ترامپ با برجام چه خواهد کرد؟

خبرگزاری فارس: دولت ترامپ این هفته تلویحا نقشه راه خود در قبال توافق هسته‌ای با ایران را برای رسانه‌ها ترسیم کرد. نقشه راهی که هدف روشن آن احاله پرونده برجام، به کنگره است. اندیشکده «امریکن انترپرایز» روز سه‌شنبه میزبان نماینده آمریکا در سازمان ملل بود. اظهارات هیلی در این نشست را باید از یکسو اعتراف دولت آمریکا به ناتوانی در متهم کردن ایران به نقض توافق هسته‌ای و از سوی دیگر تلاش برای انداختن توپ به زمین کنگره و فرار از هزینه سیاسی خروج از توافقی بین‌المللی دانست. اظهارات هیلی تقریبا تردیدی باقی نگذاشت که «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا دیگر قصد ندارد پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تائید کند. اما او که از یافتن بهانه‌ای در چارچوب برجام عاجز شده، برای خودداری از صدور تائیدیه به بندهای فرابرجامی قانونی استناد خواهد کرد دو سال پیش در کنگره تصویب شد و رئیس‌جمهور را موظف کرد هر ۹۰ روز، وضعیت توافق هسته‌ای را گزارش کند. در آن قانون که بعد از خودداری دولت اوباما از ارسال برجام به کنگره تصویب شد، رئیس‌جمهور باید هر سه ماه یکبار علاوه بر پایبندی ایران به مفاد فنی برجام، یک موضوع دیگر را نیز تائید کند: اینکه رفع تحریم‌های ایران در راستای منافع امنیت ملی آمریکاست. این بندِ تفسیرپذیر، راه را برای خودداری دولت ترامپ از صدور تائیدیه باز می‌کند و همزمان تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت توافق هسته‌ای را به کنگره محول می‌کند. چون این قانون از مفاد برجام نیست، تحریم عدم صدور تائیدیه، به معنی احیای فوری تحریم‌ها یا خروج واشنگتن از برجام نخواهد بود. اگر دولت آمریکا تائیدیه‌ای صادر نکند، کنگره آمریکا ۶۰ روز زمان خواهد داشت تا در مورد احیای تحریم‌های ثانویه که بر اساس برجام رفع شده بودند، تصمیم‌گیری کند. ترامپ با این کار با یک تیر چند نشان زده است: هم به وعده انتخاباتی‌اش مبنی بر مقابله با برجام عمل کرده، هم هزینه خروج احتمالی از برجام را به گردن کنگره انداخته و هم وضعیت عدم اطمینان در مورد برجام را که بهره اقتصادی ایران از برجام را کاهش می‌دهد، حفظ کرده است. این راهبردی است که ترامپ در قبال طرح موسوم به «داکا» هم پیش گرفت. او هرچند اعلام کرد که طرح حمایت از کودکان مهاجرین غیرقانونی را لغو کرده، اما اجرای آن را به تصمیم نهایی کنگره موکول کرد و به نمایندگان ۶ ماه زمان داد تا در این رابطه تصمیم‌گیری کنند. شواهد نشان می‌دهد که گویا کنگره هم مانند دولت آمریکا به واسطه تبعات خروج از برجام، دستکم فعلا رغبتی به این کار ندارد. هیلی در این مورد گفت: «فکر می‌کنم کنگره نمی‌خواهد این کار را کند. این مسئله برای هیچ‌کس وضعیت راحتی نیست. اما هدف زندگی، راحتی نیست، درست بودن است.» بی‌میلی کنگره به خروج یکجانبه آمریکا از برجام در برهه فعلی را می‌توان از اظهارات برخی از سناتورهای آمریکایی دریافت. به عنوان نمونه، «باب کورکر» رئیس بانفوذ کمیته روابط خارجی سنا که در سال ۲۰۱۵ رهبر مخالفان توافق با ایران بود، ماه پیش گفت خروج آمریکا از برجام دستکم فعلا منطقی نیست. او گفت: «اگر امروز این کار را انجام دهید، خودتان برای خودتان بحران درست کرده‌اید. شما از توافق خارج شده و تحریم‌هایی اعمال می‌کنید. آن وقت متحدان اروپایی خود را از دست داده‌اید. شما در سوریه بحران دارید، در مورد کره شمالی بحران دارید، با روسیه مشکلاتی دارید. حرف من این است که اگر نتایج راهبردی را مد نظر داشته باشید، شاید فکر کنید که بهتر است این کار وقت دیگری صورت گیرد.» هرچند برای پیش‌بینی رفتار کنگره زود است، اما آنچه حالا قطعی به نظر می‌رسد، عدم صدور تائیدیه از سوی ترامپ و حفظ وضعیت عدم اطمینان در مورد برجام دستکم تا زمان تصمیم‌گیری کنگره است.