کمبود چوپان ایرانی با دستمزد حداقل 5 میلیون تومان

 چوپانی کار پر دردسری است که هر روز از جمع طرفدارانش کاسته می شود و دیگر کمتر جوان ایرانی ای است که حاضر باشد سختی این کار را به تن بخرد. چنین بی رغبتی هایی موجب شده است تا در سال های اخیر چوپان های ایرانی ناپیدا شوند و این شغل به مهاجران اهل افغانستان سپرده شود.

هر چند هنوز هم در مناطقی از ایران شغل چوپانی به عنوان شغل خانوادگی مورد توجه است و با توجه به تعداد بالای دام پرورشی، افراد راهی جز قرارگرفتن در قامت چوپان ندارند اما کمبود چوپان در ایران چنان گسترده شده است که هر ازگاهی یکی از مسئولان مرتبط با حوزه پرورش دام های سبک از بحران نبود چوپان سخن می گوید.

قاسم دریاباری در حوالی فیروزکوه به پرورش دام سبک مشغول است و برای نگهداری گله گوسفندهایش از چوپان های خبره استفاده می کند. نبود «چوپان کاربلد» مهم ترین مشکل این گله دار است. گذر زمان موجب شده است تا دریاباری دنیای چوپانی را خوب بشناسد چراکه یک سر ماجرای پرورش گوسفند، داشتن چوپان ماهر است.

او در گفت وگو با همشهری از نبود چوپان ماهر گلایه می کند و می گوید: «چوپان کاربلد کم شده است. اگر دست من باشد که می گویم باید گله را کلا از بین برد چون دیگر چوپان خوب نیست. خیلی از افراد وقتی می آیند، خودشان را کاربلد معرفی می کنند اما وقتی چند روز کار می کنند، معلوم می شود که هیچ چیزی از چوپانی نمی دانند. فرد چوپان وقتی سنش به بالای ۴۰ سال می رسد، دیگر فایده ندارد اما تعداد چوپان ها این قدر کم شده که بعضی ها مجبور می شوند از چوپان سن بالا هم استفاده کنند».

نبود چوپان به یک مشکل جدی تبدیل شده است تا جایی که مهدی رجبی زاده مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری شمال استان کرمان چندی پیش در گفت وگو با ایسنا اعلام کرد که طبق بررسی هایی که در کشور صورت گرفته، مشخص شده سن چوپانان در ایران ۶۵ سال است.

۹۰ درصد چوپان ها از مهاجران اهل افغانستان هستند

افزایش سن چوپانان بر این واقعیت صحه می گذارد که جوانان علاقه ای برای انتخاب چوپانی به عنوان راهی برای کسب درآمد ندارند. دریاباری نیز این موضوع را تأیید می کند: «الان وضعیت طوری شده است که افراد محلی و ایرانی علاقه ای به چوپانی ندارند، نسل چوپان ایرانی در حال انقراض است و بیشتر مردم مهاجر افغانستان در این کار مانده اند. بیشتر از ۹۰ درصد چوپان ها اهل افغانستان هستند و ایرانی ها، به خصوص جوان ترها علاقه ای به این کار ندارند. جوان ها به بهانه این که لباس ما بوی دام می گیرد، زیاد نمی توانیم به خانواده مان سر بزنیم و حرف هایی از این دست، سراغ چوپانی نمی آیند».

نایب رئیس شورای اتحادیه عشایری استان سمنان نیز در سال ۹۵ از فعالیت بیش از ۲۵۰۰ چوپان افغان فاقد مجوز قانونی در این استان خبر داده بود. بدون شک این آمار در گذر زمان سیر صعودی به خود گرفته است و باید قبول کرد که مهاجران قانونی و غیرقانونی افغانستان نقش اصلی را در این حوزه بازی می کنند.

حداقل و حداکثر درآمد چوپان چقدر است؟

هرچند درآمد چوپان ها از یک الگوی ثابت پیروی نمی کند اما دریاباری که سال هاست برای گله هایش چوپان استخدام می کند، حقوق رایج در میان چوپان ها را به هرماه حداقل ۵ میلیون و حداکثر ۸ میلیون تومان تقسیم می کند. براساس گفته او یک چوپان ماهر در ماه بین ۷ تا ۸ میلیون تومان حقوق دریافت می کند؛ «کمترین حقوقی که به یک چوپان می دهیم ۶۰ میلیون در سال و بیشترین هم ۸۰ تا ۹۰ میلیون در سال است. البته این حقوق را ماهانه پرداخت می کنیم.»

