واکاوی مواضع دونالد ترامپ از دیدگاهی دیگر

خبرگزاری تسنیم: گزینش میلیاردر جنجالی آمریکایی، ترامپ، برخلاف واکاوی رسانه‌های آمریکایی و اروپایی به‌عنوان رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا موجی از نگرانی را در میان متحدان و نیز دیگر کشورهای جهان به‌وجود آورده است؛ به‌راستی جهان در روزگار ترامپ چگونه خواهد بود؟ این پرسشی است که اذهان تحلیلگران سیاسی را به خود درگیر کرده است. نوشتار حاضر تصویری از احتمالات نمایش می‌دهد. ترامپ و سیاست خارجی این پرسش بارها در گوشه و کنار جهان پیش کشیده شد که سیاست خارجی دولت بعدی آمریکا چگونه خواهد بود؟ پاسخ باریک‌بینانه‌ای برای این پرسش مهم در دست نیست. ترامپ هیچ‌گاه در بخش عمومی و دولتی در آمریکا حضور نداشته است. کار و جنبش بنیادین وی تا نزدیک یک سال پیش، بازرگانی بود. ازاین‌رو، نمی‌توان با دست‌آویز به پیشینه وی در بخش عمومی به‌ویژه در امور دیپلماتیک، چشم‌انداز روشنی از برنامه‌های دولت بعدی آمریکا نشان داد. افزون بر این‌که حتی در یک سال اخیر و در جریان پیکارهای انتخاباتی در آمریکا، ترامپ برنامه روشنی برای موضوعات مهم جهانی ارائه نکرد. اظهارات وی درباره پُرسمان‌های دیپلماتیک و امنیت جهانی بیشتر پیرامون نقد دولت باراک اوباما، رئیس جمهوری کنونی آمریکا و کارکرد هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه پیشین این کشور بوده است. اگرچه ترامپ به زمینه‌هایی همچون بازگشت به درون مرزها باهدف نوسازی اقتصاد آمریکا، کاهش نقش‌آفرینی در پهنه جهانی، مخالفت با جنگ عراق، مخالفت با پیمان‌های تجارت آزاد، دشمنی با سازش هسته‌ای ایران، ساخت دیوار مرزی با مکزیک، تشدید جنگ با داعش و تقویت همکاری فرامرزی با روسیه اشاره داشته است. بااین‌حال، کم‌وبیش در هیچ‌یک از این موارد، برنامه روشنی برای انجام این اندیشه‌ها پیش کشیده نشده است. این در هنگامی است که رویگردانی همه کارشناسان جمهوری‌خواه در پهنه سیاست خارجی و امور امنیتی از ترامپ، دست رئیس جمهوری بعدی آمریکا را برای نظریه‌پردازی در طول زمان پیکارهای انتخابات ریاست جمهوری بسته بود. اکنون در حالی ترامپ به‌سوی ریاست جمهوری آمریکا می‌رود که جهان تصویر روشنی از برنامه‌های وی در پهنه‌های بین‌المللی و امنیتی ندارد. افزون بر این‌که برخی از کلی‌گویی‌های ترامپ در این‌باره، ناسازگار و گاهی ناساز با جهت‌گیری‌های کلی سیاست خارجی آمریکا بوده است. این تناقض‌گویی در چند ساعت پس از پیروزی ترامپ در انتخابات شدت گرفته است. به‌عنوان نمونه، بی‌درنگ پس از اعلام نتایج انتخابات، بیانیه ترامپ برای ممنوعیت ورود مسلمانان، از روی تارنمای رسمی نامزد جمهوری‌خواه برداشته شد. این موضوع نشان می‌دهد برخی از جنجالی‌ترین شعارهای انتخاباتی ترامپ ازجمله ممنوعیت پانهادن مسلمانان به خاک آمریکا، تنها جنبه گرفتن رأی برای پیروزی در انتخابات داشته است. اگرچه درست کردن چنین وعده آسیب‌زننده و اسلام‌ستیزانه‌ای از سوی رئیس جمهوری برگزیده آمریکا، می‌تواند گامی در جهت بازسازی کمپین بیگانه‌ستیز و بیزاری‌آفرین ترامپ باشد. بااین‌حال، همین کار نیز بر پیچیدگی‌ها موجود افزوده است؛ زیرا گمان می‌رود که برخی دیگر از شعارهای انتخاباتی ترامپ نیز به همین سرنوشت دچار شود. با توجه به این‌که آغاز به‌کار عملی دولت پسین آمریکا به‌صرف مدت زمان باقی مانده تا آیین تحلیف رئیس جمهوری جدید و رأی سنا به وزیران کابینه ترامپ نیاز دارد، چنین پیچیدگی‌هایی بر بی‌ثباتی‌های جهانی خواهد افزود. ترامپ و سیاست‌های داخلی آمریکا دونالد ترامپ رئیس جمهور برگزیده آمریکا پس از دیدار با برخی از سران جمهوری‌خواه کنگره