فقر و نابرابری؛ محصول دو دولت هاشمی و احمدی‌نژاد/ رییس‌جمهور هر کاری دلش می­‌خواهد می‌کند!

سرویس اقتصادی«فردا»: سال 1391 را می­ توان یکی از بدترین­ها سال­ها از نظر اقتصادی دانست زیرا در نتیجه سیاست­های اشتباه دولت بسیاری از شاخص­های اقتصاد کلان کشور در وضعیت نامطلوب قرار گرفتند. بالا رفتن نرخ ارز در میانه سال، ارزش پول ملی را به نصف کاهش داد. از سوی دیگر به­ خاطر اجرای نادرست قانون هدفمندی یارانه ­ها رکودی بی­ سابقه دامنگیر بخش­های تولیدی کشور شد و از سوی دیگر کشور بیشترین نرخ تورم در سی سال گذشته را تجربه کرد. شرایط اقتصادی کشور در سال گذشته و سیاست­ های اقتصادی دولت در این سال بهانه­ای شد تا با «مهدی تقوی»، اقتصاددان به گفتگو بنشینیم.

- آقای تقوی به­ عنوان یک اقتصاددان، وضعیت اقتصادی مردم در سال 91 را چگونه ارزیابی می­کنید؟

- وضعیت اقتصادی مردم روز به روز خراب­تر می­شود. براساس شاخص­هایی مثل نرخ تورم و نرخ ارز می­ توان به این نتیجه­ گیری رسید. براساس آمار مرکز آمار ایران از سال 1384 تاکنون 72 درصد قدرت خرید مردم ایران کاهش پیدا کرده است یعنی به­ طور متوسط ایرانی­ها می­توانند 72 درصد کمتر از قبل کالا بخرند. در این وضعیت اقشار پایین جامعه ضربه شدیدتری می­خورد. دولت به این اقشار 45 هزارتومان یارانه نقدی می­دهد اما از طرف دیگر کالاهایی که می­خرند قیمتش بسیار بالاتر از گذشته است یعنی قبلا اگر این اقشار 100هزار تومان پول داشت و با آن کالا می­ خریدند حالا همان پول را می­دهند و فقط 28 درصد کالا می­ خرند و اگر بخواهند همان مقدار قبلی کالا را بخرند باید 3 برابر بیشتر پول بدهند. بنابراین مردم فقیرتر شده­ اند.

- فکر می­کنید مهمترین دلایل فقیرتر شدن مردم چیست؟

- این مشکلات 2 دلیل دارد؛ یکی هدفمندی یارانه­ ها و دیگری تحریم ­ها. وقتی اقتصاد شما به واردات وابسته است و دلار گران ­تر می­شود این به معنی واردات گران­ تر است و واردات گران­ تر هم یعنی کالای گران­ تر در بازار.

- بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقد هستند که قانون هدفمندی یارانه­ها قانون خوبی است اما دولت به شکل درستی این قانون را اجرا نکرد. نظر شما در این زمینه چیست؟

- این نظر دکتر پژویان است؛ ایشان دوست من هستند و من برایشان احترام قائلم ولی با ایشان اختلاف نظر دارم. این جمله دکتر پژویان است که هدفمندی یارانه ­ها خوب است اما اجرایش بد است. خب، اگر دولت نمی­تواند قانون هدفمندی یارانه ­ها خوب اجرا کند چرا اصلا این قانون را مطرح کرد؟! مثلا یک نمونه اجرای بد این قانون این بود که قرار بود درآمد حاصل از هدفمندی تقسیم شود و 20 درصد آن به دولت برسد، 30 درصد آن به بخش تولید و 50 درصد بین مصرف­کنندگان تقسیم شود که آن 30 درصد سهم تولید را دولت پرداخت نکرد. هر دانشجوی اقتصاد می­داند که وقتی که شما هزینه ­های یک بنگاه را بالا ببرید، منحنی هزینه به سمت بالا و چپ کشیده می­شود و در نتیجه منحنی عرضه کل اقتصاد به سمت بالا و چپ می­کشد. در این شرایط هم تولید پایین می­ آید و هم قیمت­ها بالا می ­رود. این را هر دانشجوی اقتصادی می­داند و لازم نیست کسی استاد اقتصاد باشد تا این موضوع را بفهمد. این شرایط رکود تورمی در اقتصاد نام دارد. یعنی شما 2 بد دارید یکی بیکاری و رکود است و دیگری تورم. شاهکار در اینجا بود که با آن 30 درصدی که به تولید داده نشد هر 2 اینها را ایجاد کردند. الان نرخ بیکاری نسبت به قبل از اجرای طرح هدفمندی یارانه ­ها بسیار افزایش پیدا کرده است. الان کارخانه­ ها یا تعطیل شده­ اند یا بخش بزرگی از کارگران خود را کنار گذاشته­اند. این تنها یکی از موارد اجرای غلط هدفمندی یارانه­ هاست.

- با این وجود دولت اصرار به اجرای فاز دوم هدفمندی دارد. به نظر شما اگر فاز دوم اجرا شود، وضعیت فعلی به کجا می­رسد؟

- این یک فاجعه است و 72 درصد کاهش قدرت خرید مردم در سال آینده به 85 درصد می­رسد. یعنی اگر قدرت خرید شما قبل 10 بوده است الان به یک و نیم می­رسد.

