ترامپ یا بایدن؟ دشمنی با چین ادامه دارد

خبرگزاری تسنیم: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در آوریل 2017 میزبان شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین در مارا لاگو، اقامتگاه لوکس خود در فلوریدا بود. اظهارات ترامپ به شکلی بود که بسیاری از آغاز دور تازه ای از همکاری بین دو قدرت برتر در دنیا خبر می دادند. در همین دیدار بود که ترامپ گفته بود دو کشور روابط بسیار بسیار خوبی خواهند داشت. چندین ماه بعد رئیس جمهوری چین از همتای آمریکایی خود در شهر ممنوعه پکن پذیرایی کرد؛ افتخاری که برای اولین بار نصیب یک رهبر کشور خارجی شده بود.

اما در این بین تنش های قدیمی اما جدی بین دو طرف و در عین حال اتفاقاتی جدید باعث شد این دو نفر که به نظر دوستانی تازه برای یکدیگر بودند ناگهان تبدیل به دشمنانی جدی برای یکدیگر تبدیل شوند. اختلافات قدیمی مانند بحث های تجاری، فن اوری، ادعاهای دو طرف در دریای چین جنوبی و حقوق بشر از یک طرف و شیوع ویروس کرونا از سوی دیگر به این اختلافات دامن زد. به نظر می رسد مهمترین مسئله ای که شاید حتی برای انتخاب ترامپ در دور دوم انتخابات می تواند دردسرساز شود موضوع ویروس کروناست؛ ویروسی که اولین بار در چین شناسایی شد و طی یک سال با شیوع در سراسر دنیا باعث شد آمریکا بیشترین تعداد قربانیان ناشی از کووید-19 را داشته باشد.

آدام نای، مدیر اندیشکده مرکز سیاست چین در استرالیا درباره روابط بین دو کشور گفته " احتمالا این بدترین رابطه میان این دو کشور از زمان اغاز روابط دیپلماتیک میان آنهاست. رقابت میان این دو قدرت جهانی حتی کشورهای دیگر و متحدان سنتی آمریکا را نیز درگیر کرده و از یک سو واشنگتن با اعمال فشار به آنها به دنبال تقویت ائتلاف ضدچین است و از سوی دیگر این کشورها به واسطه رشد اقتصادی چین روابط بسیار عمیقی با پکن ایجاد کرده اند. به اعتقاد توماس دانیل، کارشناس موسسه مطالعات بین الملل و راهبردی مالزی این شرایط برای کشورهای جنوب شرق آسیا به واسطه نزدیک بودن به چین بسیار جدی و پیچیده تر است.

باراک اوباما به عنوان رئیس جمهور قبل از اوباما سفرهای متعددی به منطقه آسیا پاسیفیک داشت و همه کارشناسان با راهبرد "چرخش به سمت آسیا" ی او آشنا هستند. آمریکا در دوره ریاست جمهوری وی از یک سو به دنبال تقویت روابط با کشورهای این منطقه بود و از سوی دیگر همکاری با چین را یکی از موضوعات کلیدی در سیاست خارجی خود می دانست. این درحالی است که ترامپ به تعامل با کشورهای منطقه به عنوان عاملی کلیدی در حفظ و ثبات در شرق آسیا اعتقاد زیادی ندارد. آخرین حضور ترامپ در اجلاس آسه آن مربوط به سال 2017 است و او پس از این تاریخ هرگز در این نشست شرکت نکرد؛ نگرشی که برای کشورهای عضو این اجلاس قابل قبول نیست.

در نقطه مقابل اوباما، ترامپ علاقه زیادی به ارتباط با شخصیتهایی مانند رئیس کره شمالی داشت و با تاکید بر سیاست "اولویت با آمریکاست" به متحدانی چون کره شمالی فشار زیادی وارد کرد تا هزینه بیشتری برای حضور هزاران سرباز آمریکایی در این کشور پرداخت کنند.به نظر می رسد ترامپ به واسطه روحیه تجارت محور خود بیشتر علاقمند به رسیدن به اهداف مورد نظر خود در مدت زمانی کوتاه است تا با تکیه بر این دستاوردها در زمانی کوتاه میزان حمایت افکار عمومی در داخل آمریکا را به خود جلب کند.

در این میان به نظر می رسد دیدگاه ترامپ درباره کشوری مانند چین متفاوت از کشورهای این منطقه است و هرچند دولت کنونی آمریکا با اعمال فشار شدید بر پکن به دنبال مقصر نشان دادن این کشور به عنوان عامل اصلی هر نوع ناکامی خود است اما اظهارات جان بولتون در کتاب اخیر خود نشان داد که ترامپ در پشت پرده از همتای چینی خود و سیاستهایش حساب می برد و او را رقیبی قدرتمند می داند. در کتاب بولتون آمده که ترامپ در جریان نشستی در توکیو در سال گذشته از شی جین پینگ خواست تا در انتخابات آمریکا به وی کمک کند. (هرچند ترامپ این ادعا را به شدت تکذیب کرد.)

نگاهی به سیاست‌های آمریکا در دوره اوباما و ترامپ نشان می‌دهد که باوجود اختلافاتی که در ظاهر رفتار این دو رئیس جمهوری دیده می شود، یک سیاست در هردو دوره به شکلی متفاوت اجرا شده است. در دوره اوباما نیز موضوع حقوق بشر در سین کیانگ، دموکراسی در هنگ کنگ و تایوان، اختلاف در دریای چین جنوبی، حق مالکیت معنوی محصولات فناوری برتر همگی موضوعاتی بودند که آمریکا برای اعمال فشار بر چین از آنها بهره می برد.

تفاوت تنها در نحوه اجرای این سیاست‌ها بود. اوباما به عنوان یک دیپلمات دموکرات با رعایت هنجارهای سیاسی و به شیوه ای هوشمندانه رقیب آسیایی خود را تحت فشار قرار می داد. اما ترامپ که پیشینه‌ای در دنیای سیاست ندارد با رفتاری همانند یک بازرگان و پافشاری بر خواسته های خود (هرچند غیرمعمول) به دنبال اجرای سیاست‌های مورد نظر خود است. به عنوان مثال هرچند روابط واشنگتن و تایوان در دوره ترامپ به سرعت توسعه یافت اما این رفتار تهاجمی واکنش شدیدتر پکن را نیز به همراه داشت و در این میان نگرانی اقدام نظامی چین علیه تایوان بیش از گذشته به نگرانی مقامات این جزیره افزوده شده است.

با این حال پیروزی بایدن در انتخابات نیز باعث بازگشت شرایط به دوره پیش از ترامپ نخواهد شد. بایدن در شعارهای انتخاباتی خود بر ادامه فشار بر چین تاکید کرده و به اعتقاد جوزف لیو، کارشناس مطالعات بین الملل از سنگاپور " کسی انتظار ندارد که بایدن، اوبامای شماره 2 باشد." اما به اعتقاد وی آمریکا در برخی از موضوعات مانند بهداشت و تغییرات اقلیمی که اشتراک منافع میان دو طرف وجود خواهد داشت، به دنبال همکاری با پکن خواهد بود.

در هر صورت در عرصه سیاست خارجی آمریکا، چین به عنوان یک رقیب شناخته می‌شود و تغییر رئیس جمهور باعث تغییر در این نگرش نخواهد شد. از سوی دیگر چین نیز کشوری نیست که ترامپ 4 سال پیش با ان مواجه بود. پکن به واسطه سیاست‌های ترامپ اختلاف خود با آمریکا را کاهش داده و نباید انتظار داشت به راحتی از جاه طلبی های خود دست بکشد.