دریاباری در تمام صحبت هایش به سختی های پیداکردن یک چوپان خوب گریزی می زند و می گوید که بارها و بارها افرادی با ادعای بسیار آمده اند اما چندماه بیشتر دوام نیاورده اند چراکه در همان ابتدای کار مشخص شده است که تجربه ای از چوپانی ندارند. او نحوه گرفتن چوب در دستان چوپان را ملاک انتخاب می داند؛ «چوپان وقتی چوب را دستش می گیرد و گله را حرکت می دهد، معلوم می شود که کارش را بلد است یا نه.»

هر کارفرمایی برای پیداکردن نیروی خود راهی را بلد است و این گله دار نیز در مورد نحوه پیداکردن چوپان می گوید: «سال های اخیر پیداکردن چوپان یک مقدار سخت شده است اما راه هایی وجود دارد؛ مثلا من اگر یک چوپان جدید بخواهم، پیش همان گروه چوپان های اهل افغانستان می روم و به آنها می گویم که یک چوپان خوب به من معرفی کنند. درواقع پیداکردن چوپان راحت است اما چوپانی که خوب باشد، کم است. اگر کار چوپان خوب باشد بیشتر از یک سال پیش ما می ماند اما اگر کار چوپان خوب نباشد، بیشتر از ۲ ماه نمی توان با او کار کرد».

۲۴ ساعت در روز؛ زمان کاری چوپان

چوپانی کاری ۲۴ ساعته است. با توجه به این توضیح، مشخص می شود که چرا درآمد میلیونی یک چوپان جذاب نیست. زمانی که صاحبان دام، گله را به چوپان می سپارند، چوپان موظف می شود که برای یک بازه زمانی طولانی مسئولیت تمام و کمال رسیدگی به دام ها در تمام روزهای سال را برعهده بگیرد.

دریاباری در مورد ساعت کار و نحوه فعالیت چوپان ها توضیح می دهد: «چوپانی کاری ۲۴ ساعته است. چوپان ماهر، شب و روز دنبال گله است؛ مثلا یک گله با ۶۰۰ تا ۷۰۰ رأس گوسفند باید دوتا چوپان داشته باشد. خود چوپان ها کار را بین هم تقسیم می کنند. یکی مسئول شب چَر (چرای شبانه) و یکی مسئول گرم چَر (چرای بعدازظهر) می شود».

حضور هرروزه و ۲۴ ساعته چوپان ها در کنار گوسفندها، دسترسی آنها را به خانواده هایشان دشوار می کند؛ مشکلی که در کنار پیاده روی طولانی، شب بیداری زیاد، دوشیدن روزانه شیر، حفظ گله زیر باران شدید، تحمل گرما و سرمای محیط و مراقبت گله از سرقت و حمله گرگ به عنوان بخشی از مشکلات چوپانان شناخته می شود.

دریاباری در مورد نحوه تعامل چوپان ها با اعضای خانواده می گوید: «چوپان های اهل افغانستان هرچند وقت یک بار مرخصی می گیرند و به خانواده شان در افغانستان سر می زدند و برمی گردند. اگر هم چوپان ایرانی باشد و بخواهد به خانواده اش سر بزند، فردی را به جای خودش می آورد و بعد می رود».

هرچند از نظر این گله دار، چوپانی خیلی سخت نیست و اگر فرد رویه گله را بلد باشد، کار برایش آسان می شود اما زمان ییلاق و قشلاق، مشقت های کار بیشتر عیان می شود تا جایی که دریاباری نیز اعتراف می کند پیاده روی روزانه با گوسفندها کار سختی است؛ « از سختی های کار برای زمانی است که چوپان با گله باید به ییلاق یا قشلاق کوچ کند و روزی ۲ کیلومتر راه بروند. معمولا عبور از این مسیرها نزدیک به ۲ ماه طول می کشد. کوچ دام بیشتر در فصل گرم سال انجام می شود و در فصول سرد دام ها را به منطقه و دامداری ها باز می گردانیم.»

سختی های ییلاق و قشلاق موجب شده بود تا بیشتر گله دارها تمایل به نگهداری دام در آغل های بزرگ و با امکانات داشته باشند اما براساس گفته این گله دار، گرانی نهاده های دامی موجب شد تا گله دارها سختی کوچ را به جان بخرند؛ «نگهداری دام سبک در دامداری ها نیازمند صرف هزینه بالای خوراک است، به همین دلیل بیشتر گله دارها ترجیح می دهند تا غذای دام خود را از طریق چراندن دام در مراتع یا مزارع زیرکشت علوفه تأمین کنند.»/منبع : همشهری آنلاین