ادامه صدور نفت به هند با اصرار بهمنی

اعتماد: حمیدرضا کاتوزیان رییس کمیسیون انژی مجلس می‌گوید اگر وزارت امور خارجه در ماجراهای صادرات نفت و گاز کشور و در نگاهی کلان‌تر عرصه اقتصادی منفعل وارد نمی‌شد و بسترهای لازم اقتصادی را در کشورهای مختلف فراهم می‌کرد این روزها شاهد نبودیم که نفت صادر کنیم و اینطور برای گرفتن آن به کشور هند و حالا هم چین التماس کنیم. وی در گفت‌وگو با «اعتماد» به بازخوانی پشت پرده‌هایی از ماجرای صادرات نفت ایران پرداخته از روزهایی که وزارت نفت صادرات نفت را متوقف کرده اما رییس بانک مرکزی فراتر از محدوده اختیاراتش وزارت نفت را مجبور به صادرات مجدد نفت ایران به هند کرده است. این چهره شاخص اصولگرا از مذاکرات چهره‌های ارشد دولتی با مقامات خارجی می‌گوید. وی انفعال وزارت امور خارجه و معاونت بین‌الملل وزارت نفت را عامل اصلی صادرات نفت ایران بدون گرفتن پول دانسته و هشدار داده که اگر وضع دیپلماسی انرژی این طور ادامه پیدا کند باید شاهد روزهای سخت‌تری در اقتصاد باشیم. کاتوزیان همچنین در بخش نخست این گفت‌وگو درباره کاهش شدید تولید نفت و دلایل آن صحبت می‌کند. -آقای کاتوزیان شرایط رسانه‌یی به گونه‌یی پیش رفت که ماجرای هند و پول ندادن‌هایش مطرح شد و بسیاری معتقدند اگر رسانه‌ها به این موضوع حساس نمی‌شدند شاید صادرات نفت با همین شرایط به هند ادامه می‌یافت. افکار عمومی نگران است که کشورهای دیگری هم با این شرایط وجود داشته باشند. اطلاعات شما آیا این موارد را تصدیق می‌کند؟ بله، این اتفاق متاسفانه وجود دارد. الان شرایط مشابهی را درباره چین داریم و مشخص شده است که این ماجرا با شرایطی حتی بدتر درباره چین در حال رخ دادن است. نکته بسیار مهم این است که وزارت نفت بعد از اینکه می‌بیند هند پول‌ها را پرداخت نمی‌کند صادرات را قطع می‌کند اما علت اینکه دوباره صادرات نفت شروع می‌شود فشار بانک مرکزی و آقای بهمنی بوده است. الان فردی که زیر سوال رفته آقای بهمنی است. آقای بهمنی باید بیاید و جواب بدهد که چرا این کار را کرده است. وی اصلا این حق را نداشته که به وزارت نفت دستور بدهد که دوباره صادرات نفت به هند را آغاز کند. اصلا رییس بانک مرکزی دارای چنین موقعیتی نیست که بخواهد این کار را کند. آقای بهمنی رییس بانک مرکزی است و نمی‌تواند به این وزارتخانه بکن نکن بگوید. این ضعف مدیریت وزارت نفت بوده که زیر بار فشار بانک مرکزی رفته و متاسفانه رییس بانک مرکزی برای نفت کشور تصمیم گرفته است. -این دخالت را چطور کرده است ؟ نامه رسمی از آقای بهمنی وجود دارد که وی به وزارت نفت فشار آورده که صادرات نفت را ادامه بدهیم. یعنی در ماجرای نفت هند علاوه بر اینکه وزارت نفت مقصر است که پیش از صادرات نفت به هند تضمین لازم را نگرفته، آقای بهمنی هم مقصر است که با یک نامه رسمی و دستوری، میلیارد‌ها دلار از نفت ایران را در چنین وضعیتی قرار می‌دهد. این نوع رفتارها جایگاه استراتژیک ایران را زیر سوال نبرده است؟ متاسفانه متن برخی مذاکرات آقایان به دستم رسیده و آنها را مطالعه کردم. برخی از مسوولان کشور ما رفتند با مسوولان خارجی مذاکره کردند؛ چه آنهایی که مقامات رسمی وزارت امور خارجه بودند چه آنهایی که مقامات رسمی این وزارتخانه نبودند. مثل برخی از معاونان رییس‌جمهور. آنقدر از موضع ضعف صحبت کردند که جای تعجب دارد چطور یک مسوول جمهوری اسلامی با این میزان دبدبه و کبکبه به یک کشور خارجی می‌رود و حرف‌هایی می‌زند و قول‌هایی می‌دهد که خودش حتی در موقعیتی نیست که بخواهد این قول‌ها را اجرا کند. متاسفانه برخی حرف‌ها را نمی‌توان زد؛ اینکه مقام غیر مسوول می‌رود یک کشور و با مسوول آن کشور وارد مذاکره می‌شود، حرف‌هایی می‌زند قول‌هایی می‌دهد که خارج از چارچوب‌های شورای عالی امنیت ملی است. این به‌هم‌ریختگی در همه وزارتخانه‌هاست. خب طبیعی است که آثارش را اینطور در وزارت امورخارجه و وزارت نفت ببینیم. -آقای کاتوزیان، درباره فروش نفت ایران، این بحث در برخی محافل کارشناسی جدی شده که وزارت امورخارجه در بخش دیپلماسی انرژی منفعل شده و این موضوع در از دست دادن بسیاری از بازارهای جهانی آن هم در شرایط تحریم موثر بوده است. در شرایطی که رقابت تنگاتنگ بین کشورهای منطقه برای به دست آوردن بازارهای نفتی وجود دارد، مسوولان دستگاه دیپلماسی چه کار می‌کنند؟ معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه منحل شده است. وزارت امورخارجه در گذشته یک معاونت اقتصادی با مدیریت آقای شیخ عطار داشت که برای به وجود آوردن بسترهای مناسب در عرصه اقتصادی در سطح جهانی، نقش ویژه‌یی ایفا می‌کرد. این نقش بویژه در حوزه نفت و انرژی در دوره‌یی توانسته بود زمینه مساعدی را برای بهبود روابط ایران با سایر کشورها جهت مبادلات انرژی فراهم کند؛ امری که دیگر بدیهی بودن آن در حوزه دیپلماسی کاملا واضح است. به عبارتی برای وزارت امور خارجه مسجل بود که باید از طریق این معاونت تلاش کرد تا ارتباط کشورها با ایران از لحاظ اقتصادی مثبت باشد. متاسفانه من شنیدم این معاونت در وزارت امور خارجه منحل شده است. به همین دلیل شاهدیم که وزارت امور خارجه در این حوزه بشدت ضعیف شده است. البته این وزارتخانه در تمام عرصه‌های دیپلماسی ضعیف عمل می‌کند و علت این همه مشکلاتی که ما الان با غرب و شرق جهان داریم از وزارت امورخارجه ناشی می‌شود و ضعف مدیریت این مجموعه در برنامه‌ریزی و در ایجاد ارتباط‌های مثبت. متاسفانه شاهد هستیم در بسیاری از کشورها در حال ضایع کردن حقوق ایران هستند. کشور عراق خسارت جنگ ما را پرداخت نمی‌کند اما به کویت می‌دهد. به همین دلیل است که می‌گوییم کلا اقتصاد در وزارت امورخارجه، تعطیل شده باید فرض شود. -وزارت امور خارجه می‌گوید مقصر وزارت نفت و معاونت بین‌الملل آنهاست که این دست اتفاق‌ها در عرصه دیپلماسی انرژی افتاده است. در وزارت نفت چه خبر است؟ وزارتخانه‌ها عموما معاونت بین‌الملل دارند. اما این دلیل نمی‌شود وزارت امور خارجه، معاونت اقتصادی‌اش را کلا تعطیل کند. به هر حال دیپلمات‌های ما باید به عنوان یک مولفه مستقل و مشخص کار کنند که اصلا هیچ کاری نمی‌کنند. آن طرف هم بخش بین‌الملل وزارت نفت بشدت ضعیف و ناکارآمد شده است. زمانی افراد متخصص و با وجهه مناسب مانند آقای نژادحسینیان در بخش بین‌الملل وزارت نفت حضور داشتند که به روابط بین‌الملل بسیار مسلط بود و در عرصه‌های اقتصادی کشور می‌توانست نقشی داشته باشد. این افراد را از وزارت نفت برداشته‌اند حال آنکه چهره‌هایی مانند وی در ایجاد بستر همکاری وزارت نفت با سایر کشورها نقش موثری را برای ایران بازی می‌کردند. -نقش موثر یعنی چه؟ چه کار می‌کردند که ما مثل امروز مشکل نداشتیم به یک کشور التماس کنیم پول نفت‌مان را بدهد یا یک کشور به خودش اجازه بدهد به ایران بگوید پول به دلار نمی‌دهد و در عوض ایران هم حق ندارد با واحد پول آن کشور، سرمایه‌گذاری در همان کشور داشته باشد؟ ببینید فرصت اقتصادی در عرصه انرژی برای هر کشور بسیار مهم است. در حال حاضر رقابت‌های تنگاتنگی بین کشورهای تولید‌کننده نفت و گاز برای به دست آوردن بازار وجود دارد و ایجاد یک بازار پایدار و نگه داشتن آن و اجازه ندادن به رقبا برای از چنگ در آوردن این بازار مهم است. اینکه بتوانیم محصولات انرژی‌مان را به چه کشورهایی بفروشیم پول را به دلار یا یورو بگیریم و بسیاری از این مصادیق مهم است. از طرفی بستر لازم برای ارتباط‌های اقتصادی هم اهمیت دارد. برای اینکه بتواتیم به عنوان یک بازیگر قوی در عرصه انرژی وارد شویم، باید چانه‌زنی‌های سیاسی شود تا بسترهای لازم در عرصه دیپلماسی فراهم شود. معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه باید با همراهی معاونت بین‌الملل وزارت نفت شرایطی را فراهم می‌کرد تا مراودات انرژی ما به این شرایط دچار نشود. -خیلی شفاف بخواهیم بگوییم، الان چه اتفاقی افتاده بجز آنهایی که در رسانه‌ها مطرح شده است؟ مسوولان ارشد اقتصادی کشور باید بدانند در دنیا برخی کشورها کلاهبرداری می‌کنند و کلاهبرداری‌هایشان هم بسیار آشکار است. آیا واقعا باید بپذیریم از مسوولان ارشد وزارت نفت و امورخارجه که نفت را بفروشند بدون آنکه از آن کشور تضمین‌ اقتصادی گرفته شده باشد؟ ببینید باید تضمین‌های جدی گرفته می‌شد بعد قراردادها بسته می‌شد و سرمایه کشور را صادر می‌کردیم. این دهه جنگ انرژی است. باید تضمین‌های لازم را بگیرند برای فروش نفت. وقتی قرار است نفت را اعتباری بفروشیم باید تضمین‌هایش را هم بگیریم. این طور نمی‌شود که نفت را مفتی داد و بعد گفت ان‌شاءالله پول‌مان را می‌دهند. خب اگر پرداخت نکرد، چطور؟ بویژه درباره کشورهایی که مساله‌دار هستند مانند هند که از این دست سوابق داشته که نفت را می‌گیرد و بعد پول نفت را به جای دلار به روپیه می‌دهد. -می‌خواهید بگویید بیشتر از اینکه مشکل را به گردن هند و کشورهای دیگر بیندازیم خودمان مقصر هستیم؟ دقیقا همین‌طور است و نمی‌توانیم به مردم بگوییم ببخشید نفت دادیم فلان کشور پولش را نداد، دیر داد یا این طوری داد. خیر این معاونت اقتصادی منحل شده وزارت امور خارجه و معاون بین‌الملل وزارت نفت هستند که باید بگویند چرا اینطور معامله می‌کنند؟ -اینطور هم نفت را قطع می‌کنیم و می‌گوییم پول ندادید، نفت نمی‌فروشیم که بازارهایمان را از دست می‌دهیم، مگر بازار داشتن و نگه داشتنش به قول شما این روزها از مسائل استراتژیک منطقه نیست؟ همین‌طور است. سوال این است الان معاونت حقوقی وزارت نفت می‌خواهد چه کار بکند؟ ضعف در بخش حقوقی ضربه بسیار بدی به کشور زده است. -چه باید کرد؟ در مجموع اختلال بزرگی در کل مجموعه اقتصادی دولت وجود دارد. در هم‌آمیختگی و سردرگمی که معلوم نیست چه کسی صاحب کار است. معلوم نیست وزارت نفت باید نفت صادر کند و خودش باید تشخیص دهد از طریق معاونت حقوقی و بین‌المللش که چه کند یا اینکه مثلا رییس بانک مرکزی به خودش چنین اجازه‌یی دهد که در امور کلان این وزارتخانه دخالت کند. -هند یک لایحه به پارلمانش آورده است که ایران حق ندارد پول‌های نفتی‌اش را که به روپیه است در بورس هند سرمایه‌گذاری کند یا در بخش‌های مهم اقتصادی این کشور. در حالی که این کار هند فراتر از تحریم‌های امریکاست. ببینید آنها از ظرفیت‌هایشان استفاده می‌کنند. این هم از همان ضعف‌های گفت‌وگو و دیپلماسی در عرصه اقتصادی است. به هر حال وقتی دیپلمات‌های ما تلاش نمی‌کنند برای نگه داشتن فرصت‌های اقتصادی، این اتفاق‌ها طبیعی است. مثلا اینکه ما تصویب کنیم به هند نفت نفروشیم. -گفته می‌شود این روزها علاوه بر از دست دادن بازار‌های جهانی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های جدید مجموعه نفت ایران کاهش تولیدات است. مردم برایشان سوال است چرا باید تولید اینقدر افت داشته باشد؟ کاهش تولید رخ داده است. نزدیک ۴۰ هزار بشکه در روز نسبت به سال گذشته کمتر شده است. دلیلش هم واضح است، دولت نمی‌خواهد در تولید نفت سرمایه‌گذاری کند. چاه جدید حفر نمی‌کنند. چاه‌های قدیمی را هم تعمیر نمی‌کنند. به همین دلیل شاهد کاهش تولید نفت هستیم که بسیار نقش منفی در اقتصاد دارد. -خب آقای کاتوزیان بودجه تولید نفت کجا می‌رود؟ قانون گفته وزارت نفت باید بودجه را به خزانه بریزد و بعد برای هزینه تولید از آن برداشت شود. اما پولی که وزارتخانه به خزانه داده، سهم تولیدش برگشت داده نمی‌شود. به همین دلیل تولید افت شدید کرده است. -پس این پول این روزها در چه حوزه‌هایی خرج می‌شود؟ دولت ۲۲ هزار میلیارد تومان کسری بودجه برای هدفمند کردن یارانه‌ها آورده است و متاسفانه تاکنون هم رییس بانک مرکزی جوابگوی این نیست که سهم تولید چه شده است. در این باره گزارش رسمی دیوان محاسبات را هم داشتیم که این سهم پرداخت نشده اما به نتیجه‌یی نرسیده است.