آمریکا برترین‌های خود برای ریاست‌جمهوری را ابراز کرد. ترامپ پس از دیدار با میچ مک کانل رهبر اکثریت جمهوری‌خواه سنای آمریکا اعلام کرد، که به‌دنبال آن هستیم که به بررسی مقتدرانه چالش مهاجرت بپردازیم. وی پافشاری کرد که می‌خواهیم به مرزها بپردازیم و هم‌چنین قصد داریم به‌گونه‌ای فراگیر و نیرومند مسأله بهداشت و درمان را بررسی کنیم و هم‌چنین به چالش کارآفرینی و اشتغال‌زایی فراگیر خواهیم پرداخت. به‌این‌ترتیب به نظر می‌رسد، ترامپ دشواری‌های برجسته درونی آمریکا یعنی مهاجرت، بهداشت و درمان و اشتغال‌زایی را در اولویت خود قرار داده است. ترامپ از هم‌اکنون یعنی در بازه 70 روز تا آغاز کار خود به‌عنوان رئیس جمهور تازه آمریکا، با رایزنی با بلندپایگان سرآمد جمهوری‌خواه به‌ویژه در کنگره آمریکا قصد دارد تا افزون بر به‌کارگیری نظرات آن‌ها، مراحل انجام برنامه‌های مد نظر در این موارد سه‌گانه را به روش تفصیلی و دقیق مشخص کند. بی‌گمان یکی از اولویت‌های بنیادین ترامپ همان‌گونه که پیشتر هم پافشاری کرده بود، چالش برخورد با مهاجران غیرقانونی است. وی پیشتر نوید داده بود، افزون بر بیرون کردن مهاجران غیرقانونی، اقدام به ساخت دیواری در مرز با مکزیک برای جلوگیری از ورود آن‌ها خواهد کرد. این مسأله نگرانی سخت مکزیکی‌ها و به‌طور کلی مهاجران لاتین‌تبار به آمریکا را برانگیخته است. در این‌راستا رئیس جمهور مکزیک وعده داده که در دیدار آینده با ترامپ این مسأله را مطرح خواهد کرد. بااین‌حال شواهد گویای آن است که تصمیم ترامپ در این‌زمینه جدی است. در عین حال ترامپ پیش‌تر مسأله ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا را نیز مطرح کرده بود که پس از پیروزی از پاسخ به پرسش در زمینه‌ی انجام آن طفره رفته است. چالش دومی که از اولویت‌های برجسته ترامپ است، تعیین تکلیف برنامه بهداشتی و درمانی اوباما موسوم به «اوباما کر» است که هزینه‌ای دو تریلیون دلاری به همراه داشته است. به نظر می‌رسد جمهوری‌خواهان در دشمنی با این برنامه پرهزینه هم‌آوا هستند و لذا یکی از نویدهای سران جمهوری‌خواهان به هم زدن این برنامه است که بی‌گمان به زیان گروه‌های ناتوان آمریکایی خواهد بود به‌ویژه این‌که ده‌ها میلیون نفر در آمریکا بدون بیمه درمانی هستند و می‌توان پیش‌بینی کرد که به هم زدن «اوباما کر» دشواری‌ها و مشکلات بزرگی را برای آن‌ها به همراه خواهد آورد. اولویت سوم ترامپ بهبود جایگاه اقتصادی آمریکا به‌ویژه افزایش میزان کارآفرینی در این کشور است. به‌راستی یکی از محورهای بنیادی تبلیغاتی وی، بهبود وضعیت اقتصادی آمریکایی‌ها بوده است. در این‌راستا ترامپ هوادار کاهش مالیات‌ها به‌ویژه برای طبقه توانگر و سرمایه‌دار است. هدف وی، تشویق سرمایه‌داران به سرمایه‌گذاری هرچه بیشتر در داخل آمریکا برای جلوگیری از سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی در بیرون از این کشور و حفظ و افزایش فرصت‌های کاری آمریکایی‌ها است. افزون بر این‌که وی خواهان گفتگوی دوباره بر سر پیمان‌های تجاری با کشورهای دیگر است. بررسی کارکرد ترامپ در مبارزات انتخاباتی نشان داد که وی نه‌تنها دریافت واقع‌گرایانه‌ای از نگرانی‌های آمریکایی‌های سفیدپوست و دادن شعارهایی دارد که برای آن‌ها گیرایی دارد که این مسأله به‌ویژه در روش برخورد با مهاجران و مسلمانان، نمود پیداکرده، بلکه در موارد مقتضی و روبه‌رو شدن با مخالفت‌های گسترده، به‌سرعت جایگاه خود را تغییر می‌دهد. ترامپ موفق شد با ارائه شعار اصلی خود یعنی «آمریکا را دوباره شکوهمند سازیم» پشتیبانی شمار فراوانی از مردم ناخرسند در جامعه آمریکا را به خود جلب کند که امید دارند