ارزیابی و بحث و مناقشه در ابتدا به تحلیلگران و کارشناسان امور اقتصادی عربستان عرضه شود. عطوان می‌افزاید: حکومت عربستان روز دو‌شنبه (دیروز) بدون هیچ‌گونه بحث و مناقشه‌ای طرح تحول اقتصادی بن سلمان را تصویب کرد، برای اطلاع از دیدگاه‌ها و نظرات کارشناسان و تحلیلگران صفحات اجتماعی فعال در فضای مجازی را رصد کردم، تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها و اظهار نظرها انگشت شمار بودند و اینگونه به نظر می‌رسید که از بیان هرگونه دیدگاهی اجتناب شده بود. در حالی‌که موضوعات و دیدگاه‌های مطرح شده توسط بن سلمان نیازمند مناقشه و ارزیابی است، چون قضایا و موضوعات بسیار حائز اهمیت و خطرناکی را شامل می‌شود تا از بازتاب‌های ویرانگر و خطرناک آن بر عربستان بکاهد، به ویژه آنکه طرح بن سلمان تنها بازتاب داخلی نخواهد داشت، بلکه آثار آن همانند اقدام نظامی در یمن آثاری منطقه‌ای برجا خواهد گذاشت. در این راستا اولین گامی که لازم است، برداشته شود، تمرکز بر نحوه ریشه کن‌سازی فساد و مقابله با آن در کشور عربستان است و صرف اکتفای محمد بن سلمان به بیام این گفته که موضوع فساد در کشور، مسئله‌ای نسبی است، نمی‌تواند، راهگشا باشد.