انسولین‌درمانی ؛ معضلات و آینده آن در ایران

شرکت سانوفی به عنوان یکی از پیشروان درمان دیابت و تولید انسولین صد سالگی کشف انسولین را  در تاریخ 19 تیر با حضور فعالان حوزه سلامت از سراسر ایران گرامی‌داشت.

با کشف انسولین در سال ١٩٢١ نقطه عطفی در درمان دیابت شکل گرفت و در ادامه پیشرفت در تحقیقات، تولید و توسعه انسولین نحوه مدیریت دیابت را به نحو چشمگیری ارتقا بخشید. در این سفر صد ساله، «سانوفی» به عنوان یکی از پیشروان تولید انسولین، از همان روزهای آغازین تا به امروز، نقش کلیدی در تولید و توسعه این دستاورد مهم در دنیای پزشکی و داروسازی داشته است.

در این راستا، «سانوفی» ایران جهت گرامی‌داشت صدمین سال کشف این داروی نجات‌بخش، رویداد آنلاینی با حضور متخصصین حوزه سلامت از سراسر ایران در تاریخ ١٩ تیر برگزار نمود. در این برنامه دکتر علیرضا استقامتی، رئیس بخش غدد بیمارستان امام خمینی (ره) با اساتید برجسته و تراز اول ایرانی و بین‌المللی در حوزه دیابت همراه شدند تا تاریخچه کشف انسولین و پیشرفت های اساسی که در تولید و توسعه انسولین در صد سال اخیر صورت گرفته شده را مرور نمایند.

دکتر فرزانه سروقدی، دکتر فاطمه سیاری‌فرد، دکتر مجتبی ملک، دکتر عادل جاهد و دکتر مبارک نقوی از دیگر متخصصان و سخنرانان این رویداد بودند که چشم‌انداز آینده درمان دیابت را مورد بررسی قرار دادند و این که چگونه انسولین‌تراپی همگام با دانش روز دنیا و پیشرفت‌های دنیای دیجیتال می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود ببخشد.

در پایان این رویداد، گفت‎وگویی را با دکتر علیرضا استقامتی، رئیس بخش غدد بیمارستان امام خمینی (ره) ترتیب دادیم که گزیده‌ای از آن را در ادامه از دیده می‌گذرانید.

با وجود تمام اقدامات صورت‌گرفته در درمان دیابت، هنوز تعداد کثیری از بیماران به اهداف درمانی و مدیریت مناسب دیابت دست نیافته‌اند. از نظر شما دلایل اصلی این موضوع چیست؟

براساس مطالعه‌ای که در ایران انجام داده‌ایم، تنها ۲۰ درصد از مردم در رسیدن به سه هدف کنترل قند خون ، فشار خون و چربی موفق عمل کرده‌اند. البته وضعیت در دنیا بهتر از ایران نیست و در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز آمار و اعداد در همین محدوده ۲۰ تا ۲۵ درصد است.

این بدین دلیل است که دیابت یک بیماری مزمن مادام العمر است و متاسفانه تمام ابعاد زندگی فرد را تحت الشعاع قرار می‌دهد. میزان قند خون در فرد دیابتی مبتلا به دیابت  با صرف هر وعده غذایی و یا  انجام حرکت‌های فیزیکی تغییر می‌یابد که این خود نشان از پیچیدگی این بیماری دارد در حالی‌که به عنوان مثال در فرد مبتلا به آسم ( که آن هم بیماری مزمن است) فقط بحث فعالیت فیزیکی مطرح است و نه تغذیه بیمار.

چالش‌ دیگر، در  دسترس قرار داشتن دارو و وجود آموزش استفاده از آن است؛ به‌خصوص انسولین که یک داروی تزریقی است که استفاده از آن به آموزش مداوم نیاز دارد. در دسترس بودن دارو برای درمان بیماری مزمنی مانند دیابت، فوق‌العاده اهمیت دارد. چه در زمینه قرص‌های خوراکی، چه انسولین‌های تزریقی و چه ابزارهای درمانی مانند قلم انسولین، گلوکومتر یا پیشرفته‌تر از آن، دستگاه سی‌جی‌ام (CGM) که به «دسترسی» هرچه بیشتر آن‌ها نیاز داریم.

یک فرد مبتلا به بیماری دیابت، حداکثر سالی ۳ تا ۴ ساعت با پزشک خود در تماس است در حالی‌که ده‌ها هزار ساعت دیگر را باید به تنهایی در جهت مدیریت بیماری در ابعاد گوناگون تصمیم گیری نماید. بر اساس برخی مطالعات، یک بیمار دیابتی گاها روزانه با ۳۰۰ مورد تصمیم متفاوت مواجه می‌شود و چنانچه فرد در این مورد آموزش ندیده باشد، نمی‌تواند به تنهایی از عهده تصمیم‌گیری صحیح برآید. بدین جهت بحث آموزش در بیماران دیابتی از اهمیت زیادی برخوردار است که این موضوع از عهده وظایف پزشک خارج است و نمی‌توان در مدت‌زمان کوتاه این حجم از اطلاعات را به بیمار انتقال داد. لذا یکی از مهم‌ترین مسائل مدیریتی در این حوزه مبحث «آموزش» است که پیشنهاد می‌شود، بیمه‌ها پوشش آن را بر عهده بگیرند.