ترامپ به‌گونه‌ای معجزه‌آسا دشواری‌های اقتصادی و اجتماعی این کشور را حل کند و آن‌را به دوران خوش گذشته بازگرداند. به‌ویژه این‌که ترامپ اعلام کرده بود که انتخابات نوامبر 2016، آخرین فرصت برای نجات آمریکا است. از این‌رو چندان شگفت‌آور نبود که مردم دل‌آزرده از چالش‌های اقتصادی و اجتماعی آمریکا برای رهایی خود و کشورشان به وی به چشم یک منجی بنگرند که اُمیدها و آرزوهای آن‌ها را تحقق خواهد بخشید. بااین‌حال می‌توان پیش‌بینی کرد که انجام برنامه‌های ترامپ به‌ویژه درباره مهاجران و نیز کنار گذاشتن اوباما کر، دشمنی‌های زیادی را در داخل آمریکا برخواهد انگیخت. اتحادیه اروپا و ترامپ وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در نشست بروکسل، بر رعایت پیمان‌های خارجی امضاشده به‌دست دولت آمریکا از سوی رئیس جمهوری بعدی این کشور پافشاری کردند. در نشست غیررسمی وزیران خارجه 25 کشور عضو اتحادیه اروپا، از دونالد ترامپ، رئیس جمهوری بعدی آمریکا خواسته شد به پیمان‌های جهانی ازجمله پیمان کاهش اثرات گازهای گلخانه‌ای و هم‌چنین، توافق هسته‌ای با ایران موسوم به برجام پایبند بماند. بی‌گمان خودداری وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و مجارستان از شرکت در این نشست، روشنگر دوگانگی نظر اعضا در روش رویارویی با پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. در این میان، چرایی حضور نیافتن وزیر امور خارجه فرانسه در نشست بروکسل همزمانی این نشست با مراسم سالگرد پیشامدهای تروریستی پاریس عنوان‌شده است. بااین‌حال، انگلیسی‌ها و مجارها برای پرهیز از همسویی با دیگر اعضا در برابر ترامپ آر حضور در نشست بروکسل خودداری کردند. بااین‌حال، فارغ از تشتت درونی در اتحادیه اروپا، بیشتر دولت‌های اروپایی از پیامدهای پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری امسال آمریکا نگران هستند. قرار است حدود 70 روز دیگر، کسی سکان اداره آمریکا را در دست بگیرد که با وعده‌هایی همچون نادیده گرفتن پیمان تغییرات آب و هوایی و توافق هسته‌ای با ایران، به قدرت رسیده و تعابیری همچون منسوخ شدن سازمان پیمان آتلانتیک شمالی - ناتو را به زبان آورده است. ترامپ در عین حال، قویاً مخالف قراردادهای تجارت آزاد، ازجمله با اروپاییان است. این اظهارات، سبب نگرانی از ادامه همکاری‌های سنتی میان دو سوی اقیانوس اطلس شده است. تضعیف حمایت آمریکا در دفاع از اروپا که از طریق ناتو اعمال می‌شود، تهدیدات امنیتی را علیه اروپا افزایش می‌دهد. به‌ویژه این‌که اروپا در سال‌های اخیر از سوی قدرت رو به فزونی روس‌ها به‌شدت احساس نگرانی می‌کند و اتفاقاً، ترامپ در دوران رقابت‌های انتخاباتی خود، قویاً از روسیه و سیاست‌های ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری این کشور تجلیل کرده بود. از سوی دیگر، سخنان تردیدآمیز ترامپ در مورد آینده ناتو و تعهدات واشنگتن برای دفاع از اروپائیان، به‌ویژه کشورهای شرق اروپا و نزدیک به روسیه، بار دیگر ضرورت تأسیس ارتش واحد اروپایی را مطرح کرده است. آلمان و فرانسه از سال‌ها پیش در تلاش بوده‌اند به موازات همگرایی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در اروپا، ارتش واحدی را نیز تأسیس کنند. اکنون با خروج قریب‌الوقوع انگلیس از اتحادیه اروپا و هم‌چنین، روی کار آمدن ترامپ در واشنگتن، موانع برای تأسیس ارتش واحد اروپایی کاهش می‌باید. هرچند که بسیاری معتقدند، ایجاد چنین نهادی در نهایت به تضعیف جایگاه ناتو منجر خواهد شد، موضوعی که در میان اروپاییان به‌ویژه آلمانی‌ها طرفدار چندانی ندارد. از سوی دیگر، موضوعات زیست‌محیطی نیز برای اروپائیان