جایگاه صنایع دستی ایران در جهان

نزدیک به دو میلیون صنعت­گر و هنرمند صنایع‌دستی در کشور در حال فعالیت هستند و از تولید و فروش صنایع دستی امرار معاش می­کنند لذا با کاهش واسطه­گری در این بخش و در نتیجه کاهش قیمت صنایع دستی می­توان این کالا را در سبد خرید همه اقشار قرار داد و بازار فروش و درآمد فعالان عرصه صنایع دستی را رونق بخشید.

تنوع صنایع دستی ایرانی

بالغ بر 370 نوع صنایع دستی در کشور وجود دارد و ایران جزء 8 کشور اول تولیدکننده صنایع دستی در جهان است البته هنوز به جایگاه اصلی صادرات نرسیدیم. گستردگی تنوع و کیفیت محصولات صنایع دستی ایران موجب شد این صنایع مورد پسند تمام دنیا قرار گیرد. تهران، همدان و اصفهان بیشترین کالاهای صنایع‌ دستی را بر اساس ارزش در سال ۹۱ صادر کرده‌اند.

جایگاه ایران در صادرات صنایع دستی

در حال حاضر ایران در زمینه صادرات صنایع دستی با تمام معضلات و مشکلات خود جزو سه رتبه برتر در جهان قرار دارد. هند و چین با صادرات رسمی حدود 5 میلیارد دلار در سال به عنوان رتبه اول و دوم جهان هستند.

با وجود آنکه ایران از رشته­های متنوع و متعدد صنایع دستی برخوردار است، اما هم­چنان رتبه های اول و دوم بازار جهانی صنایع دستی را به چین و هند واگذار کرده و هم­چنان تولید کنندگان ایرانی با مشکلات عدیده­ای از کمبود مواد اولیه تا نبود چتر حمایتی رنج می­برند.

سهم صنایع دستی از تولید ناخالص ملی

سهم 9/2 درصدی صنایع دستی از تولید ناخالص ملی ایران، رقم چندانی نیست که بتوان از آن به عنوان دستاورد قابل توجه یاد کرد. اما آنچه اهمیت دارد، برنامه­ای است که باید برای آینده صنایع دستی طرح ریزی کرد تا کشورمان با برخورداری از 370 رشته زنده صنایع دستی همچنان در رتبه سوم جهان باقی نماند و  به سهم شایسته خود از این بازار کوچک اما پر درآمد دست یابد. از آنجایی که صنایع‌دستی از قبیل فرش و ظروف سفالی، می­تواند قابلیت بالایی در جذب گردش­گر داشته باشد، اطلاع‌رسانی گسترده بین المللی در این حوزه می­تواند کمک شایانی به توسعه صنعت گردشگری کشور  نیز باشد.

ضعف معرفی و بازاریابی صنایع دستی

صنایع دستی ایران در سطح جهان متقاضی دارند، به شرط این که بخوبی معرفی و بازاریابی شوند. صنایع دستی ایران به دلیل تنوع و کیفیت می­تواند اکثر نظرها را به خود جلب کند، اما مشکل اصلی در شناسایی بازاراهای هدف و نیاز آن­هاست. با توجه به این که سودآوری و اشتغال­زایی این صنعت از بسیاری از صنایع موجود بالاتر است بایستی ضمن برطرف نمودن موانع و مشکلات موجود و فراهم نمودن زیرساخت­ها و بستر مناسب صادرات، به ترویج فرهنگ استفاده از صنایع دستی از قبیل ظروف مسی در منازل ایرانیان نیز پرداخت. چراکه وقتی بازار داخلی نیازهای تولیدکنندگان را تامین کند، بازار خارجی خود به خود مهیا می­شود. به عبارت دیگر در حال حاضر چون برخی از محصولات تولیدکنندگان در داخل ایران ناشناخته بوده و متقاضی ندارند، در بازارهای خارجی هم گمنام باقی مانده و در نتیجه تولیدکنندگان آن­ها را به دست فراموشی سپرده­اند و تولید را متوقف کرده­اند. صنایع دستی ایران از ابتدا به حمایت مردم نیازمند بوده، این­گونه که مردم ایران اگر به کالاهای صنایع دستی فقط به دید کالای لوکس و گران قیمت بنگرند، به شکل طبیعی باعث کاهش تولید خواهند شد، چون تقاضا نیست، تولیدکننده هم از تولید خود کم می کند.  علاوه بر این که  صنایع دستی توان تولید ثروت و اشتغال­زایی بالایی دارد، سفیران فرهنگی کشورمان خارج از مرزها نیز هستند.