بنابراین، برای انجام صحیح مدیریت در حوزه دیابت، به آموزش بیماران، آموزش خانواده و اجتماع و همچنین، آموزش پزشکان در خصوص آخرین متدهای درمانی، در کنار دسترسی به ابزارهای درمانی و داروهای روز دنیا، نیاز است. برای رسیدن به این هدف، به مدیریتی همگانی نیاز داریم که با کمک سازمان‌های مردم‌نهاد و خود مردم و مدیریت عالی از سوی دولت، امکان‌پذیر است.

یکی از شاخصه‌ها و الگوهایی که همه دولت‌ها در جهت آن قدم برمی‌دارند، بهبود کیفیت درمان و کاهش هزینه‌های این دسته از بیماران است. نظام سلامت برای رسیدن به این اهداف، چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهد؟

اول باید به این نکته توجه داشته باشیم که هزینه‌هایی که در بحث درمان صورت می‌گیرد، هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.. این که فکر کنیم داروهای ارزان‌قیمت بهترین داروها هستند، اشتباه است. نباید کیفیت را فدای قیمت دارو یا درمان کرد. طبیعی است که ایجاد رقابت به از بین رفتن انحصار و تعدیل قیمت‌ها کمک خواهد کرد اما باز هم معتقدم که  رجوع به درمان‌های استاندارد و استفاده از داروهای جدید و مطابق با تکنولوژی روز جهان باید معیار اصلی ما برای اقدامات درمانی باشد و نه صرفا استفاده از داروهای ارزان قیمت. در این راستا سازمان غذا و دارو باید مدیریت خود را بر این روند بیشتر کند و با ایجاد زیر ساخت‌های علمی، رقابت‌ سالم در بازار دارویی ایجاد نماید تا بیماران نیز ازمحصولات با کیفیت و مطابق با علم روز دنیا منتفع گردند.

به اهمیت انسولین‌درمانی اشاره کردید. با خبر شدیم که امسال ۱۰۰ سالگی انسولین است؛ یعنی یک قرن از کشف انسولین می‌گذرد و در این یک قرن جان میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا به واسطه کشف این دارو حیات‌بخش نجات یافته است. در این ۱۰۰ سال، تولید انسولین دچار چه تغییراتی شده است؟

با ورود انسولین‌های انسانی در سال ۱۹۸۲ و جایگزین شدن با انسولین‌های حیوانی، انقلابی در این زمینه صورت گرفت، چراکه آلرژی و عدم خلوص در انسولین های ابتدایی، بسیار مشکل ساز بود. پس از آن، در سال 2000 با ورود انسولین‌های آنالوگ و سپس با ورود قلم‌های انسولین انقلابی در مدیریت دیابت  صورت گرفت چرا که این انسولین ها عوارض کمتر، شیوه حمل‌ونقل آسان‌تر،  وبه دلیل تزریق باقلم درد کمتر و دقت بیشتری  در مقایسه با انسولین های نسل پیش داشتند. این انقلاب از جنبه‌های مختلف تکنولوژی ادامه یافت تا اینکه در سال های اخیر با ورود انسولین‌های پایه نسل جدید مدیریت دیابت بار دیگر دستخوش تغییر اساسی شد چرا که انسولین‌های پایه نسل جدید با کاهش عارضه هایپوگلایسمی و نوسانات کمتر قند خون و هم چنین استفاده آسان‌تر کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشیدند.

با توجه به سابقه درخشان شما در درمان بیماری دیابت، آینده انسولین‌درمانی و درمان دیابت را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ فکر می‌کنید نسل بعدی انسولین‌درمانی از چه زمانی قابل استفاده باشد؟

به اعتقاد اینجانب ،برای پوست‌اندازی در عرصه درمان دیابت به یک تا دو دهه زمان نیاز داریم. پس از این دوره، درمان‌های متعددی از جمله انسولین‌های هوشمند، انسولین‌های خوراکی و تکمیل دستگاه CGM  به روند درمان بیماری دیابت کمک خواهند کرد. پیشرفت‌های همه‌جانبه‌ای در رابطه با کنترل دیابت در دنیا در حال انجام است و برای تکمیل مطالعات و متعادل شدن هزینه‌ها به این زمان نیاز داریم، چراکه حتی پرداخت هزینه‌های فعلی از توان بسیاری از بیماران خارج است. ما نیز در کشور نیاز داریم تا همگام با دانش روز دنیا از ملاحظات درمانی و ابزارهای دیجیتال بهره مند شویم تا بیماران  را در مدیریت صحیح این بیماری یاری نماییم.