انتقال آب از ایران به 5 کشور

مهر: مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی مفصل به موضوع بحران آب در جهان و چالش های پیش روی این مسئله در ایران پرداخته است. در بخشی از گزارش این مرکز آمده است: به ازای افزایش 2 تا 3 درجه سانتیگراد دما حدود 10 درصد منابع آب در دسترس کاهش پیدا می کند. کاهش ذکر شده بدون لحاظ کردن افزایش نیازهای بخش های مخلتف است و در واقعیت منابع در دسترس کاهش بیشتری خواهد داشت. تحت این شرایط علاوه بر تغییرات در دما، میزان بارش سالیانه بین 10 تا 25 درصد و حتی بیشتر در مقیاس ماهیانه تغییرات خواهد داشت. ترکیب اطلاعات حاصل از پیش بینی تغییرات اقلیم و میزان آب در دسترس به ازای هر نفر می تواند اطلاعات مفیدی از مناطق آسیب پذیر و تخمینی از میزان آسیب پذیر را به دست دهد. شاید بتوان گفت که مهم ترین اثری که تغییرات اقلیم بر منابع آب دارد عبارت است از افزایش عدم قطعیت در تامین و مدیریت آب بارش، رواناب، خشکسالی و سیل که همگی پدیده هایی طبیعی هستند و به نوعی می توان آنها را به عنوان متغیرهای تصادفی در نظر گرفت. از سویی، میزان آسیب پذیری منابع آب تابع عوامل متعددی است که از این میان می توان به شرایط اقتصادی و سیاسی، میزان آب در دسترس و میزان مشترک بودن منابع آب اشاره کرد. مصرف بالای آب در برخی از کشورها می تواند به دلیل کمبود ذاتی منابع آب با استفاده بیش از حد از آنها باشد که در هر حالت می تواند به مناقشه منجر شود. در گزارش این مرکز به وضعیت رودخانه های مرزی کشور نیز پرداخته شده است. در این بخش، حجم آب های خروجی از رودخانه های مرزی کشور حدود 10 میلیارد متر مکعب و حجم آب های رودخانه های ورودی به کشور نیز بین 5 تا 10 میلیارد مترمکعب برآورد می شود که 2 میلیارد مترمکعب آن از مرزهای شرقی و مابقی از مرزهای شمال غربی وارد کشور می شود. بر پایه این گزارش، در ایران حدود 5000 رودخانه کوچک و بزرگ وجود دارد که برخی از آنها دائمی و برخی فصلی هستند و از این تعداد 17 رودخانه بیش از 300 کیلومتر طول دارد. رودخانه های مرزی ایران حدود 89 رودخانه است که شامل 17 رودخانه مشترک با کشورهای همجوار، 4 رودخانه ورودی و 68 رودخانه خروجی است. 4 رودخانه ورودی به کشور عبارتند از ارس و اترک در شمال ایران که از ترکیه و ترکمنستان سرچشمه می گیرند و دو رودخانه هریر رود و هیرمند در شرق کشور که سرچشمه آنها افغانستان است. رودخانه های خروجی ایران نیز شامل 14 رودخانه هستند که آب حدود 50 رودخانه فرعی را مستقیما به دریای خزر می ریزند. همچنین 6 رودخانه به رود ارس می ریزند که از مهم ترین آنها رودخانه زنگمار است. 9 رودخانه دیگر در شمال غربی و شمال شرقی کشور با کشورهای آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان می ریزند که مهم ترین آنها رودخانه اترک با آبدهی متوسط سالیانه 250 میلیون متر مکعب است. 2 رودخانه لار، پیران و روتگ نیز حدود 50 میلیون متر مکعب آب را از ایران به پاکستان جاری می کنند. 12 رودخانه هم آب های حوضه آبریز خلیج فارس را به خلیج فارس و هورالعظیم جاری می سازند. 3 رودخانه باهو، میناب و کاجو با آبدهی سالیانه حدود 1 میلیارد متر مکعب آب های حوضه آبریز دریای عمان را به این دریا می ریزد. گزارش مرکز پژوهش ها حاکی است 18 رودخانه نیز از غرب کشور به سمت عراق جاری می شوند. در میان کشورهای همسایه ایران با کشور عراق دارای بیشترین پیوند توپوگرافیکی و تداخل حوضه آبریز از نظر جریانات آب های سطحی است و به علت قرار گرفتن ایران در بالادست و داشتن موقعیت کوهستان، سالیانه میلیاردها مترمکعب آب به کشور عراق جریان می یابد.