به‌اندازه مباحث سیاسی - امنیتی حائز اهمیت است. پیمان آب و هوایی پاریس که اخیراً جنبه اجرایی به خود گرفته است، زیر سایه روی کار آمدن رئیس جمهوری جدید در آمریکا قرار دارد. اگر این کشور به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان از پیمان پاریس خارج شود یا از عمل به تعهداتش سر باز بزند، بشریت با خطر فوری افزایش دمای کره زمین و پیامدهای ویرانگر آن مواجه خواهد شد. این وضعیت می‌تواند بر رشد اقتصادی و توسعه انسانی اروپا تأثیر نامطلوبی برجای گذارد. به‌همین‌دلیل نیز رعایت تعهدات واشنگتن در قبال پیمان آب و هوایی پاریس، یکی از خواسته‌های اصلی اروپائیان از رئیس جمهوری بعدی آمریکا عنوان شده است. ترامپ و رژیم صهیونیستی‏ تنها سه روز پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، اظهارنظرها درباره نگرش ترامپ به امنیت اسرائیل افزایش یافت. «دنی دانون»، سفیر رژیم صهیونیستی در آمریکا گفت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری برگزیده آمریکا و همراهان او که من سال‏هاست شماری از آنان را به ‏شخصه می‏شناسم، به امنیت اسرائیل پایبند هستند. با روی کار آمدن دونالد ترامپ و با آگاهی به این موضوع که وی پرداختن به دشواری‏ها و مشکلات درونی آمریکا را اولویت اصلی خود عنوان کرد، این پرسش پیش کشیده می‏شود که نگرش ترامپ به پیوند با اسرائیل و ایمنی این رژیم چگونه است؟ اسرائیل برجسته‌ترین همدست آمریکا در منطقه خاورمیانه است. رخنه لابی یهودی در آمریکا به‌اندازه‌ای است که هر رئیس جمهوری که در این کشور روی کار می‌آید، از این رخنه تأثیر می‌پذیرد. اگرچه دولت اوباما نیز به حفظ امنیت اسرائیل پایبند بود ولی ناسازگاری‌های جدی نیز با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل داشته است. بلندپایگان اسرائیلی از سازش هسته‌ای ایران با 1+5 که با نقش‌آفرینی آمریکا انجام شد، نگران بودند. شواهد نشان می‌دهد که کابینه راست‌گرای اسرائیل از گزینش یک جمهوری‌خواه به ریاست جمهوری آمریکا خوشنود به نظر می‌رسد. ترامپ در همان نخستین روز اعلام پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی گفتگو و به نتانیاهو گفت «در نخستین فرصت» با وی دیدار خواهد کرد. اظهارنظر شخصیتهای مختلف بیانگر این است که ترامپ خود را به امنیت اسرائیل پایبند می‌داند. «دنی دانون» که سال‌ها پیش از پانهادن ترامپ به میدان سیاست با وی دیدار کرده بود، گفت دلیلی برای نگرانی درزمینه‌ی پیوند آمریکا و اسرائیل از دیدگاه ترامپ وجود ندارد. پیوند آمریکا و اسرائیل بسیار نیرومند است. ما در اینجا (آمریکا) دوستانی راستین داریم و مطمئن هستم که در کاخ سفید نیز چنین خواهد بود. «جیسون گرینبلت»، یکی از مشاوران ارشد دونالد ترامپ نیز عنوان کرد که ترامپ باورمند است شهرک‌سازی اسراییل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین «مانعی برای صلح» نیست و نباید محکوم شود. جیسون گرینبلت در هنگامی این اظهارات را مطرح کرد که دولت باراک اوباما آشکارا شهرک‌سازی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی را عامل مهمی در دشوار شدن روند سازش میان اسرائیل و فلسطین می‌دانست. نفتالی بنت، وزیر آموزش‌وپرورش اسرائیل از حزب راست‌گرای «خانه یهودی» حتی نکته مهم‌تری را مطرح می‌کند و معتقد است که مسأله بنیان‌گذاری کشور مستقل فلسطین با توجه به انتخاب شدن ترامپ، عملاً مسأله‌ای «مختومه و امری مربوط به گذشته» است. اگرچه دیدگاه نفتالی بنت، افراطی به نظر می‌رسد ولی شواهد نشان می‌دهد که در روزگار ریاست جمهوری دونالد ترامپ، پیوندهای آمریکا با اسرائیل نزدیک‌تر از روزگار اوباما خواهد بود.