آمارهایی که ناگهان منتشر شد

مشرق: وقتی که در نیمه های امسال، رییس مرکز آمار ایران و وزیر کار و امور اجتماعی برای پاسخ به سوال چند تن از نمایندگان درباره علت نابسامانی وضعیت اشتغال در مجلس شورای اسلامی حضور پیدا کردند و با ارائه آمارهایی از ایجاد شغل و نرخ بیکاری توسط آنها، فریادهای دو دوی نمایندگان به نشانه مخالفت بلند شد، تصور می شد که این یک رفتار از سر مخالفت با دولت است، اما حالا که مرکز آمار مستنداتش درباره نرخ بیکاری سال گذشته را منتشر کرده، معلوم شده که فریادهای نمایندگان مردم علت های فراوانی داشته است. این گزارش اگر چه خیلی دیر و در حالی که سال جاری در حال اتمام است منتشر شده، اما نشان میدهد که سال گذشته بدترین وضعیت اشتغال طی سالهای فعالیت دولت دهم وجود داشته است. سال گذشته وقتی که مرکز آمار نرخ بیکاری فصل بهار را 13.5 درصد اعلام کرد و مشخص شد که این عدد نسبت به فصل مشابه سال گذشته اش 2.4 درصد و نسبت به زمستان سال گذشته اش یک درصد افزایش یافته، فریادهایی مبنی بر عدم تلاش دولت برای کنترل نرخ بیکاری به گوش رسید. بعد از مدتی، رییس جمهور که در همایش سالانه روز ملی آمار سخنرانی می کرد، تاکید کرد که لزومی ندارد همه آمارها علنی منتشر شود، چون برخی از آنها کاربرد عمومی ندارد. پس از آن بود که عادل آذر که به تازگی هم ریاست این مرکز را برعهده گرفته بود، برای حفظ جایگاهش هم که شده از انتشار آمار نرخ بیکاری خودداری کرد و برای رعایت دستور مقام مافوقش، در برابر هجمه رسانه های منتقد به این کار بیش از یک سال و نیم دوام آورد. او حالا معلوم نیست با رییس جمهور توافق کرده و یا قید ریاستش را زده که همه آمارهای باقیمانده در طول یک سال و نیم گذشته را ناگهان و پشت سر هم منتشر می کند. مرکز آمار ایران هم اکنون یک ساعت کار کردن در هفته را معادل اشتغال کامل می داند. در واقع با این تعریف نرخ بیکاری را محاسبه می کند. اگر چه این تعریف توسط سازمان جهانی کار ارائه شده، اما باید دقت کرد که به طور مثال درآمد ناشی از یک ساعت کار کردن در کارخانه جنرال موتورز یا مایکروسافت هرگز با درآمد حاصل از یک ساعت کار کردن در یکی از شرکت های ایرانی برابر نیست. بنابراین به نظر می رسد در این یک مورد هم که شده متخصصان مرکز آمار ایران باید به فکر بازتعریفی جدید بر اساس مختصات بومی کشور باشند. از سوی دیگر مرکز آمار ایران در محاسبات نرخ بیکاری، دانش آموز، دانشجو، سرباز، اشتغال فامیلی بدون مزد و حتی کارآموزی را هم اشتغال محسوب می کند. با تمام این اوصاف، نتایج طرح نیروی کار سال گذشته نشان می دهد که نرخ بیکاری به طور بی سابقه ای در کشور افزایش یافته است. این شاخص نشان می دهد که در سال گذشته 13.5 درصد جمعیت 10 ساله و بیشتر کشور بیکار بوده اند که تعداد آنها بالغ بر سه میلیون و 200 هزار نفر بوده است. اما این شاخص وقتی نگران کننده تر می شود که بدانیم 28.7 درصد جوانان 15 تا 24 ساله کشور در این مدت بیکار بوده اند. در واقع از هر یک هزار جوان، 278 نفر بیکار بوده اند که حدود یک سوم این تعداد را تشکیل می دهد. همچنین بخش دیگری از این گزارش حاکی است که بیش از 40 درصد شاغلان 15 ساله و بیشتر در کشور بیش از 49 ساعت در هفته کار می کنند. این موضوع در ادبیات عامه، اضافه کاری خوانده می شود و نشان می دهد که داشتن یک شغل و یا کارکردن در ساعات استاندارد برای 40 درصد مردم کشور نمی تواند هزینه های زندگی آنها را تامین کند. نتایج نگران کننده تری هم از این طرح به دست آمده است، مانند این که نرخ بیکاری سال 1389 نسبت به سال قبل آن 1.6 درصد افزایش یافته و نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله چهار درصد بیشتر شده است. بررسی نرخ بیکاری سالهای 1384 تا 1389 نشان می دهد که بیکاری در سال آخر بیش از دیگر سالهای این دوره بوده است. نرخ بیکاری در سالی که دولت نهم کارش را شروع کرد، 11.5 درصد بود. این عدد به یمن درآمدهای سرشار نفتی و اجرای طرح هایی مانند بنگاه های زودبازده کاهشی بود. حداکثر کاهش نرخ بیکاری در سال 1387 رخ داد و این شاخص به عدد 10.4 درصد رسید، اما سیر صعودی این شاخص مهم اقتصادی با شتابی فزاینده از همان سال آغاز شد، به طوری که در سال بعد عدد 11.9 و در سال گذشته عدد 13.5 درصد را به ارمغان آورد. قضیه وقتی جالب تر می شود که بدانید در سال گذشته کشور در فصل زمستان نرخ بیکاری بی سابقه 14.6 درصد را هم تجربه کرده که در طول همه سالهای 1384 به بعد هرگز تکرار نشده است. باید گفت که عدد 13.5 درصد متوسط نرخ بیکاری کل کشور است و اگر جزییات این ارقام بررسی شود، مشخص می شود که استان فارس با داشتن نرخ بیکاری 20.9 درصد، بیشترین بیکار را در کشور داشته است. این اتفاقات همه در حالی رخ داده که دولت مدعی است در سال گذشته رقم بی سابقه یک میلیون و 600 هزار شغل را در کشور ایجاد کرده و قصد دارد با همان روش، امسال این رقم را به دو میلیون و 500 هزار شغل برساند. با این وجود انتشار نتایج آمارگیری نیروی کار در سال جاری که بهار و تابستان را در بر می گیرد، حاکی از کاهش نرخ بیکاری در هر دو فصل است، اگر چه باید منتظر بود و دید که تا پایان سال اقدامات دولت برای کاهش نرخ بیکاری به کجا می انجامد.