چرا وزیر دفاع آمریکا برکنار شد؟

خبرگزاری تسنیم: «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا در گیر و دار مربوط به بحث تقلب و مناقشه در انتخابات، هفته گذشته «مارک اسپر»، وزیر دفاع را برکنار و خبر آن را از طریق توییتر اعلام کرد.

ترامپ سابق بر این و به طور معمول اخراج کسانی را به صورت توییتری اعلام کرده است که با آنها دچار چالش و مشکل جدی شده است. برکناری «جان بولتون»، مشاور امنیت ملی سابق آمریکا نیز توسط ترامپ از طریق توییتر اعلام شد.

اخراج قابل انتظار

برکناری مارک اسپر چندان افکار عمومی و ناظران مسائل آمریکا را شگفت زده نکرد. پیشتر اخباری درباره اختلافات ترامپ و وزیر دفاعش منتشر شده بود. حتی زمانی که نتایج اولیه انتخابات آمریکا در رسانه‌های آمریکا منتشر می‌شد، خبری منتشر شد مبنی بر اینکه اسپر نامه استعفای خود را بدون تاریخ نوشته و احتمالا آن را به ترامپ تقدیم کند.

اختلاف بر سر ایران؟

با انتشار خبر برکناری اسپر، برخی گمانه‌زنی‌ها مطرح شدند که ترامپ ممکن است به خاطر شرایط موجود دست به یک ماجراجویی علیه کشوری بزند. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی ایران را یکی از اهداف احتمالی توصیف کرد و نوشت که ترامپ شاید بخواهند حمله‌ای به صورت مخفی یا علنی را علیه ایران یا کشور دیگری انجام دهد. این خبر در داخل کشور و بین تحلیلگران هم چرخید.

چرا اسپر برکنار شد؟

عدم شگفت زده شدن کارشناسان و رسانه‌ها از برکناری اسپر نشان می‌دهد که اختلاف بین ترامپ و وزیر دفاعش به یکباره بر سر موضوع جدیدی حادث نشده، بلکه مسبوق به سابقه بوده است. بنابراین بعید است که دستور کار جدیدی درباره ایران باعث چنین تحولی شده باشد.

مرد اخراج و خروج

زنجیره اختلافات ترامپ و اسپر، به همراه شرایطی که ترامپ را جدیدا عصبانی کرده است، به نظر می‌رسد که باعث شده، رئیس جمهور آمریکا از روی لج‌بازی وزیر دفاع را اخراج کند. ترامپ در طول صدارت خود در آمریکا طی سالیان گذشته نشان داده است که شیفته خروج از سازمان‌ها و معاهدات بین‌المللی است. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در گذشته با کنایه به این موضوع گفته بود که اگر ترامپ بتواند حتی از «کره زمین» هم خارج می‌شود.

به نظر می‌رسد دامنه علایق ترامپ فقط به خروج محدود نمی‌شود، بلکه او اخراج افراد و مقامات را هم در لیست تمایلات خود دارد. تغییر مکرر مقامات ارشد دولتی در دوران ترامپ، نشان می‌دهد که او در این زمینه ید طولایی دارد. بنابراین، شاید دلیل چندانی برای «فوق‌العاده» فرض کردن اخراج وزیر دفاع وجود نداشته باشد. اما به این مفهوم این نیست که چنین کاری، تبعاتی برای آمریکا نخواهد داشت.

نقاط افتراق ترامپ و اسپر

• استفاده از ارتش برای سرکوب معترضان

یکی از مواردی که باعث شد اختلاف نظر رئیس جمهور و وزیر دفاع آمریکا در رسانه‌ها نمود پیدا کند مربوط به استفاده از نیروهای ارتش آمریکا در سرکوب اعتراضات مردمی در این کشور بود. در این مورد، اسپر علناً با دستور ترامپ برای استقرار نیروهای ارتش در خیابان‌های واشنگتن و سایر شهرهای آمریکا برای سرکوب معترضان به قتل «جورج فلوید» مخالفت کرد. جورج فلوید جوان سیاهپوست آمریکایی غیرمسلحی بود که زیر زانوهای پلیس آمریکا جان داد.

