همه کم مصرف‌ها مشمول برق رایگان می‌شوند؟

خبرگزاری فارس: طرح ارائه تخفیف 100 درصدی برق با عنوان برق امید مدتی است که در صدر اخبار مرتبط با حوزه نیرو دست به دست می‌شود، بر مبنای جزئیات ارائه شده از این طرح، مشترکان در سه رده کم مصرف، خوش مصرف و پر مصرف رده‌بندی شده و از موارد موجود برق امید بهره‌مند می‌شوند.

بر این اساس مشترکان کم مصرف به غیر از واحدهای مسکونی خالی و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی از تخفیف 100 درصدی بهره‌مند شده و مشترکان پر مصرف در شرایطی که مصرف خود را با استفاده از شرایط تشویقی طرح برق امید کاهش ندهند، مشمول 10 درصد افزایش بهای برق می‌شوند.

با توجه به آغاز رسمی طرح برق امید از آبان ماه سال جاری، نتایج بررسی‌های اولیه این طرح بر مبنای پایش 15 میلیون قبض (نصف قبوض صادر شده در یک دوره) آغاز شده و نتایجی از تاثیرگذاری این طرح مطرح شده است.

در همین راستا و به منظور آگاهی از نتایج بررسی ابتدایی طرح برق امید به سراغ عبدالامیر یاقوتی، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و خدمات مشترکان شرکت توانیر رفتیم تا در گفتگویی نسبت به ارائه آمار و اطلاعات موجود اقدام کنیم.

مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:

*پایش اطلاعات مرتبط با طرح برق امید آغاز شده است

فارس: در ابتدای بحث از شما می‌خواهم، به خلاصه‌ای از اتفاقات ایجاد شده در طرح برق امید اشاره کنید؟

یاقوتی: ما یک سری الگوی مصرف تعریف می‌کنیم. تا قبل از برق امید، الگوهای خوش‌مصرف را داشتیم که همان الگوی مصرف 200 کیلووات ساعت برای ماه‌های غیر گرم و 300 کیلووات ساعت برای ماه‌های گرم سال در مناطق معمولی بود و طبیعتاً این آمار در اقلیم‌های مختلف کشور متفاوت است.

بعد از مطرح‌شدن برق امید، یک الگوی کم‌مصرفی در ماه‌های معمولی هم مطرح شد که 80 کیلووات ساعت در ماه برای ماه‌های غیر گرم و 100 کیلووات ساعت برای مناطق گرم کشور است.

در همین راستا این‌که طرح برق امید چه جامعه‌ای را در بر می‌گیرد و تأثیرات آن چگونه است، مطالعاتی روی حقوق برق در سنوات گذشته انجام شد که بیشتر این بررسی‌ها متوجه اطلاعات سال 98 بود. مشترکان در سه دستۀ کم‌مصرف، خوش‌مصرف و پرمصرف دسته‌بندی شدند.

فارس: وزیر نیرو در اظهارات اخیر خود به آماری پیرامون پایش‌ها در طرح برق امید اشاره کرد، منبع اصلی این آمار مرتبط به کدام بخش است؟

یاقوتی: بر اساس دسته‌بندی‌های مطرح شده، تعداد مشترک هر بخش شناسایی شد و با توجه به هدف برق امید که اصلاح الگوی مصرف است، طبیعتاً هدف‌گذاری کردیم، به‌طوری که تعدادی از مشترکان پرمصرف به مشترکان خوش‌مصرف انتقال پیدا کنند و به همین شکل تعدادی از مشترکین خوش‌مصرف به مشترکین کم‌مصرف انتقال پیدا کنند. آماری که تولید می‌شود بر همین اساس است که ما از ابتدای آبان‌ماه شروع کردیم به صادر کردن قبض‌هایی که جزئی از این‌ها شامل برق امید می‌شدند. طبیعتا قبض‌های آبان ماه از 2 ماه قبل این تاریخ محاسبه شده است تا 7 الی 8 روز قبل که قبض صادر می‌شود، یعنی شامل مهر و شهریور سال جاری می‌شود.

