چگونه جرقه جنگ در آسیا روشن می‌شود

دیپلماسی ایرانی: چالش عمده برای یک قدرت بزرگ جلوگیری از این است که متحدان و دولت های دست نشانده اش یک بحران امنیتی ناخواسته ایجاد کنند. مهم نیست که روابط چقدر نزدیک یا دوستانه باشد، هر کسی سیاست و دستور کار سیاسی خود را دارد که ممکن است با سیاست های قدرت بزرگ تر متفاوت باشد. شکست در مهار برخی سیاست ها می تواند فاجعه ای برای دولت بالادستی به بار بیاورد. به عنوان مثال، پیگیری تنگ نظرانه صربستان در سیاست ناسیونالیستی خود علیه اتریش ـ مجارستان در سال های پیش از جنگ جهانی اول، عاملی مهم بود که در نهایت حامی بزرگ تر یعنی روسیه را وارد درگیری ها کرد. هم ایالات متحده و هم چین نیاز دارند که از خطر بلندپروازی های متحدانشان در شرق آسیا، بر سیاست های کلی این منطقه آگاه باشند. رفتار تحریک آمیز و مخرب کره شمالی از جمله آزمایش های موشکی و هسته ای به خصوص موشک های بالستیک پیونگ یانگ، مشکلات چین را نمایان تر می کند. مقامات چینی به نظر به شکل فزاینده ای از رفتارهای متحد خود کره شمالی، ناامید هستند. باوجود درخواست ها و هشدارهای چین تغییری در رفتار کره شمالی ایجاد نشده است. تعجب آور نخواهد بود که این دلهره در محافل چین رو به افزایش باشد که رژیم کیم جونگ اون، با بی پروایی های خود باعث یک جنگ در شبه جزیره کره شود. مشکل ادامه خواهد یافت مگر این که پکن حاضر به اتخاذ تصمیمات و انجام اقداماتی سفت وسخت شود. مانند قطع مواد غذایی و منابع انرژی کره شمالی که می تواند بی پروایی خارج از قاعده و قانون پیونگ یانگ را محدود کند. ایالات متحده نیز با خطراتی جدی از جانب دو تن از متحدان خود در شرق آسیا مواجه است. تایوان یکی از این متحدان است ـ یا به صورت دقیق تر یک تعاونی ـ چرا که مطابق قانون تحت الحمایگی در سال 1979 روابط تایوان و ایالات متحده به شکل یک رفتار تعاونی در آمده است، به ویژه در دوره ریاست جمهوری هشت ساله کومین تانگ ما ینگ جیو. ما ینگ جو از جاده جلب رضایت پکن بیرون آمد و در حلقه واشنگتن قرار گرفت. در تنگه باریک میان دو کشور چین و تایوان، اوضاع وخیم و وخیم تر می شود چرا که دولت جدید تسای اینگ ون و حزب دموکرات مترقی، طرفدار استقلال هستند. دولت او اقداماتی را انجام داده که موجب خشم پکن شده است. یکی از این اقدامات عدم پذیرش توافقی است که به اجماع 1992 معروف است؛ توافقی که بر اساس آن دو طرف روی وجود تنها یک چین اذعان دارند اگر چه در جزئیات طبیعت این هویت اختلاف نظر وجود دارد. مورد دیگر برگزاری بزرگداشت کشته شدگان «میدان تیان آن من بود» که این بزرگداشت برای اولین بار در تایوان برگزار شد. در حال حاضر تایوان طوری عمل می کند که وضعیت پیچیده و شکننده موجود، بیش از هر زمان دیگری خطرناک شود. این کشور آرزوهای بلندپروازانه ای در دستور کار خود دارد. با توجه به گزارش یونایتد پرس اینترنشنال، با تکیه بر گزارش های چین تایمز و سایر منابع تایوانی، تایوان حالا بزرگترین ساختمان دفاع ضدهوایی را در جزیره تایپینگ مستقر کرده است. تایپینگ بزرگترین جزیره از زنجیره جزایری است که مورد مناقشه چین، تایوان، ویتنام و فیلیپین است. برای این که مساله بیشتر هم شوم شود، دولت تایوان از گوگل خواسته که تصاویر ماهواره ای این جزیره تار شود تا ساخت وسازهای نظامی آنها پنهان باشد. رفتار تایوان، صحبت های آتی واشنگتن با پکن را درباره وضعیت موجود به شکل قابل توجهی مشکل می کند. فیلیپین مشتری بعدی واشنگتن است که اوضاع را برای آمریکا در منطقه بحرانی می کند. تا کنون حداقل مانیل رفتار غیرمسئولانه ‎ای در پی حکم مثبت دیوان دائمی داوری لاهه انجام نداده است. اما رودریگو دوترته، رئیس جمهور جدید این کشور تجسم یک متحد اعصاب خرد کن است. با زبان و رفتاری افراطی که مدلی از کرامت دلخواه دونالد ترامپ را ارائه می دهد. او اوباما را «حرامزاده» خطاب کرد و همین به قیمت لغو ملاقات دو رهبر در حاشیه نشست سران سازمان «آ.سه.آن» تمام شد. حتی اگر به لغات هم توجه نکنیم، ماهیت رفتار دوترته این است: «او فقط پاسخگوی مردم فیلیپین است و سیاست های خارجی مانیل به صورت خودکار خواسته های واشنگتن را دنبال نمی کند.» اگرچه ممکن است این صحبت ها فقط برای مصرف داخلی باشد اما سیاستگذاران آمریکا باید با رهبری سرسخت روبرو شوند که تمایل دارد دستور کاری خود را پیش ببرد. هنجارهای اساسی نجابت به نظر نمی رسد در طرز رفتار دوترته محدودیتی ایجاد کند. رفتار داخلی او را نیز می توان به عنوان یک هشدار در بی پروایی و عملی کردن شعارهایش دانست. رژیم تندروی او مجازات مرگ برای جرایم را بیشتر کرده است و 2400 قاچاقچی مواد مخدر با یک دادرسی ظاهری و سوری به اعدام محکوم شدند. آیا کسی می تواند به رهبری با این رفتار در مسائل بین المللی مهم اعتماد کند؟ اگر چه او هنوز در مقابله با چین کار خاصی انجام نداده و تصمیمی اتخاذ نکرده است اما بعید به نظر می رسد که حمایت ایالات متحده را برای تصمیماتی که در سیاست خارجی اتخاذ می کند پشت سر خود احساس کند. از آنجا که پیمان امنیتی دوجانبه واشنگتن با مانیل مدتی طولانی است که جریان یافته، به راحتی نمی توان این پیمان را معکوس کرد، این حتی ممکن است خطرناک باشد و بیرون آمدن از این تعهد می تواند خود یک بحران ایجاد کند. این فکر هم به هیچ وجه آرامش بخش نیست که امنیت آمریکا به طور مستقیم در دست اقدامات فردی مانند رودریگو دوترته قرار بگیرد. چین و آمریکا هر دو باید ارزیابی مجدد و جامعی در سیاست های متحدین خود انجام دهند. آیا همیشه روابط امنیتی کوچک و غیرقابل کنترل به نفع قدرت بزرگ تر خواهد بود؟ یا که بیشتر به مانند تله موشی است که به جنگی ناخواسته و غیرضروری منجر خواهد شد؟ سیاستمداران دو طرف باید به این سوالات پاسخ دهند، پیش از این که بحران بعدی سر برسد.