هجوم زیرپوستی کلاهبرداران به بازارکار

مهر: هر روزه هزاران نفر در جستجوی کار هستند و تلاش می کنند کانال های گوناگونی را برای یافتن یک فرصت شغلی امتحان کنند. کارجویان در ایران معمولا از طریق دوستان و آشنایان، آگهی های مطبوعاتی، فضاهای مجازی، دفاتر کاریابی و مراجعه مستقیم به کارفرمایان جستجوی شغل را انجام می دهند. در این رهگذر، عده ای هم نشسته اند تا از فرصت پیش آمده کمال استفاده را بُرده و بیکاران را سرکیسه کنند. برخی با دادن وعده های دروغین از مردم پول می گیرند، برخی آنها را به جاهایی معرفی می کنند که می دانند شغلی از آن بیرون نمی آید، اما پول دریافت می کنند و برخی نیز در مسیر کارجویان دام می گذارند تا آنها با پای خود به آنجا بروند. تَله‌های شغلی پیش پای جوانان متاسفانه باید گفت قواعد روشنی در بازار کار ایران وجود ندارد و خیلی تعاریف روشنی از نحوه فعالیت در این بازار نداریم. افراد می توانند به آسانی از یک شغل به شغلی دیگر بروند، چند جایگاه شغلی را اشغال کرده و کسب درآمد کنند؛ اما آن یکی حتی فرصت دستیابی به یک موقعیت شغلی را هم نداشته باشد. برخی در موقعیت هایی قرار می گیرند که می توانند از آن استفاده کرده و پول خوبی در بیاورند و برخی نیز به هر دری می زنند دریغ از باز شدن یک در. بنابراین تقریبا باید گفت چیزی با عنوان عدالت در اشتغال در بازار کار ایران تعریف نشده و اساسا سیاست گذاران به چنین موضوعی فکر هم نکرده اند و افراد می توانند بسته به موقعیت، جایگاه، رانت، برخی البته با مهارت و تخصص خود و بسیاری نیز با شانس و اقبال به مشاغل گوناگون وارد شوند. تنها در مواردی برخی مباحث درباره لزوم ساماندهی چندشغله ها مطرح می شود و در حد تعارف و شعار باقی می ماند. اینگونه نیست که مکانیزم های بازار کار در ایران اجازه ورود افراد به شغل های دوم تا چندم را به افراد ندهد، در حالیکه بسیاری هنوز در جستجوی شغل اول خود هستند. اساسا چنین مباحثی که نیازمند داشتن بانک های اطلاعاتی دقیقی است که تمامی تحرکات شغلی افراد را رصد کند در ایران مطرح نیست و دولت ها در دستیابی به بسیاری از اطلاعات ضروری تر و ابتدایی تر هم مانده است. در کنار این، یک بخش بازار کار این است که افرادی با عناوین پاره وقت در حوزه هایی وارد می شوند و کسب درآمد می کنند. این کار نه تنها در ایران، بلکه در تمامی بازارهای کار دنیا ممکن است انجام شود و فی نفسه چیز بدی نیست و با مسائل عنوان شده پیش از این تفاوت دارد. البته در ایران ممکن است برخی بتوانند از طریق رانت هایی که دارند در موقعیت هایی قرار بگیرند که شایسته آن نیستند. در ایران نه تنها مشاغل پاره وقت اساسا به رسمیت شناخته نمی شوند، بیمه ندارند، کارفرمایان از اصول قانون کار پیروی نمی کنند و در بسیاری از موارد ممکن است حق و حقوق نیروی کار پاره وقت نیز رعایت نشود؛ بلکه بسیاری از پاره وقت ها نیز چنین حقوقی را برای خود قائل نیستند! گمشده‌ای به نام عدالت شغلی تنها در ماده ۳۹ قانون کار درباره مشاغل پاره وقت آمده است: مزد و مزاياي كارگراني كه به صورت نيمه وقت و يا كمتر از ساعات قانوني تعيين شده به كار اشتغال دارند، به نسبت ساعات كار انجام يافته محاسبه و پرداخت مي‌شود. با این وجود بازار مشاغل پاره وقت در کشور ما بیشتر شبیه بازاری بی قانون و آشفته است که ورود به آن می تواند