• تعجیل در خروج نظامیان آمریکا از افغانستان

ترامپ در خصوص موضوعات دیگر هم با وزیر خود دچار چالش بود. رئیس جمهور آمریکا بنا به دلایل انتخاباتی در تلاش بوده است تا خروج نیروهای آمریکایی از کشورهای دیگر از جمله افغانستان، کره جنوبی و آلمان تسریع یابد. اما اسپر از جمله مخالفان جدی این موضوع بود. رسانه‌های آمریکایی اخیرا خبری را منتشر کردند که اسپر قبل از اخراجش، یادداشتی محرمانه را به کاخ سفید داده و در آن نسبت به تصمیم ترامپ مبنی بر خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان تا کریسمس سال جاری، ابراز نگرانی کرده بود. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی که رئیس جمهور‌ آمریکا، انتخابات را باخته و در وضعیت مناسبی قرار ندارد، به بهانه این یادداشت بخواهد از اسپر انتقام بگیرد.

• ترور شهید سلیمانی

البته ترامپ و اسپر درباره ایران هم دچار اختلاف نظر بودند و آن مربوط به بحث ترور شهید قاسم سلیمانی بود.با وجود این که دست هر دو به خون سردار ضدتروریسم آغشته است اما ترامپ در توجیه اقدامش مدعی بود که سردار سلیمانی در حال برنامه‌ریزی برای حمله به چهار سفارتخانه آمریکا بود، اما اسپر معتقد بود شواهد کافی برای اثبات «آنی بودن این تهدید» وجود ندارد.

بنابراین ریشه اختلافات اصلی ترامپ و اسپر دلایل متعددی دارد که عمدتا و لزوما مربوط به ایران نمی‌شود. بالعکس، بر اساس روایت منابع و رسانه‌های آمریکایی، وزن اصلی این اختلافات به موضوعات دیگر برمی‌گردد. مضاف بر اینکه، ترامپ در دوران تصدی خود سعی کرده است شعار خود را بر پرهیز از جنگ و هزینه‌های جنگی متمرکز کند.

دو ماه طوفانی در انتظار آمریکا

با انتشار خبر برکناری وزیر دفاع، رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند که دامنه اخراج‌های دونالد ترامپ در مدت زمان باقی مانده تا 20 ژانویه - که مراسم تحلیف رئیس جمهور جدید در آن روز برگزار می‌شود - احتمالا به مارک اسپر محدود نخواهد شد و احتمال آن می‌رود که ترامپ رئیس سازمان سیا، رئیس اف‌بی‌آی را هم برکنار کند. برخی رسانه‌ها حتی از «ویلیام بار»، وزیر دادگستری آمریکا هم نام بردند. شبکه خبری سی‌ان‌ان آمریکا در گزارشی با اشاره با احتمال این برکناری‌ها از «72 روز سخت» پیش روی آمریکا خبر داد.

«جینا هاسپل»، رئیس سازمان سیا چند روز پیش در جلسه‌ای در کاخ سفید شرکت کرد که رفتار و چهره وی نشانگر این بود که او جلسه خوبی را با رئیس جمهور نداشته است.

تمرکز چالش بر تیم امنیت ملی آمریکا

اخراج وزیر دفاع و احتمال برکنار رئیس سازمان سیا و رئیس اف‌بی‌ای نشان می‌دهد که ترامپ با مهره‌های مهم در تیم امنیت ملی خود مشکل دارد. قلع و قمع مدیران تیم امنیت ملی آمریکا موجبات بروز برخی نگرانی‌ها در بین مقامات آمریکا شده است. بیش از آنکه موضوع به خارج مربوط شود، سوالات جدی درباره آنچه ترامپ برای هفته آینده در سر می‌پروراند، مطرح می‌شود. اینکه آیا ترامپ به دنبال تغییر تیم امنیت ملی به منظور کنار نرفتن از کاخ سفید و سرکوب شدید اعتراضات احتمالی با روی کار آوردن افراد «بله قربان گو» است؟ یا اینکه او می‌خواهد با خروج سریع نیروهای آمریکایی از کشورهای دیگر، دولت آتی را دچار مشکل کند؟ یا اینکه آیا او به دنبال ایجاد خلأ امنیتی در دوران گذار به دولت جدید است؟ سوالات بسیاری را در این خصوص می‌توان پرسید.

