نیروی فضایی آمریکا؛ رقابت با رقیبان یا ایجاد بازار تسلیحاتی جدید

خبرگزاری مهر،: دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا بار دیگر در اظهاراتی بر لزوم تشکیل نیروی فضایی این کشور تاکید کرده و در توجیه اصرار خود گفته که، چون روسیه و چین در این زمینه پیشتاز هستند آمریکا نیز باید وارد این حوزه شود.

این اظهارات نشان می‌دهد که هدف اصلی آمریکا از تشکیل نیروی فضایی در درجه اول عقب نماندن از رقیب سنتی خود یعنی روسیه و رقیب نسبتا جدید واشنگتن یعنی چین است.

با دستور تشکیل نیروی فضایی، این نخستین بار پس از تصویب لایحه امنیت ملی در سال ۱۹۴۷ است که یک شاخه‌جدید به نیرو‌های مسلح آمریکا افزوده می‌شود. فرماندهی فضایی نیروی هوایی ایالات متحده (Air Force Space Command) یک فرماندهی ارشد در بخش فرماندهی راهبردی نیروی هوایی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا (AFSPC) است. پایگاه اصلی این فرماندهی در پایگاه هوایی پیترسون کلرادو است. این فرماندهی به اختصار AFSPC نامیده شده و پشتیبان عملیات‌های نظامی ایالات متحده در سراسر جهان با انواع ماهواره‌ها، و عملیات سایبری است. تقریباً نزدیک به ۴۷۰۰۰ نفر در ۸۸ پایگاه در سراسر جهان عملیات‌های AFSPC را به انجام می‌رسانند.

بر اساس گزارش رسانه ها، شاخه جدید نیروی فضایی جدا از نیروی هوایی، اما برابر با آن خواهد بود. به گفته ترامپ، تنها حضور ایالات متحده در فضا کافی نیست، بلکه این کشور باید بر فضا سلطه داشته باشد. او همچنین گفته که نمی‌خواهد شاهد سلطه چین و کشور‌های دیگر در فضا باشد.

شاخه جدید نیروی فضایی، دارای قدرتی مشابه سایر شاخه‌های نیرو‌های مسلح آمریکا خواهد بود و بر عملیات‌های فضایی و سایبری فضایی، از جمله مدیریت و پرتاب ماهواره‌ها و همه فعالیت‌های گروه‌های نظامی تا پرتاب موشک‌های بالستیک نظارت خواهد کرد. اما بر خلاف ناسا که عمدتا روی اکتشافات فضایی و کشف علمی متمرکز است، نیروی فضایی جدید بر جنبه‌های نظامی و دفاع از فضا تمرکز خواهد کرد.

رقابت رقیبان

بی بی سی در گزارشی در خصوص دلایل آمریکا برای تشکیل چنین نیرویی می‌نویسد: در فضا عملیات‌های نظامی و غیرنظامی انجام می‌شود که ممکن است با هم تداخل کنند. ناوبری ماهواره از سیستم موقعیت‌یاب جهانی (GPS) استفاده می‌کند که ارتش آمریکا اختراع کرد و بعد از مدت‌ها اجازه استفاده غیرنظامی از آن داده شده است.

الکساندرا استیکینز، کارشناس امنیت فضایی در موسسه رویال یونایتد سرویسز می‌گوید: مردم احتمالا هنوز نمی‌دانند که فضا همین الان هم محیطی نظامی است. این اتفاقی است که در دهه شصت افتاده است.

در جریان جنگ سرد، آمریکا و اتحاد جماهیر شوری در فضا نمی‌جنگیدند، اما از ماهواره‌های جاسوسی استفاده می‌کردند. در آن زمان آمریکا یک موشک هسته‌ای ضد ماهواره را در اقیانوس آرام مستقر کرده بود و اتحاد جماهیر شوروی هم سلاحی در اختیار داشت که می‌توانست ماهواره در حال گردش را بزند.

بنابر تحقیقات بنیاد «سکیور ورلد» (Secure World) که امکانات نظامی در فضا را ثبت می‌کند، چین، روسیه و آمریکا سلاح‌هایی را آزمایش کرده‌اند که می‌توانند ماهواره‌ها را نابود کنند. این‌تسلیحات موشک‌هایی هستند که مستقیما از زمین به سمت یک ماهواره در حال گردش در مدار زمین پرتاب می‌شوند. این سلاح‌ها با نام «هم‌مدار» شناخته می‌شوند و در واقع ماهواره‌هایی هستند که با موشک از زمین پرتاب می‌شوند. ماهواره بعد از جدا شدن موشک، خود را به مدار ماهواره هدف می‌رساند و به آن متصل می‌شود یا با آن برخورد می‌کند.