با ریسک و مخاطره فراوان برای افراد همراه باشد. ممکن است بسیاری از این نوع اشتغال سود ببرند و از آنسو بسیاری نیز به حق و حقوق قانونی خود نرسند. برخی ممکن است در دام کلاهبرداری های فضای مجازی بیافتند و با وعده شغل یابی زیان مالی ببینند، اما برخی هم به واسطه تخصص و مهارتی که دارند قادر به یافتن کانال هایی برای انجام کار پاره وقت و کسب درآمد هستند. به صورت کلی، کار پاره وقت در ایران به دو منظور انجام می شود. ابتدا افراد با نگاه تقویت کسب درآمد ماهیانه خود اقدام به مشاغل پاره وقت می کنند که ممکن است این گروه آسیب کمتری از این بازار ببینند و اتفاقا درآمدهایی هم داشته باشند. ولی گروه دوم که کارجویان بیکار هستند، در این مسیر آسیب بیشتری خواهند دید. اغلب آنها به امید ورود موقت به بازار کار برای یافتن یک سکوی پرش به شغل مناسب تر در این کارها وارد می شوند که ممکن است در دام کلاهبرداری و سودجویی ها نیز بیافتند. گشتی در دنیای مجازی نشان می دهد که این فضا پُر است از تبلیغات اغراق آمیز درباره مشاغل پاره وقت و دعوت از افراد برای ورد به آن شغل ها. این شبکه های مجازی که نظارتی هم بر کارشان نیست فرصت های شغلی فراوانی از استخدام برنامه نویس کامپیوتری گرفته تا گرافیست، بازاریاب آقا و خانم، کارشناسان رشته های مختلف، پشتیبانی شبکه، مدیر فروش، کمک حسابدار، کارمند فروش و ... را معرفی می کنند که اطلاعی هم از صحت و سقم ادعاهایشان در دست نیست. تبلیغات اغراق آمیز شغل در فضای مجازی حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با مهر با بیان اینکه معنای مشاغل پاره وقت در ایران کلی و مبهم است گفت: معنای ذاتی مشاغل پاره وقت در تعریف اشتغال و بازار کار ایران وجود ندارد و تعاریف موجود نیز استاندارد نیست. معمولا به کسی باید بگویند که شغل پاره وقت دارد که زیر ۴ ساعت در روز کار کند. این کارشناس بازار کار اظهارداشت: با این وجود، افرادی هستند که به دلیل نیاز به کار از آنها سوء استفاده می شود و افراد تا ۱۲ ساعت هم در روز کار می کنند اما از مزایای حمایتی قانون کار بی بهره اند و به آنها پاره وقت می گویند. اینها دلایل سودجویی و فرار برخی کارفرمایان از مسئولیت هایشان را می دهد. حاج اسماعیلی خاطرنشان کرد: معمولا سوء استفاده از افراد در مشاغل پاره وقت در کارگاه هایی صورت می گیرد که کوچک و خُرد هستند و نظارت های کافی بر عملکرد آنها وجود ندارد. البته چون بیش از ۵۰ درصد کل مشاغل بازار کار ایران در واحدهای کوچک است، بنابراین نظارت در این بخش بسیار حائز اهمیت است و احتمال بروز تخلفات فراوانی نیز وجود دارد. وی تاکید کرد: در بین مشاغل پاره وقت آنهایی که خارج از ساعات کار می کنند و به صورت پروژه ای فعالیت دارند اوضاع بهتری دارند که البته درصد آنها در ایران کم است. اگر بتوانند سیستم ساعت مزدی را به کارمزدی تغییر دهند، بخشی از مسائل مشاغل پاره وقت حل می شود و افراد تنها برای کاری که انجام می دهند حقوق می گیرند نه برای ساعت حضور. این کارشناس بازار کار گفت: شغل پاره وقت باید بتواند متناسب با کاری که طی آن انجام می شود از مزایای قانون کار بهره مند شود. معمولا قانون کار درباره مشاغل پاره وقت در ایران انجام نمی شود که تبعات بعدی نپرداختن مالیات و بی اعتنایی به قوانین موجود در بازار کار را به دنبال خواهد داشت.