17هزار ترور در تاریخ انقلاب نتیجه نفوذ عینی و ذهنی است

زورق ضمن تاکید بر پیامدهای خطرناک نفوذ در تغییر چارچوب های اندیشه ای و رفتاری جامعه ، تاکید کرد :  اگر در ایران نفوذ وجود نداشت وقایع تلخی چون هفتم تیر و ترور هزاران نفر در کشور رخ نمی داد .

نفوذ سیاسی از مهمترین ابتلائات  ایران معاصر به ویژه پس از انقلاب اسلامی است که خسارت های جبران ناپذیری بر اقتدار و توان کشور وارد کرده و می نماید. در این بین نفوذ سیاسی به دلیل اهمیت آن در مدیریت کشور مورد توجه بیشتری قرار دارد . اهمیت و جدیت این موضوع به حدی است که امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در این باره به دولت ، ملت ، مسئولین و نخبگان هشدار داده اند. درواقع از نظر امامین انقلاب ، جمهوری اسلامی باید در برابر  نفوذ، چه فردی و چه جریانی ایستادگی و مبارزه کند چرا که این رویکرد جز به استحاله و واژگونی نظام رضایت نخواهد داد.

آنها در بستر تلاش برای تغییر در اولویت ها و ارزش ها و نفوذ به لایه های حاکمیتی و مدیریت سیاسی کشور با هدف ضربه زدن به انقلاب اسلامی آرایش گرفته اند ، از این ر  باید با جریان شناسی این فرآیند خنثی سازی آن را در دستور کار قرار داد. در این رهیافت ، نفوذ چون موریانه ای است که از پایه های انقلاب اسلامی را از داخل پوسیده می کند و اگر راستی و استقامت نظام اسلامی را بخواهیم  باید جریان ، ابعاد و ابزارهای نفوذ را بشناسیم . در این مسیر روشنگری سمهر انقلاب اسلامی در تبیین مواضع بسیار جدی است تا علاج واقعه در بزنگاه تاریخی مهمی انجام شود . در همین راستا برنامه « شبکه سایه ها » با حضور دکتر محمدحسن زورق ، استاد دانشگاه نفوذ سیاسی و مخاطرات آن از منظر امامین انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار می دهد که مشروح آن را می خوانید :

** آقای زورق شما وضعیت نفوذ در حوزه های تصمیم گیر و تصمیم ساز چگونه ارزیابی می کنید و از نظر شما این موضوع در چهاردهه ای که از عمر انقلاب می گذرد چقدر جدی بوده است ؟

پیش از این که به این سوال پاسخ دهم ابتدا باید نفوذ را توصیف کنیم . نفوذ حضور نامحسوس در یک سیستم به صورت عینی یا ذهنی برای ایجاد تغییرات مطلوب به نفع نافذ است یعنی نفوذ یکی از ابزارهایی است که یک قدرت می تواند در  قدرت دیگری تغییر ایجاد کند . در مقدمه این بحث باید به نظریه بازی (Game theory  ) توجه شود . این تئوری می گوید سیاست که علم تدبیر قدرت است شباهت ها و تفاوت هایی با بازی دارد . بازی معمولا دو طرفه است ، قدرت و سیاست هم یک کشمکش دو جانبه است . بازی حکایت کننده یک رقابت است این حکایت در سیاست هم وجود دارد ، حتی گاهی رقابت بسیار شدید و خونین می شود. در بازی هم دو طرف می کوشند تا برنده شوند یعنی خواهان پیروزی خود و شکست رقیب هستند که در سیاست هم این اصل جریان دارد اما یک تفاوت اساسی میان بازی و سیاست وجود دارد و آن نفوذ است . در بازی نمی توان در تیم رقیب نفوذ کرد تا بد بازی کند و شکست بخورد . اگر چنین مسئله ای حاکم باشد بسیار کمیاب و نادر است. البته در لیگ ورزش گاهی می شنویم که تیمی با گرفتن پول توافق می کند که ببازد و از دور مسابقات خارج شود ، این موضوع توافق است و نمی توان نام نفوذ بر آن گذاشت . در سیاست می توانید به تیم حریف نفوذ کنید ، لباس آنها را بپوشید ، برای تیم حریف بازی کنید اما به گونه ای که شکست بخورد.  به این منظور فرد نفوذی در بزنگاه های حساس و حیاتی ، اشتباهات بزرگ انجام می دهد و خسارات جبران ناپذیری به بار می آورد .