- یکی دیگر از انتقادهای که به دولت وارد است مربوط به تخطی دولت از قانون می­شود. دولت هم از بودجه تخطی داشته و هم از قانون هدفمندی یارانه­ها.

- ببینید آقای احمدی­ نژاد هر کاری دلش می­خواهد می­کند! این وظیفه گروه­های ناظر است که جلوی او را بگیرند. اگر پول­ها را برخلاف بودجه مصرف کرده دیوان محاسبات مسئول رسیدگی است. اگر قوانین را بد اجرا کرده است، مجلس باید نظارت می­کرد. همه اینها تقصیر خود احمدی­ نژاد نیست.

- ولی رئیس­ جمهور بارها نشان داده است که به حرف نهادهای نظارتی هم گوش نمی­کند. دولتی که در ابتدای تشکیلش سازمان برنامه و بودجه را تعطیل می­کند، به نظر نمی­رسد به دیگر نهادهای نظارت هم معتقد باشد. فکر می­کنید نظارت برای چنین دولتی کافی است؟

- ببینید سازمان برنامه و بودجه، برنامه ­ریز و بودجه ­ریز بود که برخی از کارشناسانش خبره این کار بودند. خب الان اتفاقی که افتاده است این است که سازمان برنامه کنار گذاشته شده است و بودجه مستقیم می­رود به دفتر ریاست جمهوری. اشکال دولت این است که به تخصص بها نمی­دهد و معلوم است به این ترتیب برنامه ­ریزی درست نیست و در نتیجه اجرا درست نیست. از طرف دیگر اهرم­های کنترلی هم با قدرت کار نمی­کند. مجلس باید از دولت بپرسد که چرا از بودجه تخطی کرده است. در همین ماجرای بودجه، دولت بودجه را در اسفندماه به مجلس داد. این کلک دولت است. این موضوع باعث می­شود پروژه­ هایی که دولت می­خواهد انجام دهد با مشکل روبه ­رو شود.

- پس این موضوع به ضرر خود دولت است!

- بله هست اما دولت 5 ماه دیگر می­رود، ضرری نمی­کند بلکه این مردم هستند که ضرر اصلی را می­ کنند. من نمی­دانم از نظر روانشناسی دولت چه در سر دارد اما این مسائل مثل قانون بودجه با قوانین اقتصادی موجود نمی­ خواند و این وظیفه نهادهای کنترل دولت است که جلوی آن را بگیرند.

- دولت فعلی مدعی است که پاک­ترین دولت در طول تاریخ است. به نظر شما می­توان از نظر اقتصادی این عنوان را به دولت آقای احمد ی­نژاد داد؟

- این را دیوان محاسبات می­تواند بگوید که دولت چقدر تخلف مالی داشته است و آیا پاک هست یا نه؟ اما مسئله دیگر این است که دولت می­ تواند پاک باشد ولی بهره ­وری پایین داشته باشد. ادعای دولت پاک وقتی خوب است که بهروه ­وری بالا داشته باشد یعنی سیاست­های مالی مناسب اجرا کند، نرخ بیکاری را کاهش دهد، تورم را پایین بیاورد و رشد اقتصادی را بالا ببرد. اصلا دولت هر روز خودش را بشوید! وقتی تورم 50 درصدی در کشور شاهد هستیم ادعای دولت پاک به چه درد می­ خورد؟!

- یکی دیگر از انتقادهایی که به آقای احمدی­نژاد وارد است این است که در دولت او بیشترین درآمد ارزی حاصل از فروش نفت نصیب کشور شد اما این درآمد صرف زیرساخت­های اقتصادی نشد. نظر شما در این زمینه چیست؟

- بله این درست است در هیچ دولت دیگری نفت بشکه­ای 100 دلار نشد. دولت می­توانست با این درآمد بیشتر نرخ رشد اقتصادی را بالا ببرد. البته در سال آخر دولت ما تحریم را داشتیم که در نتیجه این تحریم­ها فروش نفت کم شد اما در دوره اول احمدی­نژاد هم درآمد ارزی ناشی از فروش نفت بالا بود و هم صادرات نفت ولی استفاده بهینه از ارز حاصل از فروش نفت نشده است.

- به نظر شما در این چند ماه باقیمانده از عمر دولت آقای احمدی­نژاد او می­تواند شرایط اقتصادی را بهبود ببخشد؟

- خیر، در این چند ماه نمی­تواند کاری بکند. تنها دولت بعدی می­تواند سیاست­های پیگیری کند که سیاست­های این دولت را خنثی کند. مثلا همین عیدی 85 هزارتومانی که دولت به مردم داد با این تفکر بود که دولت دارد توزیع عادلانه درآمد انجام می­دهد اما با این کار دارد قشر متوسط را حرکت می­دهد به سوی قشر فقیر و آن وقت فاصله فقرا و ثروتمندان زیاد می­شود و ضریب جینی بالا می­رود. آقای احمدی­نژاد برود ضریب جینی را بخواند و ببیند که ما در 2 دوره در اقتصاد ضریب جینی­مان افزایش پیدا کرد و نابرابری درآمد زیاد شد؛ یکی دوره سیاست­های تعدیل آقای رفسنجانی است و دیگری سیاست­های هدفمندی یارانه­های آقای احمدی­نژاد. فقط خدا کند دولت بعدی سیاست­هایی را اجرا کند که این نابرابری­ها کم شود و وضعیت اقشار آسیب­پذیر بهتر شود.