نقاط ضعف کنونی در صادرات صنایع دستی

شاید بتوان گفت اصلی­ترین مشکل در شیوه توزیع صنایع دستی است. تمامی محصولات تجاری از سیستم توزیع برخوردارند و تولیدکنندگان میلیون­ها تومان بابت توزیع آن­ها هزینه می­کنند، حال آن که صنایع دستی که می­تواند میلیون­ها دلار سودآوری داشته و صدها هزار فرصت شغلی ایجاد کند، هنوز در پستوی کارگاه­ها و مغازه­های انگشت شمار سطح شهرها منتظر معرفی شدن هستند. کار معرفی و جمع آوری محصولات و ارسال آن­ها به بازار هدف، کار تولیدکننده نیست؛ بلکه بایستی تشکل­هایی موظف به این کار باشند. این سیستم هنوز در ایران به طور اصولی و منسجم شکل نگرفته است و به همین دلیل باعث ضعف در عرضه صنایع دستی ایران شده است.

ضعف در بسته‌بندی محصولات صنایع دستی

یکی دیگر از مشکلات عمده موجود در این بخش ضعف در بسته‌بندی محصولات صنایع دستی است. بسته­بندی از مهم­ترین فاکتورهای صادرات در تمام کالاها است و به­دلیل خاص بودن نوع سایز و شکل انواع صنایع دستی فعالیت منظم و اصولی در این خصوص صورت نگرفته است. ضعف عمده تولیدات ایران علی­رغم کیفیت بالا نوع و انتخاب بسته بندی­های صادراتی است به­صورتی که همین موضوع باعث می­شود بسیاری از خریداران از خیر خرید محصولات کشورمان بگذرند و به سراغ بسته­بندی­های لوکس­تر بروند درحالی­که محتوی آن­ها بی­کیفیت­تر است .

ضعف در تبلیغات صنایع دستی

البته یکی دیگر معضلات جدی صنایع دستی ضعف تبلیغات است. صنایع‌دستی با مشکل بی‌توجهی در افکار عمومی مواجه است و باید در مورد این صنعت در رسانه‌ها بیشتر گفته شود تا اهمیت صنایع‌دستی برای جامعه مشخص شود و تصمیم‌گیران کشور نیز به‌ تدریج در حمایت از حوزه صنایع‌دستی ایفای نقش کنند.

فروش چمدانی صنایع دستی

 همچنین وجود تحریم­ها موجب از دست رفتن بسیاری از بازارهای هدف صنایع دستی کشور شده و اقدامی نیز برای یافتن بازارهای جدید جهانی صورت نگرفته است. متاسفانه به دلیل معضلات تحریم اغلب محصولات صنایع دستی به شکل چمدانی از کشور خارج می­شوند. خروج چمدانی صنایع دستی کشور موجب ثبت نشدن آن­ها در فهرست کالاهای صادراتی شده و باعث در دست نبودن آمار دقیقی از صادرات صنایع دستی گردیده است.

همان­طور که می­دانیم ایران از نظر تنوع تولیدات صنایع دستی و البته کیفیت تولیدات جایگاه بسیار بالایی در صنایع دستی بین المللی دارد اما متاسفانه ضعف­های یاد شده همواره باعث شده که مصنوعات تولیدی ایران یا بازارشان به کلی از دست بدهند یا اینکه در رقابت با تولیدات دیگر کشورها مثل چین یا افغانستان و هندوستان مغلوب شوند.