آموزش تئوری موسیقی به زبان ساده

تا به‌ حال به این پرسش فکر کرده‌اید که موسیقی چیست و یا به‌عبارتی دیگر، عناصر سازنده موسیقی کدامند؟

برای درکِ بهتر موضوع می‌توانید خودتان را در حالِ گوش دادن به موسیقی تصور کنید. شما مشغولِ شنیدنِ اصواتی هستید که مدت زمانِ مشخصی ادامه می‌یابند. در واقع شما صدا را در قالب زمان می‌شنوید.

موسیقی همانند اکثر زبان‌ها هم دارای شکل گفتاری و هم نوشتاری است که امروزه در تمام نقاط دنیا به عنوان یک الگوی ثابت مورد قبول و استفاده است. شاید به همین دلیل بتوان زبانِ موسیقی یا تئوری موسیقی را پرکاربردترین و حتی همه‌گیرترین زبانِ مکتوبِ جهان دانست. ما موسیقی را همانند ریاضی از چپ به راست و در دفتری با پنج خط موازی می‌نویسیم. حروف الفبای موسیقی یا همان صداها را با نت‌ها و عناصر زمانی را با کشش‌ها یا ریتم نشان می‌دهیم.

موسیقی شاید از اولین لحظاتِ حیات انسان در زندگیِ وی حضور داشته است. آوازِ پرندگان، صدای شُرشُرِ باران و تمامی صداهایی که در طبیعت وجود دارند؛ گواهی بر این موضوع هستند. اگرچه موسیقی از دیرباز در زندگی ما حضور داشته، اما از لحظه‌ای به بعد کنجکاوی انسان او را به سمتِ شناختِ بیشترِ این پدیده طبیعی سوق داد.

 پیدایش تئوری موسیقی

به این قصه از زمانِ یونانِ باستان توجه کنید: "روزی فیثاغورس دانشمند و فیلسوفِ شهیرِ یونانی مشغولِ قدم زدن در بازار بوده است که توجه‌اش به صدای حاصل از برخوردِ چکشِ آهنگران بر آهنِ گُداخته جلب می‌شود. ترکیب این صداها در نظر او خوشایند جلوه کرد و تصمیم گرفت تا علتِ این خوشایندی را پیدا کند. در نهایت او توانست تا با محاسباتِ ریاضی و آزمایش‌های تجربی، دلیلِ این خوشایندی را پیدا کند و به پاسخِ پرسشِ خود برسد."

این قصه را شاید بتوان از نخستین تلاش‌های انسان در راهِ شناخت و فهمِ موسیقی  برشمرد. راهی که در نهایت به شکل‌گیریِ تئوری موسیقی انجامید.

در آن زمان موسیقی زیرمجوعه‌ای از علم ریاضیات به شمار می‌رفت و بیشتر مطالبِ تئوری موسیقی به فیزیک صوت مربوط بودند. اما امروزه علاوه بر عناصرِ سازنده موسیقی، هر آنچه که به‌نحوی در ارتباط با موسیقی باشد، همگی در زیرمجموعه تئوری موسیقی قرار می‌گیرند که بخش مهمی از آموزش موسیقی محسوب می‌شود. 

تئوری موسیقی چیست؟ 

تئوری موسیقی را می‌توان مجموعه‌ای از مفاهیمی دانست که درصددِ توصیف و یا توضیحِ پدیده‌ای طبیعی بر‌می‌آیند. این بدان معناست که پدیده‌ای از قبل در طبیعت وجود دارد و ما برای توضیح، شناخت و درک بهتر آن، دست به تدوینِ مفاهیمی می‌زنیم. تئوری موسیقی نیز از این تعریف مستثنا نیست.

احتمالا در برخورد اول با تئوری موسیقی و پس از کسب اطلاعات اولیه، آن‌ را جدا از جنبه عملی بدانیم. حتی بعضی از افراد مهارتِ موسیقی را تنها مساوی با اجرای ساز و یا آواز می‌دانند.

شخصی را در نظر بگیرید که هم از صدای خوبی برخوردار است و هم مهارت قابل توجهی در ادای کلمات دارد. او تصمیم گرفته است تا در یک جمع، شعری را دکلمه کند؛ اما یک مشکل وجود دارد. تصور کنید که او از توانایی خواندن و نوشتن بی‌بهره است.! احتمالا تنها راه‌ حلی که به ذهنمان می‌رسد این است که در ابتدا شخصِ باسوادِ دیگری شعر را برای او بخواند و سپس او شعر را حفظ کند.