پیشتر در سال ۲۰۰۷، چین یک موشک ضد ماهواره به فضا فرستاد تا ماهواره‌ای هواشناسی را که در مداری در ۸۰۰ کیلومتری زمین می‌چرخید ویران کند. این آزمایش با موفقیت انجام شد. علاوه بر این موارد واشنگتن همچنین مدعی است که روسیه در حال طراحی یک سامانه لیزری هوایی است که هدف آن اخلال در سامانه‌های فضایی آمریکا است. پنتاگون نیز ادعا می‌کند که روسیه برای نابود کردن ماهواره‌های آمریکا در حال توسعه موشک‌هایی است که از هواپیما‌های جنگنده پرتاب می‌شوند.

دریا دار «سِسیل هِینی» رییس سابق فرماندهی راهبردی امریکا می‌گوید: آمریکا باید روی موضوع ظرفیت‌های احتمالی دشمنان بیشتر مطالعه کرده و بودجه برنامه‌های فضایی و آمادگی کلی را بیشتر کند.

تلاش بی نتیجه برای نظامی زدایی فضا

هر چند آمریکا با این ادعا که چین و روسیه در حال انجام اقدامات نظامی در فضا هستند نیت فضایی خود را پیش می‌برد، اما روسیه و چین در سال ۲۰۰۸ پیش نویس یک توافقنامه بین المللی به منظور جلوگیری از استقرار تسلیحات در فضا را به کنفرانس خلع سلاح ژنو پیشنهاد کردند که آمریکا تاکنون به بهانه‌های مختلف آن را مسکوت گذاشته است.

با توجه به این مساله، روسیه در سال ۲۰۱۴ پیش نویس قطعنامه‌ای برای جلوگیری از استقرار تسلیحات در فضا را به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کرد که بار دیگر با مخالفت‌های آمریکا و همپیمانان این کشور مواجه شد.

در همین رابطه رویترز در گزارشی می‌نویسد: شواهد نشان می‌دهد که دولت ترامپ فضا را در کنار زمین، دریا و هوا به عنوان یک میدان جنگی جدید برای خود تعریف کرده است. مایک پنس در سخنرانی خود در پنتاگون مدعی شد تاریخ به ما می‌گوید که صلح تنها از طریق قدرت قابل دستیابی است! او همچنین گفت: نسل بعدی مردم آمریکا با تهدیدات جدیدی از سمت فضا مواجه خواهند بود و برای مقابله با آن‌ها لباس ارتش ایالات متحده (اشاره به تشکیل نیروی فضایی) را به تن خواهند کرد. معاون ترامپ چند ماه پیش نیز گفته بود آمریکا باید نیروی فضایی خود را در آینده به اندازه نیروی زمینی تقویت کند.

کم نیستند افرادی که مانند پنس معتقدند آمریکا در آینده نه چندان دور با تهدیدات جدیدی در عرصه فضا مواجه خواهد بود. ژنرال دیوید گلدفین، رئیس ستاد نیروی هوایی آمریکا اخیرا در سخنرانی خود در نشست سالانه نیروی هوایی گفت: باور دارد که انسان تا چند سال آینده به جنگ فضایی خواهد پرداخت. وی همچنین گفت که ارتش آمریکا برای افزایش قدرت نظامی خود به استفاده از اطلاعات در تمام زمینه‌های مربوط به جنگ، از جمله هوایی، سایبری، زمینی، دریایی و فضایی احتیاج دارد.

جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا نیز اخیرا اعلام کرد پنتاگون با طرح تشکیل نیروی فضایی و در نظر گرفتن فضا به عنوان یک میدان جدید مبارزه موافق است و در نظر دارد تا پیش از شکل‌گیری نیروی فضایی یک فرماندهی رزمی مربوط به آن را ایجاد کند. متیس اضافه کرد: پنتاگون نگرانی‌های ترامپ درباره حفاظت از دارایی‌های آمریکا در فضا را کاملا درک می‌کند؛ ما قصد داریم این مسئله را مورد توجه قرار دهیم، زیرا دیگر کشور‌ها نشان داده‌اند توانایی حمله به این دارایی‌ها را دارند.

علاوه بر این، مدیر ناسا نیز ماه گذشته در مصاحبه با سی‌بی‌اس نیوز گفت: روش زندگی در آمریکا وابسته به فضا است. اگر ما سیگنال‌های جی‌پی‌اس را از دست بدهیم، هیچ انتقال بانکی در داخل صورت نمی‌گیرد و هیچ ماده غذایی در فروشگاه‌ها وجود نخواهد داشت و زندگی ما از بین می‌رود و به همین دلیل است که کشور‌های متخاصم در سراسر جهان اقداماتی را برای آسیب زدن به این قابلیت‌های آمریکا در پیش گرفته‌اند.

