علت و درمان کمردرد (دکتر حیدری متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در تهران)

کمردرد یکی از عارضه‌های شایع در بین مردم است. این عارضه یکی از دلایل اصلی مراجعه به پزشک و غیبت از کار در بین بزرگسالان است. کمردرد اگرچه درد مشترکی در بین بسیاری از افراد است، با این حال بیماران مختلف آن را به اشکال متفاوتی تجربه می‌کنند و از آنجا که علل احتمالی بسیار زیادی برای آن وجود دارد تشخیص علت آن بعضاً می‌تواند دشوار باشد.

کمردرد، با هر شدتی از خفیف گرفته تا بسیار شدید، معمولاً قابل درمان است. به عبارت دیگر، علائمتان را چه در خانه درمان کنید و چه برای درمانشان به دکتر آیدین حیدری متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در تهران مراجعه کنید، و همچنین علت دردتان هر چه که باشد، گزینه‌های درمانی مختلفی برایتان وجود خواهد داشت.

علل

 شایع‌ترین علل کمردرد عبارتند از:

• شایع‌ترین علت کمردرد کشیدگی عضلات و پیچ‌خوردگی رباط‌ها است. این کشیدگی‌ها و پیچ‌خوردگی‌ها، اگرچه عموماً ناشی از حوادث ورزشی، وضعیت بد قرارگیری بدن و بلند کردن اجسام به روش نادرست هستند، اما می‌توانند به دلایلی دیگری هم رخ بدهند. این آسیب‌ها هرچند که می‌توانند خیلی دردناک باشند، با این حال معمولاً در مدت کوتاهی بهبود می‌یابند.
• یکی دیگری از دلایل کمردرد، یک نوع آرتروز است. این عارضه که اسپوندیلیت آنکیلوزان (یا روماتیسم ستون فقرات) نام دارد، می‌تواند باعث خشکی ستون فقرات شود؛ علائم عارضه‌ی مذکور معمولاً در پایین کمر شروع شده، اما به مرور زمان تا گردن منتشر می‌شوند. آرتروز کمر میتواند در سنین پایین نیز رخ دهد.
• «استفاده بیش از حد» یکی از علل شایع و در عین حال غیرجدی درد پایین کمر است. این حالت که به آن «فرسودگی و ساییدگی» هم گفته می‌شود، می‌تواند به دلیل افزایش سن یا کار فیزیکی بیش از حد رخ بدهد. گاهی اوقات، تنها یک ساعت جمع کردن برگ‌های توی حیاط هم می‌تواند باعث درد پایین کمر شود.
• زمین خوردن، سقوط یا حوادث و تصادفات هم می‌توانند منجر به کمردرد شوند. آسیب‌های تروماتیک یکی از علل شایع درد هستند. اینگونه دردها، گاهی اوقات ناشی از شکستگی‌های ستون فقرات یا آسیب‌های بافت نرم هستند.
• یکی دیگر از علل کمردرد پوکی استخوان است. در این بیماری استخوان‌ها نازک می‌شوند که این می‌تواند منجر به شکستگی آن‌ها شود.
• استنوز ستون فقرات (تنگی کانال نخاعی) عارضه‌ای است که در آن خارهای استخوانی در امتداد ستون فقرات رشد کرده و کانال نخاعی تنگ می‌شود. گاهی اوقات، استنوز ستون فقرات می‌تواند ناشی از آرتروز باشد.
• متأسفانه، بیماری تخریب کننده (دژنراتیو) دیسک که یکی دیگر از عارضه‌های شایع است، زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های بین مهره‌های کمر شروع به از هم گسستن می‌کنند. این عارضه می‌تواند بسیار دردناک باشد، خصوصاً زمانی که (به خاطر از بین رفتن دیسک) مهره‌ها روی یکدیگر مالیده می‌شوند.
• فتق دیسک، که به آن پارگی یا بیرون‌زدگی دیسک هم گفته می‌شود، معمولاً درد شدیدی ایجاد می‌کند؛ البته، گاهی اوقات این عارضه هیچ دردی ندارد. فتق، می‌تواند باعث شود که دیسک درگیر به یک عصب فشار آورد، که در این حالت علائمی شبیه به علائم درد سیاتیک بروز می‌کند.
• همه کمردردها ناشی از مشکلات ستون فقرات یا عضلات نیستند. عارضه‌ها و شرایطی مثل آندومتریوز، سنگ کلیه، بارداری، عفونت‌های دستگاه ادراری و فیبرومیالژی هم می‌توانند باعث درد شدید پایین کمر شوند. این دردها، گاهی اوقات، بدون اینکه خود کمر مشکلی داشته باشد بروز می‌کنند.
• اگر یک دیسک شروع به فشار آوردن به عصب سیاتیک کند، بیمار دچار عارضه «درد سیاتیک» می‌شود. این حالت می‌تواند باعث درد و مور مور شدنی شود که معمولاً به ناحیه لگن، عضلات کفل و پاها منتشر می‌شود.
• تومورها، که شیوع بسیار کمتری دارند، می‌توانند در امتداد ستون فقرات شکل بگیرند. در مواردی که درد ناشی از تومور باشد، می‌بایست تومور برداشته شده و ناحیه درگیر از لحاظ وجود سرطان بررسی شود.