این یعنی اگر مشترکی مشمول طرح برق امید بوده، تخفیف برق امید شامل او نمی‌شود، زیرا تاریخ شروع این طرح شامل عمده زمان مصرف برق در این دوره نمی‌شده است. به طور کلی یک سیستم پایش قبوض را راه‌اندازی کردیم که به صورت روزانه و دوره‌ای قبوض مورد رصد قرار می‌دهد و با اهداف سنجیده می‌شوند تا ببینیم برنامه به خوبی پیش می‌رود یا خیر و اگر نیاز هست که تغییری در این زمینه داده شود، این تغییر اتفاق بیفتد. بر این اساس برای آبان‌ماه و جزئی از آذرماه تخفیفی را داشتیم و اطلاعاتی که آقای وزیر مطرح فرمودند، به پایشی برمی‌گشت که انجام دادیم.

*جامعه آماری بررسی ابتدایی طرح برق امید، 15 میلیون قبض است

فارس: مطابق اظهارات شما جامعه آماری مورد بررسی در این مرحله که تحلیل ابتدایی است، کدام حوزه را شامل می‌شود؟

یاقوتی : تعداد مشترکانی که در این الگوها بودند، بین آبان سال 98 و 99 با هم مورد قیاس قرار گرفت. جامعۀ آماری ما هنوز کوچک هست و طبیعتاً این اعدادی که عرض می‌کنم، در کم‌مصرف‌ها شروع به رشد کردن می‌کند.

فارس: علت کوچک بودن جامعۀ آماری چیست، مگر کل کشور در این مطالعات پایش نمی‌شوند؟

یاقوتی: بله کل کشور پایش می‌شود، اما چون به طور کامل همه قبوض این دور را تولید نکردیم، بنابراین جامعه آماری کوچک می‌شود. مثلا اگر یک سال قبض در بخش خانگی تولید کنیم، حدود 180 میلیون قبض خواهد شد ولی الان من درباره 15 میلیون قبض صحبت می‌کنم؛ چون بازۀ مطالعه‌ای که دوره برق امید شروع شده خیلی کوتاه است و به یک سال نرسیده است. در کل این به این معنا نیست که ما یک سال صبر کنیم تا ببینیم چه اتفاقی می‌افتد و برای همین از جامعه آماری 15 میلیونی که نصف یک دوره است استفاده می‌کنیم.

*مسیر تحقق اهداف طرح برق امید به طور مستمر پایش می‌شود

فارس: یعنی شما می‌گویید که جامعۀ آماری ما 180 میلیون قبض است که تعداد قبوض همۀ مشترکان در 4 یا 5 دورۀ هر سال است. الان با توجه به این‌که یک ماه از این طرح گذشته، شما 15 میلیون قبض به دست آوردید و بر مبنای آن آمار را منتشر می‌کنید؟

یاقوتی: بله و 15 میلیون نصف یک دوره است.

فارس: پس چرا همۀ یک دوره در نظر گرفته نشده است؟

یاقوتی : دورۀ قرائت ما یک دورۀ یک‌ماهه است و هدف ما این نبوده که انتهای آن را ببینیم و یک آمار ابتدایی می‌خواستیم که ببینیم مسیر ما در ارتباط با برق امید درست است یا خیر.

فارس: با توجه به این صحبت‌ها، بررسی فعلی انجام شده یک بررسی ابتدایی است و برای چک کردن دستیابی به اهداف طرح برق امید به حساب می‌آید؟

یاقوتی : بله ولی در واقع همین را دنبال می‌کند و این ویژگی را دارد و آمار ما منطقی و در حال حرکت است. این‌که بگوییم هدف ما 100درصد انجام شده یا نشده، این‌طور نیست و حداقل باید چند دوره قبض صادر بشود. ما خودمان مدل داریم و مثلا با همین 15 میلیون می‌توان وضعیت را ارزیابی کرد ولی به هر حال برای مستند صحبت کردن به آمار دقیق‌تر نیازمندیم.

