احتمال حذف یارانه های پنهان/ قیمت واقعی بنزین چقدر خواهد شد؟

موضوع یارانه انرژی بار دیگر به یکی از موضوع‌های پربحث تبدیل شده است. پس از موضع‌گیری مجلس درباره حذف یارانه پنهان، باید دید موضوع دولت سیزدهم درباره یارانه انرژی و به دنبال آن تعیین قیمت بنزین چه خواهد بود؟

درباره مبلغ یارانه پنهانی که دولت به کالاهای مختلف از جمله انرژی و بنزین پرداخت می‌کند، اختلاف‌ نظر وجود دارد و به‌نظر می‌رسد در نبود یک نظام آماری شفاف، تصویر دقیقی از میزان یارانه پرداختی و همچنین دریافت‌کنندگان نهایی آن در دسترس نیست.

براساس گزارش سال ۱۳۹۸ سازمان برنامه‌ و بودجه کشور حجم یارانه پنهان در سال ۱۳۹۸ حدود ۶۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. از طرف دیگر به گفته مسعود میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه، ارزش دلاری یارانه پنهان حدود ۶۳ میلیارد دلار و یارانه حامل‌های انرژی نزدیک به یک‌هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان است.

محمدباقر نوبخت رئیس سابق سازمان برنامه‌وبودجه نیز پیش از این اعلام کرده بود دولت هر سال ۱۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌کند.

در کنار اعداد و ارقامی که در داخل کشور برای یارانه پنهان مطرح می‌شود، می‌توان به آمارهای خارجی نیز اشاره کرد. به عنوان مثال آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی، مبلغ یارانه پرداخت‌ شده برای سوخت در ایران را سالانه حدود ۸۶ میلیارد دلار اعلام کرده است.

یکی از طرح‌های پیشنهادی برای حذف یارانه پنهان که می‌تواند بر قیمت بنزین اثر گذار باشد، طرحی است که در آن همه یارانه‌هایی که قیمت‌ کالا و خدمات را کاهش می‌دهند حذف شود و به به صورت نقدی به افراد یا خانوارها پرداخت شود. بر این اساس، قیمت کالاهایی که یارانه دریافت می‌کنند، واقعی می‌شود و بنزین نیز یکی از آن‌ها خواهد بود.

قیمت بنزین پس از حذف یارانه پنهان

بنزین یارانه‌ای که اکنون در کشور توزیع می‌شود، روزانه برابر با  ۶۰ میلیون لیتر است. قیمت بنزین به نرخ دولتی لیتری ۱۵۰۰ تومان تعین شده است. بنزین آزاد نیز  با قیمت لیتری ۳۰۰۰ تومان فروخته می‌شود که البته، به معنای واقعی، آزاد نیست و دولت برای ثابت نگه‌ داشتن آن نیز، یارانه پرداخت می‌کند.

در ایران روزانه به‌طور متوسط حدود ۸۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود و پرداخت این حجم از یارانه به بنزین به معنای پایین‌ نگه‌ داشتن قیمت بنزین و در نتیجه افزایش مصرف است و در نتیجه با این قیمت‌گذاری نادرست، پیامدهای منفی برای محیط زیست ایجاد می‌شود.

از چند ماه اخیر بار دیگر گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره قیمت بنزین پس از حذف یارانه آن افزایش یافته است. برخی قیمت واقعی بنزین را بهای آن در کشورهای منطقه خلیج فارس در نظر می‌گیرند.

بر این اساس، قیمت بنزین برابر با ۳۸ تا ۴۰ سنت خواهد بود که معادل ریالی آن حدود  ۱۰ تا ۱۱ هزار تومان در نظر گرفته می‌شود. با آزادسازی قیمت بنزین، سهمیه ۶۰ لیتری هر خودرو به جای بنزین یارانه‌ای، مبلغی در حدود ۵۶۰ هزار تومان در ماه خواهد بود.

پیامدهای اجتماعی تصمیم اقتصادی

بر خلاف تصور رایج، بیش از نیمی از خانوارهای ایرانی، خودروی شخصی ندارند و این گروه می‌توانند یکی از برندگان حذف یارانه پنهان باشند و از منافع آن بهره‌مند شوند. بنابراین باید این اصلاح قیمت را به‌صور اصولی انجام داد.

از نظر موافقان این طرح، منافع حاصل از واقعی شدن قیمت بنزین به‌جای اختصاص به خودرو، به افراد تعلق بگیرد. در واقع افرادی که کمتر از میانگین جامعه بنزین صرف می‌کنند یا خودروی شخصی ندارند از منافع یارانه  نقدی بهره‌مند می‌شوند و حتی اگر افزایش قیمتی در بخش‌های دیگر در اثر حذف یارانه بنزین رخ دهد با این یارانه نقدی جبران‌پذیر خواهد بود.

از طرف دیگر، افرادی که مصرف بیش از میانگین دارند، یا الگوی مصرف خود را تغییر خواهند داد یا هزینه واقعی آن را پرداخت خواهند کرد.

واقعی کردن قیمت بنزین با اینکه تصمیمی درست و ضروری برای شرایط کنونی کشور است، اما نیاز به هزینه‌های جبرانی دارد که هزینه اجتماعی آن را به حداقل برساند.

با وجود این طرح‌های مختلف ارائه شده، قیمت واقعی بنزین نمی‌تواند به صورت ثابت تعیین شود، زیرا پس از گذشت زمان و با تغییرات نرخ ارز و نرخ تورم، بار دیگر شاهد کاهش قیمت نسبتی بنزین خواهیم بود.

همچنین نکته مهم دیگری که به آن کمتر توجه شده، تورم شدیدی خواهد که در پی این افزایش یکباره بهای بنزین بر همه بخش‌های دیگر ایجاد و فشار مضاعفی بر مردم وارد می‌کند؛ حتی با دادان یارانه نقدی واقعی؛ زیرا بدون داشتن یک سیستم جامع در اجرا و بویژه نظارتی بر همه مجموعه‌های ذیربط در این موارد، به جز موارد امنیت اجتماعی، پیامدهای اقتصادی اجرایی کردن این طرح‌ها بسیار شدیدتر از وضعیت کنونی خواهد بود./گسترش نیوز