تورم چگونه محاسبه می شود؟

خبرگزاری میزان: استانداردهای جهانی، مرجع محاسبه و اعلام نرخ تورم بانك مركزی است. در بانك مركزی ايران اداره آمارهای اقتصادی مسوول اين امر است. نرخ تورم از طريق محاسبه قيمت هفتگی، ماهانه و سالانه يك سبد كالای پايه حاصل می شود. اين سبد كه به عنوان سبد پايه و شاخص كالا شناخته می شود، هر چند سال يك بار مورد بازنگری قرار مي‌گيرد. تدوين اين سبد از سال 1338 آغاز شد و آخرين بار در سال 1383 با در برداشتن 359 قلم كالا و خدمات در 75 شهر منتخب كشور و در 12 گروه كالايی مورد استناد قرار گرفت. با اين حال، ارقام به دست آمده از حاصل اين سبد كالايي در 3 شيوه كه هر كدام يك مقطع زمانی خاص را نشان می دهند، مورد تجزيه و تحليل قرار می گيرند و اتفاقا اختلافات ارقامی و گزارشگری رقم تورم دقيقا از همين نقطه آغاز می شود؛ چرا كه هر كس يك روش از اين روش‌های محاسباتی را كه واجد و بيانگر كمترين نرخ تورم است، انتخاب و به مخاطبانش اعلام می كند. بر اساس این گزارش در محاسبه نرخ تورم 3 روش داريم؛روش اول، محاسبه تغيير نقطه به نقطه نرخ تورم است. يعنی مثلا گفته مي‌شود نرخ تورم در ارديبهشت ماه 93 در مقايسه با ارديبهشت ماه 94 چه تغييری كرده است. روش دوم محاسبه تغيير ماه به ماه است يعنی نرخ تورم ارديبهشت ماه 93 در مقايسه با فروردين 93 چگونه بوده است. اما در روش سوم متوسط 12 ماه سال است. به اين صورت كه گفته شود نرخ تورم در 12 ماهه منتهی به ارديبهشت 95 در مقايسه با 12 ماهه منتهي به ارديبهشت 94 چقدر بوده است. نا گفته نماند در علم اقتصاد، متداول‌ترين و در عين حال صحيح‌ترين راه محاسبه نرخ تورم متوسط 12 ماهه است؛ چرا كه شاخص‌هاي ديگر چون يك مقطع زمانی خاص و كوتاه در حد يك ماه را می بينند، قابل تعميم به يك سال نيستند و نمی توان كل 12 ماه را با آن نگاه كرد. البته تورم انواع مختلفی هم دارد که برخی از آنها را در این گزارش بررسی می کنیم. تورم مطلق و شبه تورم نوع اول، وقتی پدید می‌آید که در یک جریان بهبود دوره‌ای، افزایش در تقاضاهای پولی برای کالا تا حدی به صورت هزینه‌ها، منجر به افزایش اشتغال و بازده واقعی کالاها شود و تا اندازه‌ای نیز بها و هزینهٔ تولید یک واحد از کالا را بالا برد. نوع بعدی هنگامی پدید می‌آید که «افزایش در مقدار تقاضای موثر، موجب افزایش بازده نشده و تماماً خود را در افزایش هزینه هر واحد تولید منعکس می‌سازد که کاملاً متناسب با افزایش در تقاضای موثر است. تورم حاد اغلب تعیین درجه یا میزان تورم مفید واقع می‌شود. بدین ترتیب «تورم حاد» (برخی اوقات تورم مهارناپذیر) واژه‌ای است که دربارهٔ تجاربی چون تجربهٔ آلمان در سال‌های ۱۹۱۹-۲۳ بکار می‌رود. می‌توان تورم حاد را وضعیتی تعریف کرد که در آن افزایش مدام قیمت‌ها انتظار افزایش باز هم بیش تر را پیش می‌آورد به نحوی که جوش و خروش برای کالاها وضعیتی را پدید می‌آورد که پایان آن سقوط کامل پول است، در حالت تورم حاد سرعت گردش پول نقش مهمی ایفا می‌کند و به آن چنان سطحی ارتقا می‌یابد که واحد پول نخست نقش خود را به صورت ذخیره ساز ارزش و بالاخره ضابطهٔ تعیین ارزش و واسطهٔ مبادله از دست می‌دهد. «تورم خزنده» از سوی دیگر، افزایش تدریجی اما دائمی هزینه‌ها و قیمت‌ها را می‌نمایاند که کم و بیش به وسیلهٔ سیاست‌های پولی و مالی با آن برخورد می‌شود. تورم آشکار و نهان تجربهٔ کنترل‌های فوری که معمولاً در زمان جنگ و نیز بلافاصله بعد از آن اعمال می‌شوند، منجر به ایجاد تمایز بین «تورم نهان» و «تورم آشکار» شده‌ است. بدین ترتیب «مشخصهٔ وضعیت تورم نهان این است که قیمت‌ها و احتمالاً نیز حقوق‌ها از طریق اعمال کنترل‌های مستقیم ثبت می‌شوند، حال آن که در وضعیت تورم آشکار چنین کنترل‌هایی اعمال نمی‌شود. آنچه مسلم است نرخ تورم يكی از مهم‌ترين شاخص‌های اقتصادی كشور بوده كه دقت در اعلام آن به تامين منافع ملي اقتصادی منجر می شود.