*بررسی ابتدای بیانگر وجود 3.3 میلیون مشترک برق خانگی کم مصرف است

فارس: ممکن است، نتایج بررسی ابتدایی انجام شده با جامعه آماری 15 میلیون قبض را شرح دهید؟

یاقوتی : بر اساس آماری که مطرح شده، 22 درصد از 15 میلیون قبض، مشترکانی بودند که در پلۀ کم‌مصرف قرار می‌گرفتند. وقتی در مورد مشترکان صحبت می‌کنیم، این مشترکان از پله‌ای به پلۀ دیگر جابجا می‌شوند یعنی ممکن در یک دوره کم‌مصرف باشند و در دوره‌ای دیگر خوش‌مصرف باشند. پس وقتی وارد دورۀ دوم می‌شویم، مشترکینی که کم‌مصرف بودند را به عنوان کسانی که می‌توانند از برق امید استفاده کنند، در نظر می‌گیریم و یک سری هم اضافه می‌شوند، پس هر چقدر دوره‌ها جلوتر می‌رود، این رقم خودبه‌خود بیشتر می‌شود. ما با دورۀ قبل قیاس می‌کنیم و اگر در این قیاس رشد مشاهده شود انتظار داریم در پایان سال هم این رشد وجود داشته باشد. حال این آمار تعداد مشترکان کم مصرف در مدت مشابه سال گذشته بر اساس قبوضی که در این دوره صادر کردیم و برق امید نداشتیم، با 18 درصد بوده از جامعه آماری 30 میلیون قبضی یک دوره کامل بوده که الان به 22 درصد تبدیل شده است.

فارس: آمار خوش مصرف‌های شما بر همین مبنا و جامعه آماری به چه صورت بوده است؟

یاقوتی : در بحث خوش‌مصرف‌ها باید گفت، سال گذشته خوش مصرف‌ها در دوره آبان ماه 42 درصد بودند و امسال به حدود 52 درصد رسیده‌اند که این آمار نشان‌دهندۀ کاهش پرمصرف‌ها است.

فارس: همین آمار در ارتباط با پر مصرف‌ها به چه نحوه‌ای تغییر کرده است؟

یاقوتی: در سال 98، 39 درصد پرمصرف داشتیم که امسال به 27 درصد رسیده است و ما شاهد کاهش 12 درصدی پر مصرف‌ها بودیم.

*برق امید در مسیر تحقق اهداف

فارس: الان با توجه به آمارهایی که گفتید مدنظر بوده است، تحلیل خودتان به منظور بررسی تحقق هدف این طرح چیست، آیا در مسیر موفقیت قرار دارید یا خیر؟

یاقوتی : وقتی یک مجموعه‌ای از کارها اتفاق می‌افتد، انتظار داریم که وضعیت رو به بهبود برود، ولی بعداً می‌بینیم که متغیرهای خارج از کنترل مثل کرونا که تأثیرگذار بر طیف خانگی نسبت به سال گذشته است، وجود دارد و این عوامل را باید مدنظر داشت و در عوض مصرف در دانشگاه‌ها و مساجد و مدارس و فضاهای عمومی و صنایع به شدت کاهش پیدا کرده است، چراکه یک رکودی هم تجربه کردیم، پس ما یک برنامه‌ای را با هدف بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش خانگی شروع کردیم و شاید این طرح موفق باشد، ولی آمار را که می‌بینیم این موفقیت تایید می‌شود که شاید قسمتی از این موفقیت، مربوط به چیزهایی است که اصلا به این طرح ارتباط ندارد. وقتی آدم فعالیت می‌کند و روی کاری متمرکز می‌شود، انتظار بهبود دارد و کلیات ما این است که بهبود ایجاد خواهد کرد.