* نفوذی باید همرنگ محیط شود  

با رویکرد عنوان شده ، نفوذ به دو صورت عینی و ذهنی وجود دارد . ساده ترین نوع نفوذ ، نوع عینی است یعنی افرادی آموزش ببینند تا به سیستم رقیب وارد شوند ، کاملا خودشان را با طرف مقابل خودی نشان دهند و همرنگ آنها شوند ولی رقیب را اندک اندک به سوی شکست هدایت کنند. این نفوذ وابسته به هوشمندی و تدبیر عامل نفوذی است و چنانچه نفوذی افشا شود ، کل فرآیند نفوذ نابود خواهد شد . به عنوان مثال اگر غربی ها در زمان جنگ سرد یک نفوذی به کشور مارکسیستی بفرستند حتما باید ظاهر او را شبیه به کشور مقصد تغییر دهند ، عامل نفوذی آثار مارکس و لنین را مطالعه کرده باشد تا با استناد به منابع مارکسیستی آنها را به سوی شکست روانه کند . همین غربی ها اگر بخواهند در میان مجاهدین افغانستان که در حال جنگ با روسیه هستند ، نفوذ کنند ، باید ریش داشته باشند ، لباس افغانستانی بپوشند ، منابع اهل سنت را به دقت خوانده باشند تا بتوانند با تمسک به آن فرهنگ ، آنها را به کام شکست بکشانند ، طوری که اگر روسیه از افغانستان خارج شد باز هم این کشور نتواند استقلال پیدا کند

* توصیه های امام خمینی (ره) و رهبری درباره نفوذ عینی

بنیان گذار انقلاب اسلامی همواره در فرمایشات خود به نفوذ عینی اشاره داشتند . امام خمینی در این باره می فرمایند "گاهی ممکن است یک نفوذی را 20 سال در یک سازمان مستقر کنند و از او استفاده نکنند اما بالاخره در یک زمینه خاص از او بهره می برند " . در منویات مقام معظم رهبری هم به این موضوع تاکید شده است . ایشان می فرمودند در منزل یکی از علمای عراق کسی به عنوان آبدارچی حضور داشت. زمانی که عراق به تسخیر انگلیس درآمد همان آبدارچی در کسوت فرمانده ارتش در میان نظامیان انگلیس دیده شد.

* نفوذ عینی در واقعه کربلا

نمونه بارز نفوذ عینی را می توان در داستان کربلا دید . زمانی که مسلم وارد کوفه شد هزاران نفر با او بیعت کردند . عبیداله بن زیاد شبانه و پنهانی وارد کوفه شد ، دارالعماره را در اختیار خود گرفت ، غلام خود را به حضور خواست و به او سه هزار درهم پرداخت کرد و گفت حلقه کسانی که پیرامون مسلم هستند را شناسایی و در میان آنها نفوذ کن . این غلام یاران مسلم را در مسجد کوفه پیدا کرد و با قرائت خاص و اشک ریختن شروع به نماز خواندن و عبادت کرد . غلام در مسجد مسلم بن عوسجه را دید و به او گفت تمام زندگی خود را فروخته ام و می خواهم این سه هزار درهم را در راه ائمه خرج کنم اما مسلم بن عقیل را پیدا نمی کنم . مسلم بن عوسجه فردای آن روز غلام را نزد مسلم عقیل برد . مسلم با دیدن غلام گفت در چهره این شخص نور هدایت را نمی بینم اما او را به قرآن قسم دهید که خیانت نکند. به این ترتیب غلام در خانه هانی نفوذ کرد و همیشه آنجا حاضر بود و هر روز اطلاعات را در اختیار عبیدالله بن زیاد قرار می داد یعنی ابن زیاد با یک نفوذی توانست کمر قیام کوفه را بشکند .

 * نفوذ ذهنی پیچیده و خطرناک است

نوع دیگری از نفوذ ، ذهنی است که بسیار پیچیده و خطرناکتر از نفوذ عینی است . در این حالت برای تغییر و نفوذ در یک شخص یا جریان ، یک تئوری یا چارچوب نظری ساخته می شود اگر جامعه مقصد در آن خط فکری و اندیشه ای قرار بگیرد رفتارهایی از خود بروز می دهد که موجب رضایت و پذیرش نفوذی است . مهمترین ویژگی نفوذ ذهنی مستمر بودن و طولانی بودن آن است و در نتیجه اثرگذاری آن نیز طولانی مدت و بیشتر است. نمونه ای از این نوع نفوذ می توان به شستشوی مغزیِ 30 هزار جوان در عربستان سعودی اشاره کرد که در سوریه اقدامات تروریستی انجام دادند و حاصل آن 500 هزار نفر قربانی بود.