علائم

علائم کمردرد می‌توانند در هر بخشی از کمر و حتی پاها بروز کنند. علائم کمردرد حاد، علاوه بر درد جسمانی، عبارتند از:

• کاهش دامنه حرکتی
• دردی که هنگام ایستاد بروز کرده یا موقع نشستن بدتر می‌شود
• دردی که در امتداد پاها کشیده شده یا تا کفل‌ها، پاها و مچ پاها منتشر می‌شود
• خشکی و درد مبهم و مداوم کمر یا گردن
• درد هنگام بلند کردن اجسام
• درد مداومی که همیشه هنگام ایستادن وجود دارد

تشخیص طبی

تشخیص طبی این عارضه با بررسی سوابق پزشکی بیمار شروع می‌شود. این کار می‌تواند دلایل احتمالی درد بیمار را برای ما مشخص کند. در اینجا، پزشک در مورد سبک زندگی، عادات، آسیب‌های گذشته و طرز قرارگیری بدن بیمار سؤالاتی را از او می‌پرسد.

سپس، یک معاینه فیزیکی انجام می‌شود. رفلکس‌ها و همچنین دامنه حرکتی بیمار تست می‌شود. معمولاً، در مرحله بعد، از آزمایش‌های تصویربرداری که آزمایش‌های استاندارد برای تشخیص کمردرد هستند استفاده می‌شود.

این آزمایش‌ها شامل عکس‌های رادیولوژی، ام‌آرآی، سی تی‌اسکن یا در صورت نیاز مطالعه با تزریق (injection study) هستند. این آزمایش‌ها علاوه بر فراهم کردن مقدار زیادی اطلاعات بسیار مفید، ما را از بابت عدم وجود سایر عارضه‌ها مطمئن می‌سازند.

درمان

گزینه‌های درمانی به سابقه پزشکی بیمار و تشخیص پزشک بستگی دارند. از آنجا که هر بیماری کمردرد را به شکل متفاوتی از دیگران تجربه می‌کند، درمانی که برای یک بیمار جواب می‌دهد ممکن است برای بیماران دیگری مؤثر نباشد. به یاد داشته باشید که درمان زمان می‌برد، و بسته به برنامه‌ درمانتان، ممکن است درد شما فوراً تسکین نیابد.

استراحت در رختخواب به مدت کوتاه

استراحت می‌تواند تا حدودی به کاهش درد کمک کند. البته، حتماً باید توجه کنید که استراحت، طولانی مدت نشود. چراکه در این صورت ممکن است درد بدتر شود. به علاوه، کسانی که تحرک و فعالیت‌های روزانه دارند سریع‌تر بهبود پیدا می‌کنند.

دارو

ریلکس کننده‌های عضلات، داروهای ضدالتهاب بدون نسخه، مسکن‌ها، پمادها و کرم‌های موضعی ضددرد برخی از پرکاربردترین داروهای مورد استفاده برای درمان کمردرد هستند. داروها چه بدون نسخه باشند و چه توسط پزشک تجویز شده باشند، معمولاً استفاده از آن‌ها باعث تسکین درد می‌شود.

تزریق استروئید

داروی استروئیدی (کورتیزون) را می‌توان بسته به عارضه، به ستون فقرات، عضلات یا به درون مفاصل مورد نظر تزریق کرد. از آنجا این داروها ضدالتهاب هستند، ترزیق آن‌ها می‌تواند تا چند ماه درد را تسکین دهد.

