بازار وسوسه کننده ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی/ چگونه سد تحریم‌ها شکسته خواهد شد؟

سرویس اقتصادی «فردا»؛‌ در آستانه برگزاری مذاکرات نهایی ایران و قدرتهای جهانی بر سر پرونده هسته‌ای ایران باز هم زمزمه حضور شرکت‌های مختلف خارجی و سرمایه ‌ گذاران دیگر کشورها در ایران مطرح شده است. موضوعی که پیش از این با سفر هیئتی از اروپا به کشورمان کلید خورد اما به دلیل کارشکنی‌های آمریکا و اعمال سیاست‌هایی سنگینی که در این روند شکل گرفته بود ابتر ماند. شرکت‌های مختلفی که به ایران آمده بودند درواقع به بررسی شرایط و نحوه تعامل ایران با سرمایه‌داران پرداختند اما موضوعی که در این میان باعث هراس این شرکت ها از ورود به بازار ایران شد تهدیدات آمریکا بود. در این زمینه حتی شرکت ‌های بیمه و بانک هایی که قرار بود طلب ایران را به کشورمان بازگردانند به این بهانه که چندین ماه طول کشیده است تا سیستمی طراحی کنند که از مبادله و مراوده بانک‌های زیر مجموعه خود با ایران جلوگیری کنند اینک باید این سیستم را از بین ببرند و با توجه به اینکه هنوز مشخص نیست که مذاکرات نهایی ایران و قدرتهای جهانی به چه نتیجه‌ای بیانجامد، ریسک برهم زدن این سیستم بسیار بالاست و هزینه‌های زیادی را به این بانک‌ها و شرکت‌های بیمه تحمیل می‌کند، وظیفه خود را به درستی انجام ندادند. از سوی دیگر سرمایه‌داران نیز نسبت به ورود به ایران با هراسی مشابه روبرو هستند. سرمایه دارانی که به قول معروف چون آهوی رمنده هستند و نسبت به سرمایه گذاری هراس زیادی دارند در شرایطی که مشخص نیست مذاکرات هسته‌ای به کجا بیانجامد به خود اجازه نمی‌دهند این ریسک پذیری بالا را انجام دهند؛ هرچند بازار ایران برای آنان بسیار وسوسه کننده است اما ابزار تنبیهی که آمریکا برای تنبه سرمایه دار خاطی به دست گرفته، بسیار سنگین است. وزیر نفت اخیرا در خصوص آخرین وضعیت مذاکره با شرکت های نفتی بین المللی اروپایی، گفت: در حال مذاکره با آنها هستیم، اما هنوز به مرحله عقد قرارداد نرسیده ایم، زیرا آنها فعلا آمادگی ندارند که با ایران قرارداد منعقد کنند. مساله عدم آمادگی لازم برای ورود به بازار ایران که «بیژن نامدار زنگنه» از آن سخن می‌گوید بی ارتباط با موضوع مذاکرات نهایی و ابزار تنبیهی آمریکا نیست. طبق قانون ایلسا [5](اوت 1996) شرکت های خارجی که درایران در زمینه نفت و گاز بیش از 20 میلیون دلار در سال سرمایه‌گذاری نمایند، مشمول تحریم های آمریکا خواهند شد. این امر تهدیدی برای سرمایه‌گذاری در ایران (خصوصاً برای شرکت‌های بزرگ) محسوب می‌شود. ارزیابی میزان ریسک پذیری سرمایه گذاری در ایران نشان می‌دهد که تهدیدات سیاسی آمریکا در کاهش و افزایش این مساله بسیار تاثیر گذار بوده است. پیش از ایجاد توافق ژنو بسیاری از کارشناسان حوزه بین الملل بر این عقیده بودند که سد تحریم‌ها در ایران به وسیله این توافقنامه شکسته خواهد شد اما آمریکایی ها با توجه به این مساله با ابزار تنبیهی که برقرار کردند نسبت به وقوع این مساله جلوگیری کردند. در این روند آمریکا دو هدف کلی را در نظر دارد. اول اینکه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی از اصلی‌ترین نمودهای "جهانی شدن" است. امروزه اقتصاددانان و دولت‌ها همگی بر اهمیت حیاتی سرمایه‌گذاری خارجی اتفاق نظر دارند. از دید آنها این مسأله به نیرویی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، برای ایجاد طیف وسیعی از تحولات اقتصادی به حساب می آید. آمریکایی‌ها در این زمینه سعی دارند تا از ورود سرمایه‌گذارها در ایران جلوگیری کنند تا بتوانند به خوبی سیاست انزوای ایران را اجرا کنند. از سوی دیگر با ورود سرمایه دارها به ایران و سرمایه گذاری در بخش های مختلف و ورود ارز در کشور به خودی خود فشار تحریم ها بر کشورمان کاسته می‌شود و تیغ آمریکا دیگر در مساله تحریم های ایران نمی‌برد. از این لحاظ آمریکا سعی دارد ابزار فشار خود برای مذاکرات نهایی را حفظ کند. اما به هر جهت ایران باید نسبت به این امر توجه جدی داشته باشد و برای آینده برنامه ریزی مفصلی انجام دهد. به هر جهت امروزه، چیدمان مشارکت در دنیا به گونه‌ای است که بسیاری از روابط سیاسی محصول روابط اقتصادی است و دخالت دادن یک سرمایه گذار خارجی در اقتصاد کشور به معنی درگیر کردن منافع وی در مناسبات تجاری دو کشور است و حضور او درگرو ثبات سیاسی و اقتصادی کشور و نیز امنیت ملی است. از این دیدگاه است که درگیر کردن منافع منطقه‌ای و جهانی در اقتصاد ملی باید به یک رسالت تبدیل شود. این یک ضرورت جهانی است که اگر امروز به استقبال آن نرویم فردا با هزینه بیشتری خواهان آن هستیم. از این رو در کنار تقویت تولیدات داخلی باید نسبت به سرمایه گذاری مفید و موثر سرمایه‌داران خارجی نیز برنامه ریزی لازم انجام گیرد تا اقتصاد ایران بتواند در عرصه جهانی فعال شود و همین عاملی برای نفوذ و تقویت سیاست خارجی ایران نیز خواهد شد.