هدف اصلی چین از احیاء جاده ابریشم چیست؟

سرویس بین‌الملل فردا؛ مرتضی باقیان: طی روزهای ۲۴ و ۲۵ اردیبهشت اجلاس همکاری بین ‌المللی راه ابریشم موسوم به «یک کمربند - یک جاده» در چین برگزار گردید. حداقل ۲۸ تن از سران کشورها از جمله ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، نور سلطان نظربایف رئیس جمهور قزاقستان، نخست وزیران اسپانیا، ایتالیا، یونان، مجارستان و نمایندگانی از بیش از ۱۰۰ کشور دنیا و ۷۰ سازمان بین‌المللی در این نشست شرکت کرده اند. از ایران نیز علی طیب ‌نیا، وزیر اقتصاد و دارائی در این نشست شرکت کرده است.

قبل از بررسی اهداف چین از بازسازی و احیاء جاده ابریشم باید به این نکته توجه داشت که راه ابریشم دو هزار سال پیش، جاده تعامل تمدن و بازرگانی اقوام آسیایی و پلی بود که آسیای شرقی را به غرب متصل می‌کرد. این مسیر استراتژیک تا سده پانزدهم میلادی و به مدت 1700 سال، بزرگترین شبکه بازرگانی جهان محسوب می شد. علت انتخاب نام ابریشم برای این مسیر، حمل بار ابریشمِ چین از راه مذکور به سمت دریای مدیترانه و مناطق دیگر بوده است. این جاده، سالیان طولانی با توسعه حمل و نقل در سطوح مختلف، کارکردِ ویژه خود را از دست داد؛ اما چند سالی است که چینی ها بر آن شده ‌اند تا این جاده را احیاء کنند. طرح احیاء جاده ابریشم برای نخستین بار توسط شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، در سال ۲۰۱۳ مطرح شد. جاده ابریشم نوین، مجموعه ‌ای از پروژه‌ های زیرساختی، انرژی، تجارت، حمل و نقل و فناوری اطلاعات است که چین و آسیای شرقی را به آسیای مرکزی، اروپا و آفریقا وصل می‌کند. تمرکز اصلی این طرح بر ایجاد یک "جاده ابریشم دریایی" و همچنین ایجاد "کمربند اقتصادی جاده ابریشم" است. بر اساس طرح چینی‌ها و اعلام سیاست دولت جمهوری خلق چین در خصوص فعال‌ سازی جاده ابریشم، این طرح در دو مسیر زمینی و دریایی، 65 کشور را در آسیا، اروپا و آفریقا در بر می‌گیرد.

اکنون سوال مهمی که مطرح می شود این است که هدف چین از بازسازی جاده ابریشم چیست؟ آیا چینی‌ها آن طور که در تبلیغات خود می گویند تنها می‌خواهند همسایگان دور و نزدیک خود را به هم مرتبط سازند؟ آیا چینی ها، آنطور که خود می گویند، می خواهند با احیاء جاده ابریشم، مسیر جدیدی را برای رونق اقتصادی جهان بویژه برای کشورهای قرار گرفته در مسیر این جاده راه اندازی کنند؟یا پکن اهداف دیگری را دنبال می کند؟

برای بررسی هدف اصلی چین از احیاء جاده ابریشم، باید به این ضرب المثل چینی توجه کرد که می‌گوید: «اگر می‌خواهی به سعادت برسی، اول از همه به فکر ساختن جاده باش». مقامات چین، جاده ابریشم نوین را "برنامه قرن" نام نهاده اند. در واقع ابتکار جاده ابریشم را باید نماد تغییر چین از یک کشور در حال توسعه و یک قدرت منطقه ‌ای به یک قدرت جهانی در نظر گرفت و باید آن را "پروژه ‌ای برای تسخیر جهان" نامید. بدون تردید اگر چین سیاست بلندمدت خود برای تبدیل شدن به قدرت اول دنیا را نداشت، جاده ابریشم همان طور که سال‌هاست به خاطره ‌ای برای مردمان مشرق زمین تبدیل شده بود، باقی می‌ ماند.

چین از طریق تحقق طرح‌ها و پروژه‌ های کلان اقتصادی مانند پروژه راه ابریشم می‌ خواهد به رقبای سیاسی- امنیتی خویش در عرصه بین المللی نشان دهد که عصر جنگ و نظامی‌ گری برای تعریف نقش هژمونی و حضور در مناطق مهم و استراتژیک جهان پایان یافته است. چینی ها در نظر دارند بدون دخالت در منازعات مسلحانه منطقه ‌ای و جهانی، که قدرت و توان کشورها را به هدر می‌دهد، اهداف مورد نظر سیاسی، اقتصادی و امنیتی خویش را بدست آورند.

به طور کلی هدف نهایی چین این است تا از طریق احیاء جاده ابریشم، نفوذ خود را در اقصی نقاط جهان افزایش دهد تا در نهایت بتواند با پشت سر گذاشتن آمریکا، به قدرت برتر در اقتصاد جهانی و نظم نوین جهانی تبدیل شود.