چرا آموزش تئوری موسیقی مهم است؟ 

حالا نوازنده یا خواننده‌ای را تصور کنید که برای اجرا، از سوادِ کافی برخوردار نیست. بنابراین او در اجرای آثاری که دیگران ساخته‌اند ناتوان است و یا ناگزیر، نیازمندِ یاری شخصی دیگر است که قطعه را برای او اجرا کند.

تصور کنید پس از پایان تحصیل در مدرسه تنها قادر به خواندن همان کتاب‌های درسی باشید و نه چیزی بیشتر. احتمالا حتی تصورش هم برای تمام ما غیرممکن و ناامیدکننده است.

حال شخصی را تصور کنید که بعد از چندین سال آموزش موسیقی تنها قطعاتی را می‌تواند اجرا کند که از قبل، معلمی به او آموخته است. این‌گونه اتفاقاتِ تلخ تنها در فقدان آموزش صحیح رخ می‌دهند.

بیایید در خصوص آموزشِ جدیِ موسیقی در ایران بگوییم. آموزشِ جدی موسیقی در ایران، به ۲ روش صورت می‌گیرد: روش کتبی (می‌توان از آن به عنوان روشِ دانشگاهی یاد کرد که چهارچوبش در غرب شکل گرفته است.)

روش شفاهی (نوعی از آموزش که از آن به‌عنوان روش سینه‌ به‌ سینه یاد شده و بیشتر در آموزش موسیقی محلی یا اقوام مورد استفاده قرار می‌گیرد.)

برای درک بهتر تفاوت این دو روش به این مثال توجه کنید: مکانیکی را تصور کنید که مهارت تعمیرِ خودرو را به‌صورت تجربی آموخته است. او ممکن است دارای چنان مهارتی باشد که حتی از روی صدای موتورِ خودرو مشکل آن را پیدا کند. اما شاید همین مکانیکِ توان‌مند، از توضیح نحوه کارکرد قطعات خودرو به‌درستی برنیاید.!

آموزش رایگان تئوری موسیقی در ایران موزیکولوژی

اینجاست که یک مهندسِ مکانیکِ تحصیل‌کرده پا به میدان می‌گذارد و علاوه بر عیب‌یابیِ صحیح خودرو، می‌تواند اطلاعات علمی، درست و کامل را در اختیار شما قرار دهد.

احتمالا با کمک همین نمونه بتوانیم نقش و تاثیر آموزشِ کتبی (شیوه آکادمیک یا دانشگاهی) و تفاوت آن با آموزشِ شفاهی (سینه به سینه) در موسیقی را نیز بهتر درک کنیم.

وب‌سایت ایران موزیکولوژی که با هدف تدوینِ مقالاتِ تخصصی در حوزه موسیقی برپا شده است؛ در تازه‌ترین اقدام خود، مشغول به انتشار مطالبِ مرتبط با آموزش رایگان تئوری موسیقی است. هدف اصلی در تدوینِ این مطالب، آموزش علمی، صحیح و کارآمدِ تئوری موسیقی برای تمامیِ علاقه‌مندانِ این حوزه، در هر سطحی (مبتدی یا پیشرفته) است. در نگارش این مطالب با استفاده از نمونه‌های صوتی و تصویری سعی شده تا با به‌روزترین مفاهیمِ موسیقایی آشنا شوید. از جمله اهداف دیگر گروه ایران موزیکولوژی از ایجاد این بخش در وب‌سایت، دسترسی آسان برای همگان (به‌ویژه اشخاصی که پیگیرِ آموزش جدی موسیقی بوده، اما از امکانات لازم برخوردار نیستند.)، نگاهِ تخصصی اما به دور از تکلف و ارائه مطالب به‌صورت جامع و کامل بوده است.

شما عزیزان می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت ایران موزیکولوژی، علاوه بر استفاده از آموزش‌‌هایی که به رایگان در اختیار شما قرار گرفته است؛ در خصوصِ آموزشِ اصولی و جدیِ موسیقی و آموزش تئوری موسیقی با متخصصان این گروه نیز مشورت کنید.