فشار واشنگتن به اروپا برای فعال کردن «مکانیسم ماشه»

خبرگزاری فارس: یک روزنامه آمریکایی روز جمعه از فشار آمریکا روی کشورهای اروپایی برای فعال کردن ساز و کار موسوم به «مکانیسم ماشه» که می‌تواند به از سرگیری تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود خبر داده است.

روزنامه وال‌استریت‌ژورنال روز جمعه نوشته مقام‌های آمریکایی بعد از کاهش تعهدات هسته‌ای ایران از دولت‌های اروپایی خواسته‌اند مواضع محکم‌تری علیه تهران اتحاذ کنند.

• مکانیسم ماشه چیست؟

منظور از مکانیسم ماشه همان «ساز و کار حل اختلافات» در بندهای ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آنها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلاً شرح داده شده‌اند. این دو بند از آنجا که رجوع به آنها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌اند.

طبق این دو بند، در صورتی که کشورهای اروپایی ایران را به عدم پایبندی به توافق هسته‌ای متهم کنند و تصمیم بگیرند مسئله را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند، ایران به عنوان طرف متشاکی ۳۰ روز فرصت خواهد داشت رضایت طرف شاکی (کشورهای اروپایی) را جلب کند. در صورتی که رضایت طرف شاکی جلب نشود، پرونده پس از چند روز به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد.

شورای امنیت ظرف یک ماه بعد از دریافت این شکایت بایستی درباره بازگشت تحریم‌های ایران رأی‌گیری کند، اما کشورهای غربی در مذاکرات برجام ساختار این رأی‌گیری را به گونه‌ای تغییر داده‌اند که امکان وتوی نظر کشورهای غربی درباره برگرداندن تحریم‌ها علیه ایران به کل از روسیه و چین سلب شده است.

در شورای امنیت به جای رأی‌گیری درباره «رفع تحریم‌های ایران» بر سر «ادامه رفع تحریم‌های ایران» رأی‌گیری می‌شود؛ این تغییر در عبارت‌پردازی ابتکار عمل استفاده از حق وتو را عملاً در اختیار طرف غربی قرار می‌دهد، به این صورت که این طرف‌ها می‌توانند از حق وتوی خود استفاده کرده و از تصویب «ادامه لغو تحریم‌ها» جلوگیری کنند. در این حالت، قطعنامه‌های تحریمی پیشین سازمان ملل متحد علیه ایران احیا خواهند شد.

• کاهش تعهدات برجامی ایران

ایران دوشنبه (۱۰ تیرماه) اعلام کرد ذخائر اورانیوم ۳.۶۷ درصدی این کشور در واکنش به خروج آمریکا از برجام و قصور کشورهای اروپایی در محقق کردن وعده‌های خود برای جبران تبعات اقتصادی این اقدام از سقف ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرده است.

جمهوری اسلامی ایران همچنین روز ۱۶ اردیبهشت‌ماه هم اعلام به سطح غنی‌سازی۳.۶۷ درصدی پایبند نخواهد بود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزایش سطح غنی‌سازی ایران را تأیید کرده است.

اقدام ایران برای کاستن از تعهدات برجامی با استناد به بندهای این توافق صورت گرفته و به معنای خروج از آن نیست.

کشورهای طرف برجام در بند ۲۶ متعهد شده‌اند «از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم هایی که اجرای آنها را وفق این برجام لغو کرده است» خودداری نمایند. در این بند همچنین آمده است: «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق بهره‌مند شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد.»

در بند ۳۷ هم آمده است: « ایران بیان داشته است که چنانچه تحریم‌ها جزئا یا کلا مجددا اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق این برجام قلمداد خواهد نمود.»

• توجیه اروپایی‌‌ها درباره فعال نکردن مکانیسم ماشه

وال‌استریت‌‌ژورنال نوشته مقام‌های اروپایی می‌گویند گام‌هایی که ایران برداشته به راحتی قابل بازگشت هستند. آنها به همین سبب می‌گویند اکنون وقت تشدید تنش‌ها بین اروپا و ایران نیست.

یک مقام ارشد اروپایی گفت: «هنوز وقت کلید زدن ساز و کار حل اختلاف (مکانیسم ماشه) نیست. هنوز کار به آنجا نرسیده است.»

یک مقام ارشد اروپایی هم تأکید کرد که اقدامات ایران تا اینجای کار حساب‌شده بوده‌اند. با آنکه ایران از محدودیت سطح غنی‌سازی عبور کرده سطح غنی‌سازی را به ۴.۵ درصد رسانده که بسیار پایین‌تر از ۲۰ درصد است.

وال‌استریت‌‌ژورنال نوشته یک تاریخ مهم درباره تحولات مربوط به ایران ۲ اوت است. در این زمان دولت آمریکا باید تصمیم خود را درباره اعطای معافیت‌های مربوط به همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای با ایران اعلام کند. این معافیت به کشورهای روسیه، چین و اروپا اجازه می‌دهد به همکاری‌های صلح‌امیز با برنامه هسته‌ای ایران ادامه دهند.