فارس: آیا آماری از کاهش مصرف برق بر حسب کیلووات ساعت می‌توانید به ما بدهید؟ چون هدف برق امید کاهش 10 درصدی مصرف برق بود. حال یک آماری نیاز داریم که با هدف گذاری مقایسه کنیم؟

یاقوتی: ما انرژی را به صورت دوره‌ای حساب می‌کنیم، این یعنی دوره باید تمام شود و سندهای مالی زده بشود و از آن‌ها استفاده و بعد قیاس کنیم چراکه متغیرها بسیار در قرائت ما تأثیرگذار است. این آمار تعداد مشترکان با فرض قابل‌اتکا بودن، همین معنا را دارد؛ یعنی وقتی مشترکان شروع به جابجا شدن بین رده‌ها می‌کنند، همین روال را باید داشته باشند که بخشی از مصرف هم کم شده باشد حالا شاید 12 درصد نباشد و 2 درصد باشد.

*همه کم مصرف‌ها مشمول تخفیف 100 درصدی برق امید نمی‌شوند

فارس: یکی از دغدغه‌های کارشناسان در برق امید، در نظر نگرفتن واحدهای مسکونی خالی به منظور تخفیف 100 درصدی بود. با توجه به آمار 22 درصد در 15 میلیون قبض صادرشده، آیا خانه‌های خالی از این آمار حذف شدند یا نه؟

یاقوتی : وقتی دربارۀ الگوی مصرف صحبت می‌کنیم، کاری به پر یا خالی بودن خانه نداریم. این آمار کل مشترکین در طیف کم‌مصرف هستند و نه مشترکین مشمول طرح برق امید و تخفیف صد در صدی؛ در حقیقت آمار تعداد مشترکانی که زیر 80 کیلووات ساعت هستند را با سال گذشته قیاس کردیم.

فارس: پس لزومی ندارد این آماری که شما گفتید، مشمول طرح برق امید شوند، چون ممکن است واحد خالی یا تفرجگاه باشد.

یاقوتی : بحث خانۀ خالی بسیار پیچیده است و اگر بر اساس آن چیزی که بازار مسکن را تحت تأثیر قرار ندهد، خانه‌هایی است که هیچ سکنه‌ای ندارد، آماری که به خود اختصاص می‌دهد کم‌تر از 3 درصد کل مشترکین برق خانگی است. اگر شما تعریف دیگری از خانۀ خالی بکنید و بگویید خانه‌ای که 20 روز سکنه دارد و 10 روز خالی است، من می‌گویم که چنین آماری ندارم، ولی مصرف صفرها و خالی از سکنه را به عنوان خارج از طرح حساب می‌کنیم، باغ‌ویلاهایی هم که خارج از شهر هستند، هم شناسایی کردیم.

فارس: یکی دیگر از ایرادات وارد شده به طرح برق امید این است که چرا الگوهای پرمصرف ما فقط به یک پلۀ بالای 400 تقسیم‌بندی شده و ما پلکان بیشتری در آن حوزه نداریم. به این شکل که 400 تا 500 مثلا 10 درصد افزایش قیمت و 500 تا 600، 20 درصد افزایش قیمت باشد تا انگیزه‌ای برای پرمصرف‌ها باشد تا مصرفشان را کم کنند یا اگر نمی‌کنند، هزینۀ تمام‌شدۀ برق را بپردازند. به نظر شما این ساختار می‌تواند اهداف برق امید را بهتر محقق کند یا خیر؟

یاقوتی: اولا که تعرفه‌های ما در بخش خانگی پلکانی بالا می‌رود یعنی پلۀ 100 و 200 و 300 والی آخر را داریم، حالا اگر یک ضریب 10 درصد به آن اضافه کنیم، طبیعتاً آن پله را با 10 درصد بالا بردیم. پس ذاتش در خودش است، ولی این‌که می‌گویید یک انگیزۀ بیشتری برای صرفه‌جویی ایجاد کنیم، پلکان مضاعف اضافه کنیم. وقتی ما می‌خواهیم تعرفه‌ای را تعیین کنیم به محاسبۀ مجموعه‌ای از نمونه‌ها برمی‌گردیم که اثر آن را ببینیم و بعد متناسب با خواسته‌هایی که داریم، شروع به تعرفه‌گذاری می‌کنیم. این از سمت ما است، ولی ممکن است بعدا کسانی که تصمیم‌گیرندۀ نهایی هستند به خاطر ملاحظاتی کم یا زیاد کنند.