عدم همکاری با تیم انتقالی بایدن

یکی از مواردی که طی روزهای گذشته مورد گلایه دموکرات‌ها قرار گرفته عدم همکاری دولت ترامپ با تیم انتقالی جو بایدن است. یکی از کارهای مهمی که در تیم انتقالی انجام می‌شود، برگزاری جلسات توجیهی امنیتی در حوزه‌های مختلف است. عدم برگزاری این جلسات می‌تواند تبعات مهمی را در حوزه امنیت ملی داشته باشد. بعید نیست که ترامپ با آوردن افراد همسوتر به دنبال مسدود کردن هر گونه همکاری با تیم انتقالی بایدن طی هفته‌های آینده باشد.

مشغله داخلی ترامپ

رئیس جمهور‌ آمریکا پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، عمده تمرکز و دغدغه خود را بر نتایج انتخابات و تقلب در آن متوجه کرده است. تعداد توئیت‌ها و محتوای آنها نشان می‌دهد که هم و غم ترامپ سرنوشت انتخابات و آینده سیاسی خودش در آمریکاست. به همین دلیل انتظار می‌رود که او طی هفته‌های آتی همچنان درگیر موضوع فساد و تقلب در فرآیند انتخابات و پیگیری شکایت‌های خود در محکمه و خیابان باشد. حضور ترامپ در تجمع اعتراضی هوادارانش در روز شنبه در واشنگتن نشان می‌دهد که او همچنان تمایل به ادامه دادن این موضوع و اردوکشی خیابانی دارد.

لذا ایجاد هر گونه بحران خارجی مانند جنگ، نه تنها چهره‌ای «لجباز» از او ارائه می‌کند که حاضر است به دلیل باخت در انتخابات منافع آمریکا را به آتش بکشد، بلکه توجه و تمرکز او را برای یک اتفاق خارجی پرت می‌کند. آنچه ترامپ این روزها به آن نیاز دارد، تمرکز کامل بر یافتن راهی بر تغییر نتیجه انتخابات است. ترامپ اگر بخواهد در دور بعدی انتخابات شرکت کند، احتمالا به دنبال این باشد که بگوید سیستم با تقلب او را کنار زده است. او با این کار می‌تواند پایگاه رأی خود را برای بسیج بیشتر در دور بعد تحریک کند. بنابراین، ترامپ بیش از آنکه برای برنامه هسته‌ای ایران، کره شمالی، یا معاهده آب و هوایی پاریس نگران باشد، برای آینده سیاسی خود در داخل دست و پا می‌زند.

هر چند، افرادی در دور و بر رئیس جمهور آمریکا هستند که به دنبال این هستند که در روزهای پایانی دولت فعلی، تا آنجایی که می‌توانند به دولت جدید زمین سوخته بدهند. این افراد در حوزه‌های مشخص و محدودی اختیار دارند که شروع جنگ از جمله آنها نیست. وزارت امور خارجه از جمله این بخش‌هاست. «مایک پامپئو»، وزیر خارجه آمریکا یک تور یک هفته‌ای را به اروپا و منطقه به راه انداخته است تا در روزهای باقی مانده دولت ترامپ ضمن آخرین تلاش‌های خود در حوزه‌های مختلف، بر فشار تحریمی ایران نیز بیفزاید. آکسیوس چندی پیش در خبری اختصاصی گزارش داد که آمریکا به دنبال این است که از این به بعد هفته‌ای یک تحریم‌ را بر ایران اعمال کند.