مخالفان چه می‌گویند

برخی استدلال می‌کنند که تشکیل نیروی فضایی، نیاز به تشریفات اداری وقت‌گیری دارد. برخی از ناظران سیاسی نیز هشدار داده اند که نیروی فضایی، می‌تواند موجب به راه افتادن یک رقابت تسلیحاتی در فضا شود. منتقدان معتقدند تشکیل چنین نیرویی در حالیکه بخش اعظمی از ماموریت‌های تعریف‌شده برای آن هم‌اکنون توسط نیروی هوایی ارتش انجام می‌شود، یک اقدام غیرضروری و هزینه‌بر است.

«دبورا لی جیمز» فرمانده سابق شاخه نیروی هوایی آمریکا چندی پیش اعلام کرد که هیچ یک از فرماندهان ارشد پنتاگون با ایده تشکیل نیروی فضایی موافق نیستند، ولی مجبور به اطاعت هستند. رئیس جمهور ترامپ دستور تشکیل این نیرو را صادر کرده است و آن‌ها هم‌اکنون به دنبال راهی برای مواجهه با آن هستند.

او همچنین گفت: در حال حاضر، نزدیک به ۳۵ هزار نفر در بخش ماموریت‌های فضایی نیروی هوایی آمریکا مشغول به کار هستند و تشکیل یک شاخه نظامی جدید تحت عنوان نیروی فضایی موجب اختلال و جابجایی قوانین خواهد شد.

دموکرات‌های کنگره نیز از این طرح ترامپ حمایت نمی‌کنند و همین مسئله ممکن است تشکیل نیروی فضایی آمریکا را با موانع قانونی مواجه کند. به عنوان نمونه، بریان شاتز، سناتور دموکرات و عضو کمیته فرعی امور دفاعی سنای آمریکا، طرح تشکیل نیروی فضایی آمریکا را یک ایده احمقانه خوانده و پیش‌بینی کرده است که این ایده هرگز محقق نخواهد شد.

سناتور برنی سندرز نیز در انتقاد از این طرح گفته است شاید بهتر باشد پیش از آنکه دولت ترامپ میلیارد‌ها دلار را برای نظامی کردن فضا هزینه کند، کمی به فکر بهتر کردن وضعیت بیمه درمانی و مراقبت‌های بهداشتی برای مردم آمریکا باشد.

فرید کریمی در «زومیت» در این رابطه می‌نویسد: آمریکا هم اکنون در مجموع بیش از ۸۰۰ ماهواره در فضا دارد، اما در حالی که ارتش ایالات متحده، برای تشکیل نیروی فضایی، به هیچ ماهواره جدیدی نیاز نخواهد نداشت، نمی‌تواند این کار (تشکیل نیروی فضایی) را یک‌شبه انجام دهد. تشکیل نیروی فضایی باید به تصویب کنگره برسد، درست همانطور که نیروی هوایی با تصویب کنگره از ارتش جدا شد.

با توجه به اینکه شواهدی از به‌خدمت گرفتن قابلیت‌های جدید یا خرید‌های عمده در دست نیست، تشکیل شاخه جدید نیروی فضایی در واقع فقط بازنگری و سازماندهی مجدد است. تغییر مدال‌های روی یونیفورم و ماهواره‌ها را جنگنده‌های فضایی نام نهادن، نمی‌تواند موازنه قدرت در مدار زمین را بر هم بزند.

ایجاد بازار تسلیحاتی جدید

علاوه بر آمریکا، روسیه و چین کشور‌های زیاد دیگری در فضا فعالیت داشته و اقدام به پرتاب ماهواره می‌کنند. کشور‌های همچون هند، ایران، ژاپن و ... شکی در این مطلب نیست که با نظامی شدن فضا حساسیت کشور‌های دیگر برانگیخته شده و آن‌ها نیز تلاش خواهند کرد تا ضریب دفاعی خود را در برابر دشمنانشان در حوزه فضایی توسعه دهند و این یعنی شکل گیری یک مسابقه تسلیحاتی و ایجاد بازار تسلیحاتی جدید.

آمریکا، روسیه و چین هر سه از تولید کنندگان بزرگ تسلیحات در جهان هستند و بازار تسلیحاتی جهان در قبضه آنهاست بنابراین شکل گرفتن یک بازار تسلیحاتی جدید امری است که سود بیشتری را به جیب تولید کنندگان جنگ افزار‌ها سرازیر می‌کند و شاید از همین رو باشد که ترامپ بر تشکیل نیروی فضایی آمریکا تاکید دارد.