یخ و گرما

دو روز اول بعد از آسیب‌دیدگی کمر از یخ استفاده کنید. یخ، عموماً مناسب‌ترین گزینه برای استفاده است، چراکه ورم و درد را کاهش می‌دهد. بعد از گذشت دو تا سه روز، گرما را جایگزین کنید. گرما گزینه بی‌نظیری برای شل کردن عضلات پرتنش و گرفته است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می‌تواند به تسکین یا رفع هر نوع دردی کمک کند. گاهی اوقات، فیزیوتراپیست‌ها از روش تحریک الکتریکی از راه پوست (TENS) برای تسکین درد، تقویت عضلات بنیادی، افزایش دامنه حرکتی و غیره استفاده می‌کنند. در طول جلسات فیزیوتراپی از گرما و یخ هم استفاده می‌شود. همچنین، ممکن است دستکاری ستون فقرات هم توصیه شود.

تمرینات کششی

کشش آرام عضلات به طور روزانه، می‌تواند باعث تسکین درد شده و به شما کمک می‌کند تا علائمتان را کنترل کنید. برای رسیدن به بهترین نتیجه، ضروری است که علاوه بر کمر، ناحیه لگن، پاها و عضلات کفل را هم کشش بدهید.

ماساژ

ماساژ بافت‌های نرم، که با هدف مقابله با درد پایین کمر انجام می‌شود، می‌تواند با بهبود گردش خون به فرایند التیام کمک کرده و باعث شل شدن عضلات پرتنش ‌شود. کاهش تنش در کمر می‌تواند کمک بسیار زیادی به بهبودی علائم کند.

طب سوزنی

طب سوزنی برای کسانی که با دیدن سوزن از حال می‌روند، بهترین گزینه درمانی نیست. با این حال، این روش می‌تواند به برخی بیماران کمک بسیاری بکند. در این روش، یک سری سوزن به نقاط خاصی از بدن فرو می‌شوند که این کار باعث تحریک این نقاط و در نتیجه تسکین درد می‌شود.

حرکات کم فشار

یوگا، راه رفتن و شنا کردن برخی از بهترین حرکات و تمرینات کم فشار هستند که می‌توانند کمردرد را تسکین بدهند. استراحت طولانی مدت در رختخواب بدن را ضعیف و آسیب‌پذیر می‌کند، بنابراین هنگام از سر گرفتن فعالیت‌های جسمانی زیاد به خودتان فشار وارد نکنید. تقویت قدرت بدن برای کمک به تسکین بلند مدت درد، ممکن است زمان‌بر باشد. در طول دوره ریکاوری از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.

ترک سیگار

علاوه بر ترک سیگار، کلاً استفاده از محصولات حاوی تنباکو را کنار بگذارید. تنباکو می‌تواند دیسک‌ها و مفاصل کمر را تخریب کند، فرایند التیام‌تان را مختل کرده و جریان خون را محدود نماید.

جراحی

معمولاً از جراحی به عنوان آخرین راه چاره استفاده می‌شود. چراکه تعداد زیادی گزینه‌های درمانی کم خطر وجود دارد که قبل از روی آوردن به عمل جراحی می‌توان آن‌ها را امتحان کرد.

بسیاری از افراد معتقدند که این گزینه به سرعت مشکل را رفع می‌کند، اما اغلب این‌طور نیست. با این حال، عارضه‌هایی که وجود دارد که انجام جراحی برای آن‌ها ضروری است. پزشکان ما، در صورتی که تشخیص بدهند جراحی برای عارضه‌ و کیفیت زندگی‌تان ضروری و مفید خواهد بود، آن را به شما توصیه خواهند کند.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد

کمردرد می‌تواند بعد از مدتی دوباره عود کند؛ در هر حال، اگر هر یک از علائم زیر را داشتید باید به پزشک مراجعه کنید. چراکه ممکن است آن‌ها نشانه وجود یک عارضه جدیِ نیازمند تشخیص و درمان فوری باشد. پس اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• کمردردی که بعد از 4 تا 6 هفته رفع یا بهتر نمی‌شود.
• اگر دردتان ناشی از یک حادثه آسیب‌زا مثل یک تصادف رانندگی، درگیری فیزیکی، و یا سقوط یا زمین خوردن باشد.
• اگر (همراه درد و سایر علائم) تب داشته باشید.
• اگر دچار بی‌اختیاری مدفوع یا هرگونه تغییری در عملکرد و وضعیت روده‌هایتان شده باشید.
• درد همراه با مور مور شدن، ضعف و بی‌حسی کمر یا پاها، می‌تواند نشانه یک آسیب عصبیِ نیازمند درمان باشد.
• کمردرد همراه با کاهش وزن بی‌دلیل یا سریع.
• درد شکم
• کمردرد شدید و ناتوان کننده
• کمردردی که با استراحت بهبود پیدا نمی‌کند
• خستگی غیرطبیعی