سیستم بانکی به سمت تعیین نرخ سود واقعی برود/ بانک‌ها نمی‌خواهند مشتریان خاص خود را از دست بدهند

سرویس اقتصادی «فردا» - موضوع مطالبات معوق بانکی طی سالهای اخیر به یکی از معضلات بزرگ نظام بانکی کشور تبدیل شده است و بر این اساس نظام قوه قضائیه، نظام بانکی کشور و در راس آنها بانک مرکزی همواره سعی کرده اند که برای وصول معوقات برنامه ویژه ای داشته باشند که متاسفانه تا امروز به نظر می رسد هیچ کدام از این برنامه ها موثر واقع نشده است. دوره اول ریاست‌جمهوری محمود احمدی نژاد وی بارها و بارها اعلام کرد، ثروت در دست گروه خاصی قرار دارد و باید باز پس گرفته شود و در اختیار همه مردم باشد اما این اظهارات هرگز نتیجه ای نداشت و تنها پس از گذشت سال‌ها از سال ۸۴ این سخنان همچنان زیاد مطرح می شود و تنها نتیجه آن این شده است که بدهی بدهکاران بانکی نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش نیز داشته است. مطالبات معوقی که به گفته معاون اول رئیس جمهور رقم آن ۸۰ هزار میلیارد تومان است، منشایی جز پرداخت تسهیلات به بانکها به طرح ها ( طرح های زودبازده و آزاردهنده) ندارد. طبق بررسی هایی که در سال 91 انجام شده است مشخص شد حدود 820 نفر معوقه بالای 10 میلیارد تومان به بانکها دارد که جمع مبلغ بدهی آنها 45 هزار میلیارد تومان می‌شد اما در کمال تعجب بررسی‌ها نشان داد در سال 92 تعداد این افراد به 980 نفر رسیده و جمع معوقات نیز 62 هزار میلیارد تومان شده است. در این باره «فردا» گفتگویی مشروح با حجت الاسلام دکتر محمود عیسوی، کارشناس اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی داشته ایم. - با توجه به سابقه ای که از بانک ها دیده می شود به نظر می رسد بانک ها تمایلی برای باز پس گیری معوقات بانکی از طریق سیستم قضا ندارند. به نظر شما آیا واقعا بانک ها می خواهند که معوقات بانکی نداشته باشند ؟ مشتریان عمده بانک‌ها افرادی هستند که ممکن است بانک‌ها نتوانند مطالبات خودشان را به زودی از آنها دریافت کنند اما بانک ها همواره سعی دارند فضا را طوری حفظ کنند که التهابی در آن راه پیدا نکند تا بلکه به طور عادی بتوانند مطالبات خودشان را دریافت کنند. مشکلی که در سیستم بانکی کشور وجود دارد این است که بانک‌ها معمولا سعی می‌کنند با مشتریان عمده خود مراودات مالی داشته باشند نه با مشتریان جز. مسلما منافع آنها هم در همین موضوع است که با این مشتریان عمده و بزرگ کار کنند. طبیعتا این مشتریان هم چون نیاز بانک‌ها را به خودشان می‌بینند و روش خاص خودشان را در استفاده از منابع بانکی دارند، الزام و اجبار و عجله‌ای در تسویه معوقات خودشان نمی‌بینند و همین باعث می‌شود که معوقات بانکی به شکل یک مشکل محرز در سیستم بانکی خودش را نشان دهد. بنابرین بانک‌ها منافعشان اقتضاء می‌کند که با مشتریان بزرگ خود مدارا کنند و در مقابل مشتریان عمده نیز در این باره مماشات می‌کنند. - آیا بانک ها ابزار قانونی، برای برخورد با بدهکاران بانکی را دارند؟ قانون یقینا ابزارهای مناسب را پیش بینی کرده است. بانک‌ها باید در ازای پرداخت تسهیلات مختلف حتما وثیقه‌های لازم را دریافت کنند و این وثیقه‌ها ابزار قانونی است که می‌تواند این قدرت را به بانک‌ها بدهند که بتوانند مطالبات خودشان را دریافت کنند. اما علی رغم اینکه این ابزار قانونی برای بانک‌ها وجود دارد اما عموما بانک‌ها ترجیح می‌دهند از این ابزار استفاده نکنند. به این دلیل که اولا این یک مشکل قضایی است که اگر تصمیم به انجام آن داشته باشند با یک فرایند طولانی مواجه خواهند شد و بانک‌ها حاضر نمی‌شوند وارد این فرایند طولانی شوند و از این طریق مطالبات خودشان را دریافت کنند و از طرف دیگر هم بانک‌ها تمایلی ندارند مشتریان خاص خود را از دست بدهند و حاضر نیستند از این وثیقه‌ها استفاده کنند مگر در مواردی که مجبور باشند. البته در شرایط فعلی که قوه قضاییه پای کار آمده و می خواهد معوقات بانکی را سروسامان دهد به نظر می آید این بهانه از بانک‌ها گرفته شده اما در حال حاضر هم بانک‌ها حاضر نیستند خودشان را درگیر این ماجراها کنند و مشتریان خاص خود را از دست دهند. - اینکه هر سال بر تعداد و رقم معوقات بانکی افزوده می شود، مشتری‌ بانک‌ها مقصر هستند و یا سیستم بانکی کشور؟ در اینکه آمار تعداد افرادی که در لیست معوقات بانکی قرار دارند و سال به سال به تعداد و مبالغ آنها اضافه می‌شود هر دو طرف قضیه نقش دارند. یعنی هم بانک‌ها و هم مشتریان آنها در این امر دخیل هستند. مشتریان با توجه به شرایط خودشان از این موقعیت به نفع خودشان یا استفاده و یا سوء استفاده می‌کنند و در مقابل بانک‌ها نیز با توجه به این نرخ‌های سودی که اعلام کردند و قصد دارند به سپرده گذاران بدهند طبیعتا باید با مشتریانی کار کنند که آنها بتوانند چنین نرخ سودی برایشان ایجاد کنند که به پشتوانه آنها بتوانند پرداخت های لازم به سپرده گذار را داشته باشند. بنابراین به نفع بانک‌ها است که با مشتریان عمده خودشان سروکار داشته باشند و مشتریان بزرگ بانک ها هم از این شرایط نهایت استفاده را می‌کنند و منافع خودشان را تامین می‌نمایند. همچنین وجود فساد در سیستم بانکی نیز سبب شده است که این معوقات سال به سال افزایش یابد. البته ناگفته نماند بخشی از مطالبات معوق بانک به دلیل وضعیت بد اقتصادی نیز می‌باشد. اینکه تولید کننده به دلیل نابسامانی تولید نمی‌تواند از عهده هزینه‌های خود برآید و منجر به بدهی بانکی می‌شود. - راه حل این مشکل، یعنی پرداخت به موقع معوقات بانکی و خروج بانک‌ها از این بحران چیست؟ راه حل مشکل این است که سیستم بانکی خود را از این وضعیت تعیین نرخ سود نجات دهد و به سمت تعیین نرخ سود واقعی و مبادلات پولی واقعی سوق داده شود که هم سپرده گذار و هم تسهیلات گیرنده مجبور نباشد، هزینه ای را از قبل متحمل شوند. با این روش دیگر سپرده گذار طمع نرخ سود معینی را نخواهد داشت. این شرایط مربوط به یک سیستم بانکی است که به نوعی مبتنی بر نرخ‌های بهره مطابق با فعالیت خودش را سامان می‌دهد و متاسفانه تا زمانی‌ که وضعیت بانک‌ها به این ترتیب باشد این مشکلات کم و بیش وجود خواهد داشت.