* تفاوت تهاجم و شبیخون فرهنگی

مقام معظم رهبری در زمینه نفوذ ذهنی تاکیدات زیادی داشته اند. موضوعاتی که ایشان درباره تهاجم فرهنگی بیان فرمودند مربوط به همین نفوذ است . ایشان همچنین بر شبیخون فرهنگی اشاره کردند. تهاجم و شبیخون فرهنگی را می توان تغییر در پندار و اندیشه یک جمعیت به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار آن ها تعریف کرد . در این حالت تهاجم فرهنگی از بیرون از مرزها و شبیخون فرهنگی از درون مرزها ایجاد می شود . برای شبیخون فرهنگی کافی است که اندیشه تعدادی از نخبگان جامعه را تغییر داد و در نتیجه جامعه از جایی ضربه می خورد که انتظار ندارد یعنی اصل بر غافلگیری است .

 ** آیا نفوذ عینی و ذهنی در جامعه ایران وجود داشته است ؟

بله ، اگر غیر از این بود ما هفتم تیر ، هشتم شهریور و رویدادهایی از این دست در تاریخ انقلاب نداشتیم . 17 هزار نفر در ایران ترور شدند که حاصل نفوذ عینی است ، البته بسیاری از تروریست ها دچار نفوذ ذهنی شده بودند و اندیشه آنها تغییر یافته بود.

* چگونگی تشخیص وقوع نفوذ ذهنی در جامعه

** آقای زورق آن شکل از نفوذ که در ذهن افراد رخنه می کند تا چه میزان در جامعه ما و در میان افراد تصمیم ساز و تصمیم گیر مشاهده می شود؟

این پرسش ژورنالیستی نیست بلکه پژوهشی است یعنی برای پاسخ به آن باید از پژوهشکده ها کمک گرفت چرا که ویژگی های تئوری های القایی این است  که به صورت موردی قابل مطالعه نیستند و باید فرآیندی آن را بررسی نمود. در این روش باید یک دوره که دست کم شامل چندسال است را مورد مطالعه قرار داد ، اسناد و مدارک مربوطه را جمع آوری کرد ، با هم تطبیق داد و فصل مشترک را پیدا کرد ، آنگاه می توان گفت تئوری القایی اثرگذار شده یانه .

* روش امام برای جداکردن شبکه نفوذ از انقلاب اسلامی

** آقای زورق ، به دهه 60 بازگردیم و موضع امام خمینی (ره) درباره جریان های نفوذی از بنی صدر تا منافقین برای کنترل شبکه نفوذ را بررسی کنیم ..

این هم یک پرسش پژوهشی است که نیاز به طرح تحقیق و سوال دارد . برای استخراج داده ها باید منابع مربوطه مانند صحیفه امام (قدس) یا صحیفه نور را مطالعه و فیش برداری کرد ، سپس بر اساس اصول تحقیق علمی فرضیه ای عنوان کرد و پس از آن برای رد یا پذیرش آن استدلال کنید.

** بله ، پرسش من این است که امام خمینی چگونه توانستند در آن دوران شبکه نفوذ را از مدیریت انقلاب جدا کنند و این نهضت را به سلامت به آیندگان برسانند؟

شبکه نفوذ در دوران انقلاب همان منافقین بودند که نخستین اقدام امام خمینی در برابر آنها این بود که نگذاشتند این گروه وارد قوه مجریه یا ریاست جمهوری شوند. به این منظور افرادی را مامور کردند که صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری را بررسی کنند . دومین اقدام از سوی مردم صورت گرفت وقتی که در انتخابات مجلس شورای اسلامی به آن گروه رای ندادند یعنی اهرم قدرت در اختیار آنها قرار نگرفت .

گفتنی است ، رادیو گفت‌وگو می کوشد در قاب مجموعه برنامه «شبکه سایه ها » خط نفوذ در کشور را مورد بررسی و تبیین قرار بدهد. در این برنامه مبانی نفوذ، جریان شناسی، ابعاد ، آثار و راه های مقابله با آن تشریح می شود.  از مجرای این کوشش، دست کم مخاطبان این رسانه، نسبت به شاخص های مختلف شناخت عرصه ها، مجاری و ابعاد نفوذ آشناتر خواهند شد و نوعی آگاهی بخشی اجتماعی در مقابله با جریان نفوذ در جامعه شکل خواهد گرفت.